«Τι θα γίνει αν η Σένγκεν καταρρεύσει - Η αποπομπή της Ελλάδας»

14:51 27/11/2015 - Πηγή: Antinews

Η αποπομπή της Ελλάδας είναι ένα ενδεχόμενο, αν οι πρωτοβουλίες της Κομισιόν οδηγήσουν σε αδιέξοδο, γράφουν οι Alex Barker και Stefan Wagstyl.

Αν η συνθήκη της Σένγκεν λυγίσει τελικά υπό το βάρος της προσφυγικής κρίσης της Ευρώπης και της τρομοκρατικής απειλής, το μεγαλύτερο πείραμα διεύρυνσης των συνόρων στον κόσμο θα τελειώσει πιθανότατα όπως ξεκίνησε: με μια μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση. Πριν από περίπου τρεις δεκαετίες, ήταν οι θυμωμένοι οδηγοί φορτηγών που διαδήλωναν στα γαλλο-γερμανικά

σύνορα οι οποίοι πίεσαν το Βερολίνο και το Παρίσι να ρίξουν τα εσωτερικά τους σύνορα. Ήταν ένα κρίσιμο βήμα προς την σημερινή ζώνη της Σένγκεν – μια ζώνη 1,7 εκατομμυρίων τετραγωνικών μιλίων ελεύθερης μετακίνησης εντός της Ευρώπης.

Σήμερα, η σειρά των κώνων κατά μήκους του γερμανικού αυτοκινητόδρομου A3 στο σημείο που διέρχεται από την Αυστρία, που αναγκάζει τα αυτοκίνητα να περάσουν μπροστά από το άγρυπνο βλέμμα αστυνομικών, δίνει μια εικόνα για το πώς το εγχείρημα των 26 κρατών μπορεί να μαραζώσει και να πεθάνει. Αυτοί οι συνοριακοί έλεγχοι υποτίθεται ότι είναι ad hoc και προσωρινοί. Αλλά έχουν αφήσει την συνθήκη Σένγκεν σε «ημικωματώδη κατάσταση», σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.

Δεν υπάρχει κίνδυνος υπερεκτίμησης των επιπτώσεων. Ο βασικός πυλώνας της συνθήκης για ανοιχτούς δρόμους έχει επιτρέψει σε αγαθά και ανθρώπους να μετακινούνται ελεύθερα τα τελευταία 20 χρόνια. Περίπου το μισό εργατικό δυναμικό του Λουξεμβούργου ζει έξω από το Μεγάλο Δουκάτο. Οι ελευθερίες είναι ένα από τα πιο απτά οφέλη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και το φυσικό λιπαντικό της ενιαίας αγοράς. Ο Ρόμπερτ Κούπερ, βετεράνος διπλωμάτης στις Βρυξέλλες, πιστεύει ότι αποτελεί «ένα πραγματικό βήμα προς τα μπρος για τον πολιτισμό».

Αυτό που απειλεί τώρα με πισωγύρισμα είναι το κύμα των περίπου 1 εκατομμύριων προσφύγων που πέρασαν την θάλασσα προς την Ευρώπη από την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική. Τα τεράστια νούμερα έχουν παρακινήσει τις εθνικές κυβερνήσεις να προσπαθήσουν να ανακτήσουν ένα μέρος του ελέγχου για το ποιος μπαίνει στα εδάφη τους.

Εν τω μεταξύ, η πρόσφατη αποκάλυψη ότι τουλάχιστον τρεις από τους τζιχαντιστές που έλαβαν μέρος στις επιθέσεις στο Παρίσι είχαν τρυπώσει στην Ευρώπη εκμεταλλευόμενοι την κάλυψη από τις ευρύτερες μεταναστευτικές ροές, επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους των ειδικών για τις αδυναμίες που ανακύπτουν από την συνθήκη της Σένγκεν. Μόλις ένας τρομοκράτης περάσει τα εξωτερικά σύνορα, μπορεί εύκολα να κινηθεί σε όλη την ζώνη.

Ο Ράινερ Μούενζ, ειδικός σε προσφυγικά ζητήματα στην Erste Bank, σημειώνει ότι η συνθήκη της Σένγκεν «σχεδιάστηκε ενώ υπήρχε ακόμα το Σιδηρούν Παραπέτασμα». Τα κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν η αστυνομία των εξωτερικών συνόρων. «Ήταν εύκολο να έχεις μια πολιτική ανοιχτής-πόρτας όταν σχεδόν κανένας δεν έμπαινε μέσα» ανέφερε.

