30 χρόνια FOMO: Ο φόβος να μείνουμε «στην απ' έξω» και οι επιπτώσεις-Πώς από Homo Sapiens γίναμε Fomo Sapiens

12:10 21/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

To FOMO, δηλαδή «Fear Of Missing Out», ως έννοια διατυπώθηκε πριν από ακριβώς 30 χρόνια. Πώς μας επηρεάζει ο φόβος του να μείνουμε «στην απ' έξω»; Και πώς ξαφνικά γίναμε όλοι μας... Fomo Sapiens;

Η παγκοσμιοποίηση και η ραγδαία πρόοδος της τεχνολογίας και της πληροφόρησης παρέχουν μια ανεπανάληπτη ευκαιρία για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Οι υπολογιστές και τα τηλέφωνα δεν χρησιμεύουν μόνο ως εργαλεία για την εργασία και τη μάθηση αλλά και ως πηγή γνώσης και ψυχαγωγίας.

Ωστόσο,

η τεχνολογία, που είναι ήδη τόσο απαραίτητη στον σύγχρονο κόσμο, μπορεί ταυτόχρονα να επιφέρει κινδύνους και να κάνει τους ανθρώπους δυστυχισμένους. Kάπου εδώ μπάινει ο παράγοντας του FOMΟ. Γιατί οι ειδικοί το θεωρούν μια από τις παθογένειες του πολιτισμού του 21ου αιώνα;

Τι είναι το FOMO;

Το σύνδρομο FOMO (Fear of Missing Out) είναι ο φόβος του να μείνουμε στην «απ' έξω», δηλαδή το συναίσθημα του ότι οι άλλοι, στα social media, ζούνε καλύτερα ή πιο ικανοποιητικά σε σχέση με μας. Η κατάσταση αυτή αφορά διάφορες μορφές ανθρώπινης δραστηριότητας και εκδηλώνεται, για παράδειγμα, με το φόβο της απουσίας μας από μια συναυλία, μια συνάντηση ή μια πολιτιστική εκδήλωση. Δεδομένου ότι η δημοτικότητα των κοινωνικών δικτύων έχει αυξηθεί, το φαινόμενο έχει συνδεθεί με την ανάγκη να είναι κανείς updated για τις δραστηριότητες που αναλαμβάνουν άλλοι χρήστες του διαδικτύου.

Το Facebook, το Twitter και το TikTok «προκαλούν» την ανθρώπινη ανάγκη να παρακολουθεί κανείς συνεχώς τις πληροφορίες που μοιράζονται οι άλλοι χρήστες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια κουραστική, σχεδόν εξουθενωτική... ζήλια και/ή φθόνο ή να επηρεάσει αρνητικά την αυτοπεποίθησή μας. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι πιο ευάλωτοι σε αυτού του είδους τον «εθισμό» είναι οι νέοι.

Είχαν FOMO και στον Μεσαίωνα;

Η έννοια αυτή δεν είναι χαρακτηριστική μόνο της εποχής του Διαδικτύου. Στον Μεσαίωνα, ο φόβος αυτός ονομαζόταν Torschlusspanik, που σημαίνει «ο πανικός εξαιτίας της πόρτας που κλείνει».

Ο όρος αναφέρεται στο άγχος που βίωναν οι αγρότες της εποχής όταν επέστρεφαν βιαστικά στις πύλες της οχυρωμένης πόλης πριν τις κλείσουν το σούρουπο. Η παραμονή έξω από τα αμυντικά τείχη σήμαινε έκθεση στο κρύο, επίθεση από άγρια ζώα ή επίθεση από εχθρό.

Το Torschlusspanik εξακολουθεί να είναι πολύ επίκαιρο. Οι πύλες στις οποίες σπεύδει πανικόβλητος ο σύγχρονος άνθρωπος είναι εικονικές. Η παραμονή έξω από αυτές αποτελεί απειλή για την ψυχική υγεία των ανθρώπων που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς σε αυτού του είδους τον εθισμό.

30 χρόνια FOMO

Ο πρώτος ορισμός του FOMO διατυπώθηκε από τον Dan Herman, ο οποίος, το 1995 άρχισε να μελετά αυτό το είδος φόβου. Ο ερευνητής περιέγραψε το σύνδρομο ως «μια έντονη ανησυχία για το αν δεν εκμεταλλευόμαστε όλες τις διαθέσιμες ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν στη ζωή».

Το φαινόμενο της σύγχρονης ψηφιακής κουλτούρας οδήγησε στο να συνδεθεί ο φόβος της απώλειας ευκαιριών με την πρόσβαση στο διαδίκτυο, ακόμη και με τον εθισμό στο διαδίκτυο.

Το 2013, μια ομάδα ερευνητών υπό την καθοδήγηση του ψυχολόγουAndrew K. Przybylski ανέπτυξε 10 ερωτήσεις με τις απαντήσεις να μετρώνται με μια πενταβάθμια κλίμακα Likert. Αυτό επιτρέπει σε κάποιον να προσδιορίσει το επίπεδο του να πάθει ο ίδιος FOMO.

