Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Τα χρόνια του χάους, 2012-2015

14:11 1/6/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Μέρος δωδέκατο

Μόλις ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πέτυχε τη συμφωνία αναδιάρθρωσης χρέους, όπως είδαμε, προχώρησε σε με μιαν αιφνιδιαστική πρόταση για δημοψήφισμα, χάνοντας τελικά τον έλεγχο των εξελίξεων, πράγμα που τον ανάγκασε να αποχωρήσει. Ήταν

εμφανές ότι η χώρα έμπαινε σε μια περίοδο υψηλού κινδύνου. Οι διάφορες εγχώριες πολιτικές συμμορίες της Ακροαριστεράς και της Ακροδεξιάς θεώρησαν ως χρυσή ευκαιρία τη σοβαρή κρίση χρέους που έπληττε την Ελλάδα. Οι εγκληματικές τους προθέσεις φανερώθηκαν αδίστακτα μετά την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, τον Μάιο του 2010. Παρόμοια φαινόμενα – ίσως όχι στην έκταση και την ένταση που εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα – παρατηρήθηκαν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κοινή συνισταμένη όλων αυτών των βίαιων συγκρούσεων ήταν η πλήρης ταύτιση της ριζοσπαστικής Αριστεράς με την Ακροδεξιά εναντίον της δημοκρατίας και της Ε.Ε.

Στην Ελλάδα ταυτόχρονα εμφανίστηκαν τάγματα εφόδου που στόχευαν ευθέως στην κατάλυση της δημοκρατίας μέσα από τη δημιουργία ενός κοινωνικού χάους, για την επίτευξη του οποίου συνεργάστηκαν με πρωτοφανή ζέση κόμματα της Αριστεράς (με εξαίρεση το ΚΚΕ) και γκρουπούσκουλα της Ακροαριστεράς με ακροδεξιούς και ναζιστές. Στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου του 2011 στη Θεσσαλονίκη, οι συμμορίες αυτές έδειξαν καθαρά τις προθέσεις τους, που δεν ήταν άλλες από την υπονόμευση της δημοκρατίας, προπηλακίζοντας τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, την ίδια στιγμή στην Ευρώπη επεξεργάζονταν το περίφημο plan B, το οποίο περιείχε εφιαλτικά σχέδια για την Ελλάδα, όπως αλλαγή νομίσματος, μια ιδέα που καλλιεργήθηκε έντονα με αποκορύφωμα την ιλαροτραγωδία του πρώτου εξαμήνου της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛΛ, η οποία παραλίγο να βάλει τη χώρα σε μεγάλες περιπέτειες με τα καμώματα της «κατάληψης» του Νομισματοκοπείου και της «προσφυγής» στον Πούτιν για… δραχμική συνδρομή.

Η Ελλάδα χρειαζόταν επειγόντως μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Έτσι προέκυψε η ιδέα της μεταβατικής κυβέρνησης Λουκά Παπαδήμου μετά τη συμφωνία του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά και τον πρόεδρο του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού Γιώργο Καρατζαφέρη.

Η διαδικασία επιλογής του Λουκά Παπαδήμου, ωστόσο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Θυμίζουμε ότι είχε υπηρετήσει για οκτώ χρόνια (από το 2002 έως και το 2010) ως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πράγμα που σημαίνει ότι γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις όσο κανείς άλλος, καθώς πρέπει να είχε συμμετάσχει, εκτός των άλλων, σε περισσότερες από 80 συνεδριάσεις του Eurogroup. Κι όμως, ο Λουκάς Παπαδήμος – που έχαιρε παγκόσμιας εκτίμησης στον χώρο του για την επάρκεια και σοβαρότητά του – δεν ήταν η πρώτη επιλογή, καθώς οι πολιτικές σκοπιμότητες και η επιφυλακτικότητα μπροστά σε ένα πρόσωπο εκτός πολιτικού συστήματος υπερίσχυσαν – ευτυχώς για λίγο – της σωτηρίας της πατρίδας.

Μέσα σε ένα εκρηκτικό κύμα αμφισβήτησης του πολιτικού συστήματος, αλλά με την αποφασιστική παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, ο Λουκάς Παπαδήμος ορκίστηκε πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από 255 βουλευτές. Η προσπάθεια αυτών που προσπάθησαν να καταφέρουν βαρύ πλήγμα στη δημοκρατία είχε αποτύχει.

Τι πέτυχε η κυβέρνηση Παπαδήμου;

Ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος μαζί με τον Ευάγγελο Βενιζέλο ως αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Οικονομικών πέτυχαν τη μεγαλύτερη στον κόσμο εθελοντική διαγραφή δημοσίου χρέους, ύψους 107 δισ. ευρώ, που συνδυάστηκε με το μεγαλύτερο πρόγραμμα χρηματοδότησης, ύψους 153,8 δισ. ευρώ, ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η διαγραφή, εξασφαλίζοντας τη λειτουργία των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων. Η καταλυτική αυτή ενέργεια της απομείωσης του δημοσίου χρέους που κατείχαν ιδιώτες, γνωστή ως PSI, και η σύναψη της δεύτερης δανειακής σύμβασης ακύρωσαν επίσης τα σενάρια άμεσης περικοπής κύριων συντάξεων και διέσωσαν τον 13ο και 14ο μισθό στον ιδιωτικό τομέα, ενώ απέκρουσαν τα αιτήματα της τρόικας για δέσμευση της δημόσιας περιουσίας, κάτι που τρία χρόνια αργότερα αποδέχθηκε ο Αλέξης Τσίπρας. Η Ελλάδα αντάλλαξε μια εθνική καταστροφή με ένα πρόγραμμα λιτότητας που ήταν ούτως ή άλλως απαραίτητο για την οικονομική σταθεροποίηση.

Από την άλλη, η κυβέρνηση Παπαδήμου με τους παραπάνω χειρισμούς θωράκισε τη δημοκρατία αποτρέποντας την αποσταθεροποίηση και ταυτόχρονα διασφάλισε τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας της Ελλάδας – προς μεγάλη απογοήτευση του εγχώριου αντιευρωπαϊκού μετώπου.

Με την ολοκλήρωση του έργου αυτού, ο Λουκάς Παπαδήμος αποχώρησε από την πολιτική σκηνή της χώρας έχοντας εκτελέσει στο ακέραιο το καθήκον του, απογοητεύοντας τις συμμορίες των δρόμων και των πλατειών και απαλλάσσοντας οριστικά από τις υποψίες τους τούς βαρόνους της πολιτικής περί τυχόν πολιτικών του φιλοδοξιών…

Οι εξελίξεις – νέες εκλογές

Στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση τον Μάιο του 2012 δεν κατέστη δυνατός ο σχηματισμός κυβέρνησης. Στη δεύτερη του Ιουνίου του 2012 η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ συγκέντρωσαν μαζί 42% και κυβέρνησαν ώς τον Ιανουάριο του 2015.

Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου αναλαμβάνει τα καθήκοντά της μέσα σε ένα κλίμα έντονων κοινωνικών αντιδράσεων που προλειαίνουν το έδαφος για την αποσταθεροποίηση της χώρας και τη διακύβευση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ήταν η εποχή κατά την οποία ετερόκλητες τυχοδιωκτικές πολιτικές ομάδες και κόμματα συνασπίστηκαν στο λεγόμενο αντιμνημονιακό μέτωπο, επιδιώκοντας μέσω μιας γενικευμένης αναταραχής να καταλάβουν την εξουσία. Η μάχη της πλατείας υπήρξε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, όπου ΣΥΡΙΖΑ και Χρυσή Αυγή πρωτοστατούσαν στα χαρακώματα μοιραζόμενοι τους προμαχώνες της πλατείας Συντάγματος.

Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου, εκτός των κοινωνικών αναταραχών και ενός γενικευμένου κλίματος τρομοκρατίας που επέβαλλαν τυχοδιωκτικές πολιτικές ομάδες στη δημόσια ζωή και πέραν όλων των άλλων προβλημάτων, είχε να διαχειριστεί στην πρώτη κρίσιμη φάση της διακυβέρνησής της και την αναβλητικότητα και αναποφασιστικότητα της ΔΗΜΑΡ, ενός κόμματος που έπαιξε έναν μοιραίο ρόλο κατά τη σύντομη παρουσία του στη μεταπολιτευτική περίοδο. Επρόκειτο για έναν μικρό κομματικό μηχανισμό «αριστερών του σαλονιού», που η εφήμερη παρουσία του υπήρξε αρκετή για να επιφέρει μεγάλη καταστροφή στη χώρα.

Υπό αυτό το καθεστώς τρομοκρατίας, η προσπάθεια να κρατηθεί στη ζωή η χώρα έλαβε τραγικές διαστάσεις και καταβλήθηκε μεγάλο προσωπικό τίμημα από τους δυο πρωταγωνιστές της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση αυτή λειτούργησε κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, έχοντας να αντιμετωπίσει το λεγόμενο κίνημα των αγανακτισμένων, που στρεφόταν ευθέως κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος, την επικράτηση ενός ασυμμάζευτου αντιπολιτευτικού λαϊκισμού, την αδυναμία να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της κρίσης από τον λαό και την πολιτική απόφαση της Γερμανίας ότι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντά της – αδιαφορώντας για το τίμημα που θα πλήρωνε η Ελλάδα.

Ο καθοριστικός ρόλος που έπαιξε η κυβέρνηση Σαμαρά -Βενιζέλου στο να παραμείνει η χώρα όρθια δεν έχει εκτιμηθεί ούτε συνειδητοποιηθεί επαρκώς, παρά το γεγονός ότι έχει περάσει μια δεκαετία. Ένας από τους λόγους είναι ότι η χώρα διανύει ακόμα μια περίοδο εξόδου από την κρίση και δεν έχουν ακόμα εκλείψει οι κίνδυνοι από τον τυχοδιωκτικό λαϊκισμό.

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Η διακυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου (2009-201)

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Η διακυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Η χρυσή εποχή του Σημίτη