Οι Βρυξέλλες προσπαθούν να στηρίξουν την συνθήκη της Σένγκεν με μια σειρά από πρωτοβουλίες - από ποσοστώσεις για τους πρόσφυγες μέχρι επαφές με την Τουρκία για να συγκρατήσουν τις εισροές. Αλλά τι θα γίνει αν όλα αυτά δεν έχουν αποτέλεσμα; Ιδού τα τέσσερα σενάρια:

1. Η αποπομπή της Ελλάδας

Η Ελλάδα είναι η αχίλλειος πτέρνα της Σένγκεν: ο βασικός διάδρομος για τους πρόσφυγες προς την υπόλοιπη Ευρώπη και κατά γενική ομολογία το λιγότερο ικανό κράτος της ΕΕ. Οποιαδήποτε χώρα θα δυσκολευόταν με την εισροή προσφύγων από την γειτονική Τουρκία που αντιμετωπίζουν τα ανατολικά της νησιά. Αλλά η αποτυχία της να σφραγίσει τα σύνορα της ή να εξετάσει τις αιτήσεις για άσυλο αποτελεί εμπαιγμό της αρχής ότι το κράτος-μέλος πρώτης εισόδου πρέπει να έχει την ευθύνη για το μέλλον του πρόσφυγα. Αντίθετα, η Αθήνα έχει την τάση να αφήνει τους πρόσφυγες να συνεχίζουν το ταξίδι τους ώστε να γίνουν το πρόβλημα κάποιου άλλου.

«Αυτή η μετάθεση της ευθύνης είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο η συνθήκη της Σένγκεν καταρρέει» δήλωσε ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος που διαχειρίζεται την κρίση. Στον κώδικα της συνθήκης Σένγκεν έχει συμπεριληφθεί και η δυνατότητα για αποβολή μιας χώρας «για συστηματικές ελλείψεις» στην διαχείριση των συνόρων. Εδώ και καιρό γνωστή «ως η ελληνική ρήτρα», ενοχλημένοι ηγέτες της ΕΕ εξετάζουν τώρα αν θα την χρησιμοποιήσουν.

Από αρκετές πλευρές η απομάκρυνση της Ελλάδας δεν θα επιφέρει μεγάλες διαφορές. Δεν μοιράζεται χερσαία σύνορα με τις άλλες χώρες της Σένγκεν, οπότε η αποπομπή της πιθανότατα δεν θα περιορίσει την ροή των μεταναστών. Οι συνθήκες υποδοχής στην χώρα είχαν επίσης θεωρηθεί πολύ φτωχές, με βάση τον νόμο, για να επιστραφούν σε αυτήν πρόσφυγες από άλλα μέρη της Ευρώπης. Ωστόσο ανώτατοι αξιωματούχοι της ΕΕ θεωρούν ότι η απειλή της αποπομπής μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να πειστεί η Ελλάδα να αλλάξει στάση και να ζητήσει άμεση βοήθεια από τον οργανισμό συνόρων της EE, τον Frontex, κάτι που αρνείται να κάνει. Ορισμένοι αξιωματούχοι κατηγορούν την «ελληνική ανικανότητα». Άλλοι φοβούνται ότι, όπως και η Ιταλία, δεν θα εφαρμόσει ποτέ κανόνες που θα την κάνουν μια ζώνη απομόνωσης για την υπόλοιπη ΕΕ.

2. Η αθόρυβη επιστροφή των συνόρων

Φράκτες ορθώνονται κατά μήκος των συνόρων της ζώνης της Σένγκεν. Αυτό για το οποίο είχε διαπομπευτεί πριν από μόλις μερικούς μήνες ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, αρχίζει να γίνεται τώρα η βέλτιστη πρακτική. Η Σλοβενία ξετυλίγει συρματόσχοινα στα σύνορα της με την Κροατία, η Αυστρία κατά μήκος των σλοβενικών συνόρων (εντός της ζώνης Σένγκνεν). Ακολουθούν οι βαλκανικές χώρες εκτός ΕΕ στα βόρεια της Ελλάδας.

Τα σύνορα δεν είναι εντελώς κλειστά, αλλά η επιλογή αυτή είναι σε ισχύ για κάποιους. Ακόμα και εντός της συνθήκης Σένγκεν, η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία και η Αυστρία επιβάλλουν πιο αυστηρούς περιορισμούς, με την άδεια της ΕΕ. Οι επιθέσεις στο Παρίσι προσέφεραν ώθηση για περαιτέρω σύσφιξη των κανονισμών. Η ΕΕ επιμένει ότι τα μέτρα είναι έκτακτα και προσωρινά. Αλλά όλες οι κυβερνήσεις γνωρίζουν πως θα είναι δύσκολο να αρθούν.