Οι 10 ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον εαυτό σαςΦοβάμαι ότι άλλοι έχουν πιο ικανοποιητικές εμπειρίες από εμένα. Φοβάμαι ότι οι φίλοι μου έχουν πιο ικανοποιητικές εμπειρίες από εμένα. Ανησυχώ όταν ανακαλύπτω ότι οι φίλοι μου διασκεδάζουν χωρίς εμένα. Ανησυχώ όταν δεν ξέρω τι κάνουν οι φίλοι μου. Είναι σημαντικό να καταλαβαίνω τα «inside jokes» των φίλων μου.Μερικές φορές, αναρωτιέμαι αν ξοδεύω πολύ χρόνο για να παρακολουθώ τι συμβαίνει. Με ενοχλεί όταν χάνω μια ευκαιρία να συναντηθώ με φίλους. Όταν περνάω καλά, είναι σημαντικό για μένα να μοιράζομαι τις λεπτομέρειες αυτής της δραστηριότητας στα social media μου.Όταν χάνω μια προγραμματισμένη συνάντηση με ενοχλεί. Όταν πηγαίνω διακοπές, συνεχίζω να παρακολουθώ τι κάνουν οι φίλοι μου.

Έκτοτε, έχουν δημιουργηθεί διάφορα άλλα διαγνωστικά εργαλεία, ενώ και η ομάδα των ερωτηθέντων έχει επίσης διευρυνθεί σημαντικά. Αρχικά, λαμβάνονταν υπόψη κυρίως έφηβοι. Με την πάροδο του χρόνου, παρατηρήθηκε ότι το σύνδρομο εμφανίζεται και μεταξύ ενηλίκων.

Άγχος, ηλικία και φύλο

Οι νέοι είναι πιο ευάλωτοι στο σύνδρομο FOMO λόγω της μεγαλύτερης και ευκολότερης πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των ατόμων που είναι ιδιαίτερα «FOMOed» έχει αυξηθεί σημαντικά μεταξύ των εφήβων, δηλαδή εκείνων που αισθάνονται τον συνεχή... καταναγκασμό να βρίσκονται στο διαδίκτυο. Επιπλέον, συνοδεύονται από την ανησυχία της έλλειψης πρόσβασης στο διαδίκτυο και στις τρέχουσες πληροφορίες.

Ωστόσο, οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η ηλικία και το φύλο δεν επηρεάζουν τον φόβο της απώλειας. Τα περισσότερα δεδομένα σχετικά με την κλίμακα κινδύνου FOMO προέρχονται από μελέτες για τη νεολαία. Εξ ου και η εσφαλμένη αντίληψη ότι το πρόβλημα αυτό αφορά περισσότερο αυτή τη γενιά. Εν τω μεταξύ, η καταστροφική χρήση των κοινωνικών δικτύων μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών.

Οι FOMO Sapiens

Οι «FOMO sapiens» έχουν σοβαρό πρόβλημα με την αποσύνδεση από τον εικονικό κόσμο. Οι σκέψεις τους επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο διαδίκτυο. Αυτό προκαλεί δυσκολίες στην εστίαση στις καθημερινές δραστηριότητες και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αμέλεια στην ιδιωτική και επαγγελματική ζωή. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν η χρήση του (δια)δικτύου είναι περιορισμένη ή αδύνατη. Τα άτομα αυτά βιώνουν υψηλό επίπεδο άγχους και μόνο στη σκέψη ότι δεν έχουν πρόσβαση στο κινητό τους τηλέφωνο.

Χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο σχεδόν σε κάθε περίσταση: Κατά τη διάρκεια των γευμάτων, στο σχολείο, πριν από τον ύπνο και αμέσως μετά το ξύπνημα, καθώς και κατά την οδήγηση ή τη διάβαση του δρόμου.

Το FOMO έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η συνεχής ανάγκη να «είναι online» έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της επαφής με πραγματικούς ανθρώπους, η οποία μακροπρόθεσμα μπορεί να εκδηλωθεί με την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, τη μοναξιά και τις ψυχικές ασθένειες.

Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι τα άτομα που υποφέρουν από άγχος ότι θα μείνουν... στην «απ' έξω», σταματούν στην πραγματικότητα να ελέγχουν το χρόνο που περνούν στο διαδίκτυο και συχνά... αποσύρονται από την πραγματική ζωή.

Από το FOMO στο JOMO

Το αντίδοτο στο FOMO μπορεί να είναι η ψηφιακή αποτοξίνωση, δηλαδή η παραίτηση ή απόσυρση από τις ηλεκτρονικές συσκευές για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η προσέγγιση αυτή αναφέρεται ως JOMO (Joy of Missing out) και υποδηλώνει την αίσθηση χαράς λόγω της διαφυγής από τη «χιονοστιβάδα» των πληροφοριών.

Υπάρχει διάσωση για τον «FOMO sapiens»;

Το JOMO είναι το εντελώς αντίθετο του FOMO και δεν είναι πάντα δυνατό να εφαρμοστεί. Ως εκ τούτου, αξίζει να εξεταστεί τι είναι αυτό που δημιουργεί τον φόβο του FOMO.

Ένας από τους κύριους λόγους είναι οι ανεκπλήρωτες ανάγκες του καθενός από εμάς. Είναι λοιπόν χρήσιμο να αναπτύξετε νέες και πιο υγιείς διαδικτυακές συνήθειες. Μπορεί κανείς να ξεκινήσει αφαιρώντας κάποια άτομα από τις επαφές του στο διαδίκτυο. Ωστόσο, όταν οι σκέψεις σχετικά με την έλλειψη πρόσβασης σε σημαντικές πληροφορίες προκαλούν ανησυχία, δυσκολία στην εστίαση και κυρίως άγχος, αξίζει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr