Κρίση στα σύνορα: Οι ευθύνες της ΕΕ

06:26 9/3/2020 - Πηγή: In.gr

Η οξύτατη κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στα ανατολικά σύνορά της με χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες και μετανάστες που επιχειρούν να περάσουν στη χώρα μας για να κατευθυνθούν στην Ευρώπη αναδεικνύει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο τα ελλείμματα και τις τεράστιες ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στη διαχείριση του μεταναστευτικού – προσφυγικού ζητήματος.

Πρώτα απ’ όλα η Ενωση (πρωτίστως τα κράτη-μέλη και όχι οι θεσμοί) υπήρξε παντελώς

απούσα εδώ και χρόνια από τη διαχείριση της κρίσης στη Συρία, η επίλυση της οποίας θα είχε αποτρέψει την όξυνση του προσφυγικού ζητήματος. Η Ενωση δυστυχώς δεν κατάφερε να διαμορφώσει στρατηγική για την ειρήνευση της Συρίας. Ετσι άφησε το πεδίο ελεύθερο σε Ρωσία και Τουρκία.

Δεύτερον και κυρίως η Ενωση απέτυχε να διαμορφώσει κοινή μεταναστευτική πολιτική – πολιτική ασύλου στη βάση των αρχών που διαλαμβάνει η Συνθήκη της αλληλεγγύης και ίσης κατανομής των βαρών (burden – sharing). Αφησε έτσι τις χώρες πρώτης εισόδου να σηκώνουν όλο σχεδόν το βάρος και κυρίως την Ελλάδα για το προσφυγικό – μεταναστευτικό πρόβλημα. Την κύρια ευθύνη για την αποτυχία αυτή φέρουν ορισμένες χώρες και πρωτίστως οι χώρες Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) οι οποίες αρνήθηκαν να δεχθούν έστω και έναν πρόσφυγα στο έδαφός τους. Τρίτον, ως αποτέλεσμα της αποτυχίας αυτής η Ενωση εκχώρησε τη μεταναστευτική της πολιτική στην Τουρκία μέσω της περίφημης Δήλωσης του Μαρτίου 2016.

Η Δήλωση αυτή επέτρεψε στον Ερντογάν να εργαλειοποιεί τους πρόσφυγες και ενίοτε να απειλεί την Ευρώπη για τους δικούς του σκοπούς. Και τελικά η Δήλωση δεν εφαρμόστηκε από καμιά πλευρά, ούτε από την Τουρκία, ούτε από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση, ούτε βεβαίως και από την Ελλάδα κυρίως για λόγους διοικητικών υστερήσεων.

Ολα αυτά έδωσαν ορισμένα επιχειρήματα στον Ερντογάν. Ουσιαστικά ισχυρίζεται ότι ήδη φιλοξενεί περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες ή μετανάστες, ενώ 1 εκατομμύριο ακόμη που έχουν εκτοπισθεί από το Ιντλίμπ είναι έτοιμοι να περάσουν επίσης στην Τουρκία. Ολοι αυτοί δεν θέλουν να παραμείνουν στην Τουρκία. Θέλουν να μεταβούν σε ευρωπαϊκές χώρες. Και αυτό το στοιχείο αξιοποιεί ο Ερντογάν, ο οποίος ζητά σημαντική βοήθεια με μορφή ανταλλαγμάτων (που περιλαμβάνουν και υποστήριξη από πλευράς Ενωσης και των σχεδίων του στη Συρία) για να συγκρατήσει πρόσφυγες και μετανάστες στην Τουρκία. Η Ενωση δεν έχει βέβαια ανταποκριθεί με ιδιαίτερη συστηματικότητα. Φαύλος κύκλος δηλαδή.

Τι θα πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα; Απαιτείται δράση σε άμεσο επίπεδο για τη διαχείριση της κρίσης και σε θεσμικό επίπεδο για τη διαμόρφωση της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής. Για το πρώτο επίπεδο θα πρέπει μεταξύ άλλων να δραστηριοποιηθεί εντονότερα η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή (Frontex) στα ελληνικά σύνορα για την από κοινού διαχείριση με τις ελληνικές Αρχές της κρίσης.

Επίσης θα πρέπει να υπάρξει ένα έκτακτο σχέδιο κατανομής των ευπαθών προσφύγων – μεταναστών σε ευρωπαϊκές χώρες απευθείας από το τουρκικό έδαφος με σαφείς ασφαλιστικές δικλίδες. Στο θεσμικό επίπεδο η νέα κοινή μεταναστευτική πολιτική – πολιτική ασύλου (που πρόκειται να προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) θα πρέπει να διαλαμβάνει την ολοσχερή κατάργηση του συστήματος του Δουβλίνου – πρώτης χώρας εισόδου. Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο/πολιτική αλλά δυστυχώς όσα ανακοίνωσε μέχρι στιγμής η ΕΕ, αν και ευπρόσδεκτα, δεν συνιστούν ολοκληρωμένο σχέδιο.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