3. Ένα αρχιπέλαγος κέντρων ασύλου

Με τους φράκτες και τα εμπόδια έρχεται και η ανάγκη για διαχείριση των συγκεντρωμένων προσφύγων. Το Πάσαου στην Γερμανία, το Σπίλφελντ στην Αυστρία, το Σέντιλ στην Σλοβενία, είναι παλιές συνοριακές πόλεις που μπορεί στο τέλος να φιλοξενήσουν «ζώνες διέλευσης» και «κέντρα υποδοχής». Η Ευρώπη θα δει να αναδύεται ένα αρχιπέλαγος κέντρων ασύλου στα σύνορα της.

Ορισμένοι θέλουν τα κέντρα αυτά να βρίσκονται στις χώρες εισόδου – την Ελλάδα και την Ιταλία – ή κατά μήκος του βαλκανικού μονοπατιού προς την Κροατία. Ωστόσο όπου και αν βρίσκονται, για να υποχρεωθούν άνθρωποι να μείνουν θα απαιτηθούν συρματοπλέγματα, αστυνόμευση και πιθανότατα βία, κάτι που θα πληγώσει τις ευρωπαϊκές αξίες.

«Οι εικόνες θα είναι φρικτές, αλλά τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;» αναρωτήθηκε υψηλόβαθμος Ευρωπαίος αξιωματούχος. Είναι ήδη φρικτές. Ένας Κούρδος στην Μακεδονία, ο οποίος αυτήν την εβδομάδα χαρακτηρίστηκε οικονομικός μετανάστης, έραψε το στόμα του και ξεκίνησε απεργία πείνας. Η Βάιρα Βάικ Φραιμπέργκα, πρώην πρόεδρος της Λετονίας και πρόσφυγας στα χρόνια του πολέμου, λέει ότι τέτοια κέντρα μπορεί να είναι αναπόφευκτα. «Μας έβαλαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων, μαζί με τις ψείρες, τους ψύλλους και τα μυρμήγκια» είπε. «Όταν έχεις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους εκτοπισμένους από το σπίτι τους, πρέπει να τους βάλεις κάπου. Το να είσαι πρόσφυγας είναι σκληρό. Έτσι είναι η πραγματικότητα».

4. Η Σένγκεν εξασθενεί

Αν η Ελλάδα είναι η αχίλλειος πτέρνα της Σένγκεν, η Γερμανία μπορεί να είναι η δύναμη που την κρατάει. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έχει αποκλείσει την ιδέα «να απομονωθούμε». Επίσης δεν είναι προετοιμασμένη για την χρήση βίας κατά προσφύγων από Γερμανούς φύλακες.

Αλλά η πίεση αυξάνεται. Το αντι-μεταναστευτικό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία, που κάνει εκστρατεία για «κλειστά σύνορα» ώστε να αποφευχθεί «η τρομοκρατία στην Γερμανία», αυξάνεται. Ακόμα και ο ηγέτης μιας εβραϊκής κοινότητας τάχθηκε αυτήν την εβδομάδα υπέρ των ποσοστώσεων, προειδοποιώντας πως πολλές από τους νεοεισερχόμενους δεν μοιράζονται τις γερμανικές αξίες της ανοχής.

Η εισαγωγή συνοριακών ελέγχων θα είναι απίστευτα ακριβή. Οι αξιωματούχοι δεν έχουν το προσωπικό, τον εξοπλισμό ή την υποδομή. Αν συνέβαινε, η Σένγκεν θα μεταμορφωνόταν σε μικρές ζώνες, όπως η Μπενελούξ ή οι σκανδιναβικές ζώνες ελεύθερης μετακίνησης που προϋπήρχαν. Μια τέτοια διάλυση θα σηματοδοτούσε μια επικίνδυνη συλλογική απώλεια εμπιστοσύνης. «Αν το πνεύμα εγκαταλείψει τις καρδιές μας, θα χάσουμε κάτι παραπάνω από τη Σένγκεν» είπε ο Γιούνκερ. «Ένα ενιαίο νόμισμα δεν μπορεί να υπάρξει αν καταρρεύσει η Σένγκεν».

ft.com

Διαβάστε περισσότερα