Τι θα γίνει στη Βραζιλία;

21:26 18/4/2016 - Πηγή: Antinews

Η παραμοπμή της Ρούσεφ σηματοδοτεί την χειρότερη πολιτική κρίση των τελευταίων χρόνων στη χώρα, ενώ το μέλλον είναι αβέβαιο, σχολιάζει ο Anthony W. Pereira, Καθηγητής και Διευθυντής του Ινστιτούτου της Βραζιλίας στο King’s College του Λονδίνου.

Η Βραζιλία βιώνει το χειρότερο πολιτικό αδιέξοδο της μετά από τη μετάβαση στη δημοκρατία το 1985. Η κάτω βουλή του Κογκρέσου την Κυριακή ψήφισε την παραπομπή σε δίκη της Προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ του Κόμματος των Εργατών (PT). Τώρα η Γερουσία είναι πιθανό να κάνει πρόταση

μομφής, αναγκάζοντας την Ντίλμα να αποχωρήσει μέσα σε 180 ημέρες, ενώ ο αντιπρόεδρος Μισέλ Τέμερ θα αναλάβει την προεδρία. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Βραζιλίας που γίνεται πρόταση μομφής για έναν Πρόεδρο στη Γερουσία. Θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της 14ετούς θητείας του PT στην προεδρία. Αλλά είναι μόνο η αρχή για το πιθανώς μεγαλύτερο δράμα στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Βραζιλίας.

Πολιτικά, η Βραζιλία είναι πολωμένη και έχει παραλύσει. Βιώνει τη χειρότερη ύφεση εδώ και τουλάχιστον 80 χρόνια. Μια έρευνα μεγάλης κλίμακας για τη διαφθορά στην εν μέρει κρατική εταιρεία πετρελαίου Petrobras έχει εξοργίσει το λαό. Πώς έφτασε η Βραζιλία σε αυτό το σημείο; Η πρόταση μομφής στην Πρόεδρο είναι το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας αλλαγής σε τρεις τομείς: στις σχέσεις εκτελεστικής εξουσίας-Κογκρέσου, στις συνδέσεις μεταξύ των πολιτών και της κυβέρνησης, ιδιαίτερα όπως εκφράζονται στους δρόμους, και στις εκλογές, και στην ικανότητα και την αυτονομία του ομοσπονδιακού δικαστικού συστήματος, των εισαγγελικών αρχών, και της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας.

Όταν ο προκάτοχός της Ρούσεφ, Λουίς Ινάσιο "Λούλα" ντα Σίλβα κέρδισε την προεδρία το 2002, ήταν ιστορικά σημαντικό. Ένας συνασπισμός της κεντροαριστεράς αντικατέστησε ένα κεντροδεξιό συνασπισμό, αποδεικνύοντας ότι η δημοκρατία στη Βραζιλία θα μπορούσε να φιλοξενήσει τον ερχομό στην εξουσία ενός αριστερού κόμματος (αν και σε συνασπισμό με άλλα κόμματα). Ο Λούλα κατάφερε να επανεκλεγεί το 2006. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, έχασε το μεγαλύτερο μέρος των υποστηρικτών του στη μεσαία τάξη και κέρδισε αυτούς με χαμηλό εισόδημα, εν μέρει εξαιτίας των πολιτικών του για την αύξηση του κατώτατου μισθού, την επέκταση των κοινωνικών προγραμμάτων και την αύξηση της πρόσβασης σε πίστωση, τεχνική κατάρτιση και πανεπιστημιακή εκπαίδευση που αύξησε την αγοραστική δύναμη των φτωχών. Από τότε, οι προεδρικές εκλογές στη Βραζιλία είναι έντονα ταξικές - όσο υψηλότερη είναι η κλίμακα εισοδήματος του ψηφοφόρου, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να ψηφίσει τον υποψήφιο του PT. Μία άλλη αλλαγή συνέβη στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Αντί να μονοπωλεί καίριες θέσεις του υπουργικού συμβουλίου, το PT κατά τη δεύτερη θητεία του Λούλα μοιράστηκε τα υπουργεία σε γενικές γραμμές, ειδικά με τον βασικό εταίρο του, το ιδεολογικά και προγραμματικά άμορφο PMDB (Κόμμα του Βραζιλιανού Δημοκρατικού Κινήματος).

Αυτές οι αλλαγές έκαναν ευάλωτες τις κυβερνήσεις του PT. Πρώτον, επειδή η εκλογική υποστήριξή τους συμπυκνώνεται μεταξύ των φτωχών ψηφοφόρων, υπόκειντο στην κριτική των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, διαμορφωτές της κοινής γνώμης της μεσαίας τάξης, και των επιχειρηματικών ενώσεων. Είχαν κατηγορηθεί για την αγορά των ψήφων των λιγότερο μορφωμένων, των λιγότερο λευκών και των λιγότερο ευκατάστατων του εκλογικού σώματος, και ότι δεν αποδέχονται εκείνους που είδαν την κοινωνική τους εξέχουσα θέση ως δικαίωμα τους σε ένα δυσανάλογο μερίδιο της πολιτικής εξουσίας. Και δεύτερον, οι κυβερνήσεις του PT χρειάζονται την υποστήριξη του εταίρου τους PMDB, καθώς και άλλων συμμαχικών κομμάτων, καθώς το ποσοστό εδρών του PT στο Κογκρέσο ποτέ δεν ξεπέρασε το 20%.

Κοντά στο τέλος της δεύτερης θητείας του, ο Λούλα αποφάσισε ότι ο διάδοχός του θα είναι η επικεφαλής του επιτελείου του, Ντίλμα Ρούσεφ. Η Ντίλμα δεν είχε καμία προηγούμενη εκλογική εμπειρία. Σε μια κίνηση που επιβεβαίωσε το θρίαμβο του "λουλισμού", το ΡΤ επιβεβαίωσε την επιλογή του Λούλα σε μη αμφισβητούμενες εσωτερικές εκλογές. Η Ντίλμα κέρδισε τις προεδρικές εκλογές του 2010 αρκετά εύκολα. Η επανεκλογή της το 2014 ήταν περιορισμένη. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στους περιορισμούς των πολιτικών των κυβερνήσεων του PT ». Είχαν μειώσει σημαντικά τη φτώχεια και κάπως βελτιώσει την ανισότητα των εισοδημάτων, κυρίως μέσω πολιτικών που έδωσαν στους φτωχούς περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα. Οι πολιτικές αυτές, όμως, δεν συνοδεύτηκαν από ανάλογες αυξήσεις στις δαπάνες για τη βελτίωση της ποιότητας των βασικών δημόσιων αγαθών, ιδίως της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Το 2014 η ύφεση, εν μέρει αποτέλεσμα της λήξης της άνθησης των εμπορευμάτων, δεν είχε αρχίσει ακόμη να χτυπά και το εισόδημα των νοικοκυριών για τους περισσότερους ανθρώπους εξακολουθούσε να αυξάνεται. Αλλά η νίκη της Προέδρου Ντίλμα έγινε αντιληπτή ως ήττα. Τα αιτήματα για την πρόταση μομφής άρχισαν τον Νοέμβριο του 2014, αμέσως μετά την εκλογή της. Εκείνη αντέδρασε με την υιοθέτηση των οικονομικών πολιτικών των αντιπάλων της, εισάγοντας περικοπές του προϋπολογισμού που έπληξαν την βάση της υποστήριξής της. Η ύφεση βάθυνε, η ανεργία αυξήθηκε και ο πληθωρισμός πλησίασε το 10%. Η Πρόεδρος Ντίλμα έχασε επίσης τον έλεγχο του Κογκρέσου, το οποίο αποτελείται από 28 διαφορετικά κόμματα.

Η υπόθεση μομφής εναντίον της Προέδρου Ντίλμα επικεντρώνεται γύρω από τη δημιουργική λογιστική, στην οποία η ομοσπονδιακή κυβέρνηση καθυστέρησε τις πληρωμές προς τις κρατικές τράπεζες, προκειμένου να κάνει το έλλειμμα του προϋπολογισμού να φανεί μικρότερο από ό,τι πραγματικά ήταν. Επειδή αυτές οι τεχνικές είναι αρκετά συχνές, και χρησιμοποιήθηκαν και από τους προηγούμενους προέδρους, είναι μια αμφιλεγόμενη υπόθεση σε συνταγματικό επίπεδο και μοιάζει με την εφαρμογή ενός διπλού προτύπου. Ωστόσο, οι αποκαλύψεις για διαφθορά υπό το PT αποδυνάμωσαν τη θέση της.

Τον Μάρτιο του 2014 οι εισαγγελείς που εργάζονται για ένα ομοσπονδιακό δικαστή στην Κουριτίμπα εντόπισαν μια πράξη ξεπλύματος βρώμικου χρήματος στην εν μέρει κρατική εταιρεία πετρελαίου Petrobras. Μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες φέρεται να είχαν υπερχρεώσει για τις συμβάσεις. Οι μίζες στη συνέχεια διοχετεύθηκαν πίσω στα στελέχη της Petrobras για προσωπικό πλουτισμό τους, αλλά και σε πολιτικούς και κόμματα για τις προεκλογικές εκστρατείες τους. Αυτές οι πρακτικές προχώρησαν πολύ πέρα από το PT και εμπλέκουν τα περισσότερα μεγάλα κόμματα.

Οι έρευνες για την καταπολέμηση της διαφθοράς περιλαμβάνουν ένα δίκτυο Ομοσπονδιακών δικαστών, εισαγγελέων σε Ομοσπονδιακό και περιφερειακό επίπεδο και της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας. Ορισμένη από την αυξημένη δυναμικότητα αυτών των ιδρυμάτων είναι το αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής του PT. Η Ομοσπονδιακή Αστυνομία, για παράδειγμα, επεκτάθηκε, έγινε επαγγελματική και έλαβε περισσότερους πόρους υπό τον πρόεδρο Λούλα. Άλλες αλλαγές είναι το αποτέλεσμα της ανόδου της νέας γενιάς των δικαστών και των εισαγγελέων που θέλουν να διώκουν δυναμικά τους πολιτικούς για πρακτικές που στο παρελθόν ήταν ευρέως διαδεδομένες. Μερικές φορές αυτοί οι δικαστικοί παράγοντες έχουν υπερβεί τα όρια τους. Αλλά συνολικά, ο αντίκτυπος των ενεργειών τους θα μπορούσε να είναι θετικές, φέρνοντας στο φως τις πρακτικές αδιαφανής χρηματοδότησης των προεκλογικών εκστρατειών στο παρελθόν.

Τι θα γίνει λοιπόν με τη Βραζιλία; Η πρόταση μομφής στη Γερουσία είναι πιθανό να έχει μεγάλη τηλεθέαση. Υπάρχουν πολλά που διακυβεύονται για τους μεγάλους παίκτες. Για την Ρούσεφ, η μομφή θα ήταν ένα θλιβερό τέλος στην πολιτική καριέρα της. Για τον Αντιπρόεδρο Μισέλ Τέμερ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια προεδρία με μεγάλη αβεβαιότητα και δυσκολία. Για τον πρώην πρόεδρο Λούλα, που σήμερα ενεργεί ως "άτυπος υπουργός" για τον διάδοχό του, θα είναι μια μικτή ευλογία. Θα μπορούσε να δει την προστατευόμενή του να εκδιώκεται από το γραφείο και την κληρονομιά του να αμαυρώνεται. Αλλά θα μπορούσε επίσης να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2018 (με την προϋπόθεση ότι δεν έχει διωχθεί). Αν η Ρούσεφ φύγει, θα μπορούσε να το κάνει αυτό ως μέλος της αντιπολίτευσης, κατηγορώντας την κυβέρνηση Τέμερ για τα δεινά της οικονομίας και παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως ηγέτη ικανό να διορθώσει μια αδικία που διαπράττεται εις βάρος του κόμματός του και της πρώην προέδρου.

Το παρόν αδιέξοδο εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με το μέλλον της Βραζιλίας. Για παράδειγμα, τι είδους προηγούμενο θέτει η μομφή της Ρούσεφ για τη χώρα; Μπορεί να σχηματιστεί μια κυβέρνηση με ελάχιστη συνοχή υπό τις παρούσες συνθήκες στη Βραζιλία; Πόσο γρήγορα μπορεί η οικονομία να ανακάμψει; Μπορούν οι μειώσεις της φτώχειας και της ανισότητας, οι οποίες έχουν παγώσει κατά τα τρία τελευταία χρόνια, να συνεχιστούν; Μήπως οι διαδηλωτές κατά της Ντίλμα θέλουν μόνο την απομάκρυνση του ΡΤ από την προεδρία, ή μήπως θέλουν επίσης να επαναφέρουν τις κοινωνικές κατακτήσεις των λιγότερο εύπορων; Θα ανθίσει η έρευνα κατά της διαφθοράς υπό μια κυβέρνηση χωρίς το PT, ή θα χάσει την υποστήριξη, όταν δεν απευθύνεται στο PT; Και πώς μπορεί να μεταρρυθμιστεί το εκλογικό σύστημα, ώστε η χρηματοδότηση της εκστρατείας να είναι πιο διαφανής;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν είναι προφανείς. Μπορεί να γίνουν ορατές κατά το υπόλοιπο του έτους, κατά το οποίο θα δούμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες να διεξάγονται στη χώρα, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο και τις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου. Είτε καλύτερα είτε χειρότερα, η Βραζιλία είναι πιθανό να αποτελεί το αντικείμενο της διεθνούς προσοχής για πολλούς ακόμα μήνες.

fortune.com

Διαβάστε περισσότερα