Πολιτική ή θεσμική η κρίση στη Γαλλία;

06:31 2/4/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Σε ταραγμένες εποχές ο homo politicus καταφεύγει στο παρελθόν για να ερμηνεύσει τις εξελίξεις. Η Γαλλία φλέγεται. Πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση; Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η αλαζονεία του Εμανουέλ Μακρόν οδηγεί τη χώρα σε αχαρτογράφητα νερά. Διαδηλωτές παραδίδουν στην πυρά φωτογραφίες του Προέδρου και καταλαμβάνουν την Place de la Concorde στο Παρίσι. Εκεί όπου στήθηκε η γκιλοτίνα, στις 21 Ιανουαρίου 1793, για τον αποκεφαλισμό

του Λουδοβίκου ΙΣΤ, ο οποίος είχε καταδικαστεί για προδοσία.

«Λουδοβίκος ΙΣΤ – τον αποκεφαλίσαμε. Μακρόν – μπορούμε να το ξανακάνουμε» είναι ένα από τα συνθήματα που ακούγονται εσχάτως από τους διαδηλωτές στην Place de la Concorde.

Η «Διαδήλωση των Βετεράνων» και ο «Καλιγούλας»

Όμως στην ίδια πλατεία, στις 6 Φεβρουαρίου 1934, είχε γίνει η τεράστια συγκέντρωση των ακροδεξιών που αμφισβήτησαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Η λεγόμενη «Διαδήλωση των Βετεράνων», που πνίγηκε στο αίμα όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ και σκότωσε 15 διαδηλωτές, ήταν η σοβαρότερη πολιτική κρίση στη διάρκεια της Τρίτης Δημοκρατίας (1870-1940).

Κατά τους ιστορικούς της Αριστεράς ήταν μία απόπειρα πραξικοπήματος. Άλλοι εκτιμούν ότι ήταν μία αυθόρμητη συγκέντρωση διαμαρτυρίας κατά των κοινοβουλευτικών δυνάμεων, στον απόηχο της Μεγάλης Ύφεσης που γονάτισε τη μεσαία τάξη, η οποία ήταν ο κοινωνικός στυλοβάτης του κοινοβουλευτισμού.

«Στην καρδιά της Εθνοσυνέλευσης βλέπουμε να απεργάζονται τον αντικοινοβουλευτισμό» προειδοποίησε η πρωθυπουργός Ελιζαμπέτ Μπορν στις 20 Μαρτίου. Η προειδοποίηση δεν ακούστηκε μέχρι την πλατεία, αν και η Εθνοσυνέλευση είναι πολύ κοντά. Αλλά η απάντηση ήρθε από τη Ματίλντ Πανό, την επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Ανυπότακτης Γαλλίας, η οποία συνέκρινε τον Μακρόν με τον αιμοδιψή Ρωμαίο αυτοκράτορα Καλιγούλα!

Η προειδοποίηση της πρωθυπουργού ακούστηκε σαν ειρωνεία. Εξάλλου ποιος υπέσκαψε τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες, με την ενεργοποίηση του Άρθρου 49.3 του Συντάγματος, που επιτρέπει στον Πρόεδρο να παρακάμπτει την Εθνοσυνέλευση;

Αυτή τη μεθόδευση υιοθέτησε ο Μακρόν για να περάσει την αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, την οποία έχει κάνει σημαία του και σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με τη συντριπτική πλειονότητα των Γάλλων. Αλλά ο Μακρόν και η Μπορν κάνουν πως δεν βλέπουν το πρόβλημα επιμένοντας στην ανάγκη αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης.

Το κρίσιμο ερώτημα

Αυτή η μεθόδευση έδειξε έναν απομονωμένο Πρόεδρο, μίαν αδύναμη πρωθυπουργό και μία Εθνοσυνέλευση που βρίσκεται σε προφανή αναντιστοιχία με την κοινωνία, καθώς έχουν βάλει απέναντι εκατομμύρια Γάλλους που διαδηλώνουν στους δρόμους. Το ερώτημα είναι πλέον αν η Γαλλία βιώνει μία μείζονα πολιτική κρίση ή μία κρίση θεσμών.

«Αντιμετωπίζουμε μία καθεστωτική κρίση, επειδή αμφισβητείται η βασική αρχή της εκπροσώπησης του λαού από τους εκλεγμένους, αρχή που κληρονομήσαμε από το 1789 και στην οποία στηρίζεται το θεσμικό οικοδόμημα» λέει στη «Monde» ο Ντομινίκ Ρουσό, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Paris-I-Pantheon-Sorbonne.

«Η ίδια η ιδέα της ψήφου αμφισβητείται. Το άρθρο 49.3 είναι η συνταγματική απόδοση της άποψης ότι δεν κυβερνά ο δρόμος. Αλλά εδώ και πολλά χρόνια το λαϊκό αίτημα είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή. Κι έτσι δημιουργείται μια κατάσταση που ξεφεύγει από τα όρια της πολιτικής κρίσης» εξηγεί ο Ρουσό.

Η οργή που εκφράζεται στους δρόμους των γαλλικών πόλεων δεν αφορά μόνο την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη – αυτή είναι η αφορμή. Τα κοινοβουλευτικά κόμματα και τα συνδικάτα έχουν το πολιτικό και κοινωνικό εκτόπισμα για να εκφράσουν μεγάλη μερίδα της γαλλικής κοινωνίας.

Αλλά δεν ελέγχουν τους νέους, που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις για να εκδηλώσουν την απαξίωσή τους για το ίδιο το πολιτικό και οικονομικό σύστημα, που θεωρούν υπεύθυνο για τις απανωτές κρίσεις: την οικονομική, την ενεργειακή, την περιβαλλοντική. Κι αυτή είναι μία παράμετρος της κρίσης που προσδίδει άλλα χαρακτηριστικά στις κινητοποιήσεις και επαναφέρει στη μνήμη το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων.

Κίτρινα Γιλέκα και αστυνομοκρατία

Επιστρέφουν λοιπόν τα Κίτρινα Γιλέκα; Πριν εξελιχθούν σε ένα μαζικό κίνημα κατά του Μακρόν, τα Κίτρινα Γιλέκα διαδήλωναν για την αύξηση της φορολογίας στα καύσιμα. Πρωταγωνιστές ήταν οι Γάλλοι από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, που χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητά τους για τις καθημερινές μετακινήσεις στη δουλειά τους.

Το κίνημα αυτό είχε ευρεία κοινωνική αποδοχή. Όπως και οι σημερινές διαδηλώσεις – πάνω από το 60% των Γάλλων τάσσονται υπέρ των δυναμικών κινητοποιήσεων, όπως δείχνει μία τελευταία δημοσκόπηση του IFOP.

Οι γαλλικές αρχές είναι φανερό ότι φοβούνται μια αναζωπύρωση των καταδρομικών τακτικών που ακολουθούσαν τα Κίτρινα Γιλέκα και απαντούν με την υπερβολική χρήση αστυνομικής βίας – κάτι που καταδίκασε και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ο Εμανουέλ Μακρόν φροντίζει να δικαιώσει τη Ματίλντ Πανό, που τον είπε «Καλιγούλα». Ο φόβος και μόνο για την αναζωπύρωση ενός κοινωνικού κινήματος εκτός πολιτικού πλαισίου είναι αρκετός για να ενεργοποιήσει τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά του πολιτικού συστήματος.

Στο βιβλίο τους «Πολιτικές της Αναταραχής» (2020) οι κοινωνιολόγοι Ολιβιέ Φιγιέ και Φαμπιάν Ζομπάρντ γράφουν ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε η γαλλική αστυνομία τον Νοέμβριο του 2019 εναντίον των Κίτρινων Γιλέκων παρέπεμπαν σε μία τακτική «που ήταν τυπική στο τέλος του 19ου αιώνα»:

«Μηδενική ανοχή από τη στιγμή που υπήρχε κάποια προειδοποίηση και επέμβαση από τις πρώτες συγκρούσεις ακόμα κι αν ήταν μικρής έκτασης, με τη διείσδυση ομάδων αστυνομικών σε όλους τους χώρους για να διαλύσουν τους πυρήνες των διαδηλωτών και να κάνουν συλλήψεις». Τακτικές που – σύμφωνα με τους συγγραφείς – «είναι πολύ μακριά από το πνεύμα, αλλά και από το γράμμα του νόμου για τις διαδηλώσεις». Κι αυτή η επιλογή δεν οδηγεί σε αποκλιμάκωση του κινήματος.

Η ιστορία αυτού του μοντέλου ανάγεται στο τέλος του 18ου αιώνα. «Το 1789 οι επαναστάτες αντιλήφθηκαν ότι δεν τους ικανοποιούσε η επιβολή αυτού που το Παλαιό Καθεστώς αποκαλούσε “αποκατάσταση της τάξης” και συνίστατο τις περισσότερες φορές σε πυρά εναντίον του πλήθους» λέει ο ιστορικός Αρνό Χουτ. «Ένα φιλελεύθερο πολιτικό μοντέλο, όπως αυτό που εγκαθιδρύθηκε στη Γαλλία το 1789, βασίζεται στον σεβασμό του νόμου: ο νόμος ορίζει αυστηρά το πλαίσιο χρήσης της αστυνομικής δύναμης».

Η γαλλική αστυνομία, έχοντας πλέον απέναντί της ολοένα και μεγαλύτερες ομάδες νέων, καταφεύγει στην ωμή βία. Το περασμένο Σάββατο ένας διαδηλωτής τραυματίστηκε σοβαρά (και νοσηλεύεται σε κωματώδη κατάσταση) στη διάρκεια συγκρούσεων με αστυνομικούς, στο εργοτάξιο κατασκευής ενός τεράστιου φράγματος, που απειλεί το φυσικό περιβάλλον.

Ο 30χρονος διαδηλωτής δεν βρισκόταν στο εργοτάξιο για να διαμαρτυρηθεί για το συνταξιοδοτικό, αλλά για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Χτυπήθηκε σοβαρά στο κεφάλι από αστυνομικούς και η ζωή του είναι σε κίνδυνο.

Συνταγή που οδηγεί στο χάος

Ο Πρόεδρος Μακρόν ζήτησε από την πρωθυπουργό να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τους κοινωνικούς εταίρους για να μπουν στο τραπέζι διάφορα φλέγοντα θέματα. Αλλά αρνείται να κάνει πίσω ως προς το συνταξιοδοτικό.

Επιπλέον ο Μακρόν κόβει κάθε περιθώριο διαλόγου με την Αριστερά: ζήτησε από τα κόμματα να τον στηρίξουν «για να βρει επαφή με τα συνδικάτα», αλλά επιτέθηκε στον Ζαν Λικ Μελανσόν και την Ανυπότακτη Αριστερά κατηγορώντας την ότι «προσπαθεί να απονομιμοποιήσει» τα θεσμικά όργανα του κράτους.

Το πρόβλημα για τον Μακρόν είναι πώς θα καταφέρει να περάσει την πολιτική του σε μία Εθνοσυνέλευση όπου η κυβερνητική συμμαχία δέχεται ισχυρές πιέσεις τόσο από την Ακροδεξιά της Λεπέν, όσο και από τη ριζοσπαστική Αριστερά.

Οι συνδικαλιστές απαντούν ότι δεν έχουν να συζητήσουν τίποτα όσο ο Μακρόν εμμένει στην αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης. Αυτή είναι η συνταγή της έλλειψης επικοινωνίας, που οδηγεί σε περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων.

Ο Μακρόν στη δεύτερη θητεία του θέλει να χτίσει τον δικό του μύθο. Όμως με τον τρόπο που αντιμετωπίζει τους διαδηλωτές μάλλον θα αφήσει πίσω του μια εικόνα για την οποία δεν θα είναι υπερήφανος.

Διαβάστε επίσης:

ΣΥΡΙΖΑ: Προγραμματική αντεπίθεση με πρώτο σταθμό το ιδιωτικό χρέος

Αύξηση φορο-εσόδων εξαιτίας της ακρίβειας – Η κυβέρνηση μάζεψε 10 δισ. ευρώ με υπεραπόδοση στα 1,25 δισ.

Τα «όπλα» και οι «φόβοι» του Μητσοτάκη