Δέσμιοι των δασμών

07:01 7/4/2025 - Πηγή: Real.gr

Οι δασμοί ασκούν μια γοητεία σε κάποιους πολιτικούς, που τους βλέπουν ως εργαλείο για να πετύχουν πολλαπλούς στόχους: Να δημιουργήσουν πρόσθετα έσοδα χωρίς να αυξήσουν τη φορολογία και να ενοχλήσουν το εκλογικό τους ακροατήριο. Να μειώσουν το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Να προστατεύσουν τη βιομηχανία και τους άλλους τομείς της οικονομίας τους από τον ανταγωνισμό, δημιουργώντας έτσι τεχνητή ζήτηση για εγχώρια προϊόντα και θέσεις εργασίας.

Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι οι δασμοί επιτυγχάνουν αυτό που περιμένουν οι πολιτικοί από αυτούς. Τη δεκαετία του ‘30, οι υψηλοί δασμοί που είχαν

θεσπίσει σχεδόν όλες οι σημαντικές χώρες έπνιξαν το εμπόριο και η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε για πολλά χρόνια σε ύφεση. Μετά τον πόλεμο οι ΗΠΑ ηγήθηκαν μιας μεγάλης και συντονισμένης προσπάθειας να πέσουν τα δασμολογικά τείχη και να μειωθούν τα εμπόδια. Σε θεσμικό επίπεδο, αυτή η ιδεολογική μεταστροφή αποτυπώθηκε στη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου του 1947 και στη δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 1986. Από το 2016, οπότε εκλέχθηκε για πρώτη φορά Πρόεδρος, ο Τραμπ προσπαθεί να ακυρώσει την αμερικανική εμπορική πολιτική των τελευταίων 80 ετών.

Οι ιδέες του Τραμπ για δασμούς πάνε πίσω στη δεκαετία του ‘80, όταν οι ΗΠΑ «έτρεχαν» εμπορικά ελλείμματα ύψους πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων με εταίρους όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία. Ο Τραμπ από τότε πίστευε πως αυτό δεν είναι δίκαιο και σε αυτήν την πεποίθησή του ενδεχομένως να εδράζεται και η εμφανής αντιπάθεια που τρέφει για τους Γερμανούς. Υπέρ των προστατευτικών δασμών τον έχει επηρεάσει και η ισχυρή παράδοση των Ρεπουμπλικανών. Οι σκληροπυρηνικοί του κόμματος θεωρούσαν πως το ελεύθερο εμπόριο και η νέα παγκόσμια οικονομική τάξη μετά το 1945 ήταν μεθοδεύσεις των Φιλελευθέρων που δεν συνέφεραν τις ΗΠΑ.

Τα ίδια τα πεπραγμένα του Τραμπ, πάντως, δεν του δίνουν δίκαιο. Στην πρώτη του θητεία προχώρησε με δασμούς σε πολλούς εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, χωρίς αυτό να αναχαιτίσει τη μείωση της απασχόλησης στην αμερικανική βιομηχανία. Ειδικά οι δασμοί στον χάλυβα και στο αλουμίνιο ανέβασαν τους τζίρους και τα κέρδη των Αμερικανών παραγωγών, επιβαρύνοντας ωστόσο όλες τις βιομηχανίες που χρησιμοποιούν τον χάλυβα και το αλουμίνιο ως πρώτες ύλες. Στην πραγματικότητα, ο Τραμπ επιδότησε τις λιγότερο ανταγωνιστικές βιομηχανίες του εις βάρος των υπολοίπων, κάτι που ασφαλώς δεν αποτελεί τον καλύτερο τρόπο ώστε να ανακάμψει η αμερικανική παραγωγή.

Με τους δασμούς, οι Αμερικανοί καταναλωτές θα πληρώσουν πολύ περισσότερα για τις εισαγωγές. Επειδή όμως θα αγοράσουν λιγότερα προϊόντα από το εξωτερικό, θα υπάρχει πολύ μικρότερη ζήτηση από τις ΗΠΑ για ξένα νομίσματα και θα ενισχυθεί η αξία του δολαρίου, κάτι που θα κάνει και τις αμερικανικές εξαγωγές πιο ακριβές. Αυτό συνέβη άλλωστε με τους πρώτους δασμούς Τραμπ. Το αποτέλεσμα θα είναι ότι οι ΗΠΑ και θα εισάγουν και θα εξάγουν λιγότερα.

Ολα αυτά χωρίς να υπολογιστεί το κόστος των αντιμέτρων που θα λάβουν οι θιγόμενες χώρες. Αν όμως ξεσπάσει ένας εμπορικός πόλεμος ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, ή τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., ή ένας γενικευμένος πόλεμος δασμών, η ίδια η παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να βρεθεί σε ύφεση, με αρνητικές επιπτώσεις για όλους, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ. Η Ε.Ε. και ειδικά η Γερμανία έχουν να χάσουν τα περισσότερα από μια τέτοια εξέλιξη. Σε πρόσφατους υπολογισμούς για τις επιπτώσεις πιθανών αμερικανικών δασμών στις εξαγωγές της Ε.Ε., η ΕΚΤ προβλέπει ύφεση ύψους ως 1,5% του ΑΕΠ.

Η Ελλάδα δεν πλήττεται στον ίδιο βαθμό όπως οι Ευρωπαίοι (Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία) γιατί οι εξαγωγές μας στις ΗΠΑ δεν είναι μεγάλες. Υπάρχουν ωστόσο τομείς που θα δεχθούν ισχυρό πλήγμα, όπως ο κλάδος του τυποποιημένου ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών, καθώς η αμερικανική αγορά απορροφά το 30% του όγκου των εξαγωγών. Το ίδιο θα πληγεί και το επώνυμο ελληνικό κρασί. Η ελληνική οικονομία συνολικά δεν θα βγει αλώβητη από έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο, μια πιθανή ύφεση και τη συρρίκνωση του όγκου του διεθνούς εμπορίου, αφού αυτές είναι εξελίξεις που πλήττουν ευθέως την ελληνική ναυτιλία (και τις 50.000 καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας σε Αθήνα και Πειραιά). Επίσης, μια ύφεση στην Ε.Ε. θα «χτυπήσει» ευθέως και τον τουρισμό μας. Το χειρότερο σε όλη αυτή τη συζήτηση πιθανόν να είναι πως δεν υπάρχει θετικό σενάριο. Αν ο Τραμπ προχωρήσει με όσα έχει ανακοινώσει, έρχονται πολύ δύσκολες ημέρες.