Τελικά, πότε οι σκύλοι έγιναν φίλοι του ανθρώπου;

11:56 21/1/2025 - Πηγή: iEfimerida

Πότε οι σκύλοι έγιναν οι καλύτεροι σύντροφοί μας; Η ανακάλυψη ενός τάφου 2.000 ετών στην Ιταλία είναι η τελευταία απόδειξη μιας πανάρχαιας φιλίας.

Η πόλη της Βερόνα χτίστηκε πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια και, περίπου εκείνη την εποχή, όχι μακριά από τις όχθες του ποταμού Άντιτζε, ένα βρέφος αναπαύθηκε μέσα σε έναν ταπεινό τάφο. Ωστόσο, δεν πήγε στη μετά θάνατον ζωή εντελώς μόνο του. Δίπλα στα εύθραυστα κοκαλάκια της, με τα ποδαράκια του μαζεμένα σαν να κοιμάται, βρίσκεται ο πλήρης σκελετός ενός σκύλου.

Οι αρχαιολόγοι βρήκαν τον τάφο κατά τη διάρκεια ανασκαφών ενόψει

των εργασιών ανακαίνισης στο Seminario Vescoville. Σε μια πρόσφατη δημοσίευση στο PLOS One, ο τάφος του βρέφους ονομάστηκε B19, ένας από τους λίγους «κοινούς τάφους ανθρώπων-ζώων» στη νεκρόπολη της εποχής του σιδήρου που αποκαλύφθηκε στους χώρους του ιεροδιδασκαλείου.

Ενώ οι ερευνητές προειδοποιούν ότι υπάρχουν περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις σχετικά με τον τάφο, αναγνωρίζουν ότι μπορεί να είναι η τελευταία απόδειξη του μοναδικού και βαθιά αρχαίου ρόλου των σκύλων ως ανθρώπινων συντρόφων.

Ο μυστηριώδης τάφος Β19

Συνολικά, η ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης βρήκε περισσότερους από 160 τάφους ανδρών, γυναικών και παιδιών στην περιοχή, και κανένας από αυτούς δεν ήταν πλούσιος: οι περισσότεροι περιείχαν κάποια κεραμικά, απλά κοσμήματα ή μερικά νομίσματα.

Ένας μικρός αριθμός από τους τάφους περιείχε τα υπολείμματα, συχνά μερικά, ζώων όπως χοίρων, κατσικιών ή κοτόπουλων, τα οποία πιθανόν προορίζονταν ως προσφορές τροφής για τους νεκρούς. Σε τέσσερις από τους τάφους, συμπεριλαμβανομένου του Β19, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα πλήρη ή μερικά λείψανα αλόγων ή σκύλων, ζώων που δεν τρώγονταν από τους ανθρώπους που ζούσαν στην περιοχή εκείνη την εποχή.

Το νόημα που κρύβεται πίσω από τις τέσσερις αυτές συν-ταφές ανθρώπων-ζώων ξενίζει τους ερευνητές. Οι τάφοι προέρχονται από διαφορετικές περιοχές της νεκρόπολης και το γενετικό υλικό που ανακτήθηκε δείχνει ότι τα άτομα δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ούτε καν σε στενή συγγένεια.

Στον τάφο Β46, μια ενήλικη γυναίκα θάφτηκε μαζί με τα πλήρη ή μερικά λείψανα όχι λιγότερων από πέντε αλόγων, κτηνοτροφικών ζώων και το κρανίο ενός σκύλου. Ο τάφος Β154 περιλάμβανε έναν ενήλικα άνδρα και αποσπασματικά λείψανα ενός αλόγου. Ένας άλλος ενήλικος άνδρας θάφτηκε στον τάφο Β102 μαζί με τα διάσπαρτα οστά ενός μικρού σκύλου.

Και έπειτα υπάρχει ο τάφος Β19: το θηλυκό βρέφος και κάτι που θα ήταν ένας αρκετά μεγάλος σκύλος, περίπου στο μέγεθος ενός σύγχρονου γκόλντεν ριτρίβερ. Με βάση τα δόντια και τα οστά του, ο σκύλος ήταν λίγο πάνω από 18 μηνών. Η αιτία θανάτου δεν μπόρεσε να προσδιοριστεί ούτε για το κορίτσι ούτε για τον σκύλο, αλλά το βρέφος ήταν νεογέννητο.

Η ηλικία του βρέφους μπορεί να είναι ένα στοιχείο για το γιατί ο σκύλος θάφτηκε μαζί της: Σε άλλα μέρη της νότιας Ευρώπης εκείνη την εποχή, ιδίως στην Ελλάδα, οι σκύλοι συνδέονταν με θεότητες που επέβλεπαν τη γέννηση και την παιδική ηλικία, και τα ζώα θυσιάζονταν μερικές φορές όταν γεννιόταν ένα παιδί, για να εξασφαλίσουν τη θεϊκή εύνοια.

Είναι επίσης πιθανό, λένε οι αρχαιολόγοι, ότι ο σκύλος ήταν ένας σύντροφος, ίσως ακόμη και ένα αγαπημένο μέλος του σπιτιού του βρέφους, που θυσιάστηκε όχι για να εξευμενίσει έναν θεό, αλλά για να προσφέρει στο παιδί συντροφιά και προστασία, στον άλλο κόσμο.

Στην πραγματικότητα, υπάρχει κάτι περίεργο σχετικά με τη διατροφή του ζώου -και ένας παλιός τραυματισμός- που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως η τρανότερη απόδειξη ότι ήταν ο καλύτερος φίλος κάποιου.

