Γιατί είμαστε δεξιόχειρες ή αριστερόχειρες – Πώς και πότε «αποφασίζει» ο εγκέφαλος

10:32 5/5/2024 - Πηγή: NewsIt

Περίπου το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι δεξιόχειρες και το 10% αριστερόχειρες. Όπως είναι γνωστό, ο εγκέφαλος μας αποτελείται από δύο ημισφαίρια. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι δεξιόχειρες χρησιμοποιούν το αριστερό ημισφαίριο για τον λόγο, αλλά και τις κινήσεις των χεριών.  

Για τους αριστερόχειρες δεν είναι ξεκάθαρο πάντα, ποιο από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου λειτουργεί. Έτσι, για παράδειγμα, ενδέχεται να γράφουν με το αριστερό χέρι, ωστόσο, να βουρτσίζουν τα δόντια τους με το δεξί τους χέρι.  

Εξάλλου, τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια δεν έχουν συμμετρική λειτουργία,

που σημαίνει ότι το καθένα φιλοξενεί τα κέντρα για διαφορετικές δεξιότητες και αντιληπτικές ικανότητες, ωστόσο, υπάρχει «συνεργασία» μεταξύ τους, μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών.  

Κάθε ημισφαίριο ελέγχει την «χιαστί» αντίθετη πλευρά του σώματος. Με άλλα λόγια, το δεξί ημισφαίριο δέχεται τα ερεθίσματα από το αριστερό τμήμα του σώματος και, συνεπώς, ελέγχει τις κινήσεις αυτού του τμήματος. Το αντίστροφο ισχύει για το αριστερό.  

Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature Communications από επιστήμονες του Ινστιτούτου Ψυχογλωσσολογίας Max Planck, διαπιστώθηκε ότι το χέρι που χρησιμοποιεί ο κάθε άνθρωπος επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις σωληνίνες, έναν τύπο πρωτεϊνών, υπεύθυνο για την κατασκευή της εσωτερικής δομής των κυττάρων.

Οι ερευνητές εξέτασαν σπάνιες γενετικές μεταλλάξεις του γονιδιώματος σε πάνω από 350.000 συμμετέχοντες, ώστε να εντοπίσουν τον παράγοντα με βάσει το DNA που ορίζει ποιο από τα δύο χέρια χρησιμοποιεί ο κάθε άνθρωπος για βασικές εργασίες της καθημερινότητας.  

Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, οι σωληνίνες δεν είναι απλώς δομικά στοιχεία, αλλά καθορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, την ασυμμετρία μεταξύ του αριστερού και του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου.  

Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης, το αριστερό και το δεξιό τμήμα του εγκεφάλου ρυθμίζει, επί της ουσίας, το πρόγραμμα ανάπτυξης των δύο αξόνων (αριστερά ή δεξιά) στο κεντρικό νευρικό σύστημα μας. Έτσι, εκτιμάται ότι οι συγκεκριμένοι νευρώνες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις διάφορες λειτουργίες της καθημερινότητας (π.χ. το γράψιμο ή το χέρι που χρησιμοποιούμε για το φαγητό). Ένα ενδιαφέρον σημείο της μελέτης που επιβεβαιώθηκε είναι ότι μόλις το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι αριστερόχειρες.

Ο Clyde Francks, γενετιστής και νευροεπιστήμονας του Ινστιτούτου Max Planck, επισημαίνει ότι οι σωληνίνες είναι ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση και την κίνηση των κυττάρων, ενώ επηρεάζουν ποιο από τα δύο χέρια θα είναι κυρίαρχο, σχηματίζοντας δομές κυττάρων που καθοδηγούν τη ροή των υγρών κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.

Η νέα έρευνα βασίστηκε σε μια μελέτη του 2020, που συνέδεσε 48 κοινές γονιδιακές παραλλαγές με την αριστεροχειρία, κυρίως σε μη κωδικοποιητικές περιοχές του DNA, που ελέγχουν γονίδια σχετιζόμενα με τις σωληνίνες. Ύστερα από ανάλυση στα γενετικά δεδομένα 313.271 δεξιόχειρων και 38.043 αριστερόχειρων συμμετεχόντων, ο δρ. Francks και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν παραλλαγές σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο της τουμπουλίνης, το TUBB4B, που ήταν 2,7 φορές πιο πιθανό να εμφανίζεται στους αριστερόχειρες.

Πρόσθετη ανάλυση αποκάλυψε μια σύνδεση μεταξύ της αριστεροχειρίας και σπάνιων παραλλαγών σε γονίδια όπως τα DSCAM και FOXP1, τα οποία έχουν προηγουμένως συνδεθεί με τον αυτισμό και τη σχιζοφρένεια. Η συσχέτιση αυτή υπογραμμίζει τις γενετικές συσχετίσεις που παρατηρούνται μεταξύ της αριστεροχειρίας και ορισμένων νευροαναπτυξιακών διαταραχών, ενισχύοντας τη σημασία των ευρημάτων στο ευρύτερο πεδίο της κατανόησης των εγκεφαλικών διαταραχών.

Παρά το γεγονός ότι αυτές οι γενετικές μεταλλάξεις ήταν σπάνιες και επηρέασαν μόνο μια μειοψηφία των συμμετεχόντων στη μελέτη, ο δρ. Francks πιστεύει ότι έχουν καθοριστική σημασία για την κατανόηση των αναπτυξιακών μηχανισμών της εγκεφαλικής ασυμμετρίας στον ευρύτερο πληθυσμό. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ευρήματά τους όχι μόνο εμβαθύνουν στην κατανόηση του ζητήματος του κυρίαρχου χεριού, αλλά παράλληλα ρίχνουν φως σε περαιτέρω μελέτες για τις διαταραχές που σχετίζονται με τον εγκέφαλο.

To άρθρο Γιατί είμαστε δεξιόχειρες ή αριστερόχειρες – Πώς και πότε «αποφασίζει» ο εγκέφαλος δημοσιεύτηκε στο NewsIT .