Μελετώντας τα ισότοπα στα οστά τόσο του σκύλου B19 όσο και του σκύλου B102, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο τελευταίος σκύλος, που θάφτηκε μαζί με έναν ενήλικα άνθρωπο, είχε μια δίαιτα τυπική του μέσου κουταβιού που «τρώει τα πάντα».

Όμως ο σκύλος B19 ήταν διαφορετικός. Είχε καταναλώσει μια διατροφή εξαιρετικά χαμηλή σε ζωικές πρωτεΐνες και αποτελούμενη κυρίως από υδατάνθρακες. Ο σκύλος Β19 είχε επίσης ένα παλιό επουλωμένο κάταγμα σε ένα από τα μπροστινά του πόδια. Είναι πιθανό ότι ήταν σκύλος εργασίας, που χρησιμοποιούταν ίσως για κυνήγι ή φύλαξη ζώων, μέχρι τον τραυματισμό του. Στη συνέχεια, ίσως ανίκανος να εκτελέσει τα καθήκοντά του, ο σκύλος μπορεί να τον φρόντιζαν και να τον τάιζαν με τον ίδιο χυλό όπως και τα ανθρώπινα μέλη του νοικοκυριού.

Αυτή είναι μόνο μία από τις πολλές υποθέσεις που προσφέρουν οι επιστήμονες για να εξηγήσουν τον τάφο Β19. Φαίνεται όμως να υποδηλώνει έντονα τη βαθιά αρχαία και ιδιαίτερη σχέση μεταξύ σκύλων και ανθρώπων, μια σχέση που υπερβαίνει την απλή εξημέρωση.

Το ίδιο ισχύει και για τις γάτες, οι οποίες φαίνεται ότι εξημερώθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο πριν από περίπου 10.000 χρόνια. Μια συν-ταφή παιδιού-γάτας που βρέθηκε στην Κύπρο από εκείνη περίπου την εποχή υποδηλώνει ότι τουλάχιστον κάποιοι από τους αιλουροειδείς φίλους μας ήταν κατοικίδια ζώα πριν από τόσο πολύ καιρό. Όμως οι σκύλοι ήταν σύντροφοί μας για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και σε ευρύτερο γεωγραφικό φάσμα.

Ορισμένες πρόσφατες έρευνες έχουν ωθήσει την ημερομηνία εξημέρωσης των λύκων στην Ευρώπη μέχρι και πριν από 40.000 χρόνια, με βάση την παρουσία ανατομικών χαρακτηριστικών που μοιάζουν με σκυλιά, όπως κοντύτερα κρανία και ευρύτερα ρύγχη, σε διάφορα αρχαία λείψανα κυνόδοντα.

Η προέλευση των σκύλων παραμένει σκοτεινή εν μέρει επειδή συνέβη πριν από τόσο πολύ καιρό, και σχεδόν σίγουρα σε πολλαπλές χρονικές στιγμές, σε πολλαπλά μέρη, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε ένα έγγραφο του 2022 στο Nature.

Οι πρώτοι σκύλοι είχαν μάλλον χρηστικούς ρόλους: μεταφορά αγαθών, κυνήγι και φύλαξη. Και κάποια στιγμή σε αυτό το πρώιμο κεφάλαιο της κοινής μας ιστορίας, ένας αρχαίος σκύλος έγινε κάτι περισσότερο για κάποιον.

Το κουτάβι του Bonn-Oberkassel

Ο σημερινός κορυφαίος υποψήφιος για τον πρώτο φίλο είναι ένα κουτάβι που έζησε, για λίγους μήνες, πριν από 14.000 χρόνια στην Κεντρική Ευρώπη. Γνωστό ως σκυλί Bonn-Oberkassel, το ζώο θάφτηκε μαζί με δύο ενήλικες και διάφορα κτερίσματα. Τα μερικά λείψανα βρέθηκαν πριν από 100 και πλέον χρόνια σε ένα λατομείο και αρχικά θεωρήθηκε ότι ανήκαν σε λύκο.

Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, οι ερευνητές έριξαν μια πιο προσεκτική ματιά στα λείψανα για ενδείξεις που διατηρούνται στα δόντια και τα οστά. Εκτός του ότι ανατομικά ήταν περισσότερο σκύλος παρά λύκος, το κουτάβι του Bonn-Oberkassel ήταν πιθανότατα ένας σύντροφος του οποίου η αξία ξεπερνούσε τη χρησιμότητα - κοντολογίς, ένα κατοικίδιο ζώο.

Το ζώο πέθανε όταν ήταν περίπου επτά μηνών, έπειτα από σοβαρή ασθένεια. Ο νεαρός σκύλος θα ήταν πολύ άρρωστος για να κυνηγήσει, να φυλάξει, να μεταφέρει εμπορεύματα ή ακόμη και να τραφεί. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι έλαβε φροντίδα από ανθρώπους, ίσως το ένα ή και τα δύο άτομα με τα οποία θάφτηκε μαζί, μετά το θάνατό του.

Ίσως να μην μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα τον λόγο για τον οποίο ένας μεγάλος σκύλος θάφτηκε δίπλα σε ένα κοριτσάκι της εποχής του σιδήρου στη Βερόνα. Όμως, είτε ως θυσία, είτε ως φύλακας, είτε ως σύντροφος στη μεταθανάτια ζωή, τα λείψανα του ζώου αποτελούν απόδειξη μιας ιδιαίτερης σχέσης, πολύ παλαιότερης από τον ίδιο τον πολιτισμό.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr