Είδαμε την πολύκροτη παράσταση «MAMI» στη Στέγη: Οπτικό ποίημα ή κόψιμο του ομφάλιου λώρου

19:33 16/2/2025 - Πηγή: iEfimerida

Οπτικό ποίημα. Αυτό το δίδυμο λέξεων χρησιμοποιείται κατά κόρον για την νέα παράσταση του μόλις 26 ετών σκηνοθέτη Μario Banushi, που ανέβηκε στη Στέγη και εν μέσω sold out και διθυραμβικών κριτικών. Μια παράσταση με την μάνα -ή ότι αυτή η λέξη περικλείει.

Όσα διαδραματίζονται στην μεγάλη σκηνή της Στέγης κατά τη διάρκεια της παράστασης ΜΑΜΙ -του τέταρτου έργου που δημιούργησε ο Mario Banushi- είναι σαν να συμβαίνουν μέσα στα μαλακά, υγρά βελούδινα,

αιμάτινα, υποφωτισμένα σπλάχνα μιας μήτρας.

Το σκοτάδι, το ζεστό κίτρινο φως, ο τρόπος που οι συντελεστές κινούνται στην σκηνή σαν να γλιστράνε νωχελικά σε μια γλιστερή επιφάνεια, η απουσία του λόγου, συμβάλλουν σε αυτή την αίσθηση. Σε ένα έργο που όπως μαρτυρά ο τίτλος αναφέρεται στην μάνα, αλλά και με κάποιον τρόπο στην τροφή, στην πρώτη τροφή που μας προσέφεραν ή ζητούσαμε ξεστομίζοντας ένα μαμ.

Η μήτρα αυτή, έχει την μορφή ενός απόμακρου χωριού σε κάποια απόμερη γωνιά, όχι ένα χωριό που μαρτυρά ιστορία και παράδοση του τόπου. Χώμα, μια ξύλινη στήλη της ΔΕΗ με τις κλασικές λάμπες κάτω από την αλουμινένια «ομπρέλα», ένα ταπεινό σπίτι χτισμένο με τσιμεντόλιθους.

Το σπίτι είναι το σημείο άφιξης και αποχώρησης, η σχισμή στον χώρο από όπου βγαίνουν οι γυναίκες στην ζωή μας, αλλά στη διαχρονία τους. Η νεαρή έγκυος (Παναγιώτα Γιαγλή) που βγάζει τα σκουπίδια. Η γιαγιά (η υπέροχη Αγγελική Στελλάτου) με τα άσπρα μαλλιά και το εύθραυστο σώμα. Μετά θα προστεθεί η γυναίκα ερωμένη (Ήλια Κουκουζέλη), ο άνδρας φίλος- ο άνδρας εραστής. Όλοι μαζί καθορίζουν τον νέο άνδρα που βρίσκεται εκεί να διαδραματίσει κάθε δυνατό ρόλο -γιός, εγγονός, εραστής, σαστισμένος.

Κάθε σκηνική δράση, μοιάζει να έχε τοποθετηθεί πάνω  σε έναν κυλιόμενο διάδρομο και να διαδέχεται η μία την άλλη, σαν τις σκηνές έρωτα, γλεντιού, μάχης, πένθους που βλέπουμε να απεικονίζοντα σε αρχαιελληνικά αγγεία. Γυρίζοντας τα βλέπεις τη συνέχειά της ή μια άλλη ένθετη ιστορία. Και έχει πολλές να πει ο Banushi σε αυτό το έργο του που ναι είναι βουτηγμένο στο συναίσθημα.

Γεννήθηκε στην Ελλάδα, το τρίτο παιδί της οικογένειας. Ήταν σχεδόν τεσσάρων μηνών όταν η μητέρα του, έχοντας χωρίσει, τον έστειλε στην γιαγιά στα Τίρανα. Την γιαγιά που άρχισε να την φωνάζει μάμι, μαμά, για την οποία σπάραζε όταν η μητέρα του τον έφερε πίσω στην Αθήνα όταν ήταν περίπου τριών χρονών. Φώναζε μάμι, φώναζε την γιαγιά. Επέστρεψε στα Τίρανα μέχρι την ηλικία των έξι ετών, όταν πια εγκαταστάσθηκε μόνμα στην Αθήνα για να πάει σχολείο και να σπουδάσε στη συνέχεια στο Ωδείο Αθηνών.

Τα πυροτεχνήματα του θηλασμού

Βλέπουμε σκηνές αυτής της ζωής αλλά και της παράπλευρης επινοημένης και βιωματικής. Η γέννα του μωρού στο σπίτι με τους τσιμεντόλιθους που γίνεται φάτνη -ο πατέρας απών. Η παρουσία της μαίας (Κατερίνα Κρίστο) σε κομβικές στιγμές, όπου ο θηλασμός ή υπόμνηση του δεσμού μάνας παιδιού είναι καθοριστική.

Η μητέρα του Μario ήταν μαία, ξεγέννησε εκατοντάδες παιδιά. Η φιγούρα αυτή δεν μπορούσε να λείπει. Η στιγμή που ο εγγονός φροντίζει την σχεδόν ανήμπορη γιαγιά, την πλένει, της αλλάζει πάνα – τα πάντα είναι ένας κύκλος και εμείς σημάδια πάνω σε αυτόν.

Η γυναίκα που βουτάει μέσα στο νερό ξανά και ξανά κρατώντας την ανάσα της -το αμνιακό υγρό, όρος και συνθήκη επιβίωσης για το μωρό, μπορεί να «πνίξει» την μάνα; Η σκηνή της Πιετά, η γιαγιά να κρατά το ασάλευτο, σαν νεκρό σώμα του εγγονού στα χέρια της. Η γυναίκα που σκαρφαλώνει στον ξύλινο στύλο της ΔΕΗ και μοιάζει να ίπταται, σαν τα έντομα που μαγεύονται από το φως. Αν ανέβει λίγο πιο ψηλά θα καεί.

Οι γυναίκες φοράνε λευκά, ημιδιαφανή αέρινα φορέματα, σε κάθε ηλικία, με κάθε ιδιότητα. Οι άνδρες το παντελόνι με το φαρδύ πουκάμισο που συναντάγαμε στα χωριά πριν από μερικές δεκαετίες.

Τα σκηνικά υλικά ελάχιστα: ένα ποδήλατο σταματημένο στον στύλο, το ντιβάνι, ένα δοχείο διαφανές με νερό, μια πλαστική σακούλα με πορτοκάλια που πέφτουν στο πάτωμα και σκορπίζονται εκτός από ένα, ζουμερό, που μοιράζεται το ζευγάρι με τη γιαγιά να κοιτάζει, με ζήλια. Το ζεστό φως αλλάζει, γίνεται αίμα, από τα κατακόκκινα πυροτεχνήματα που σκάνε τη στιγμή του θηλασμού, λίγο πριν το τέλος.

Οι ρωγμές της παράστασης

Οπτικό ποίημα, λένε οι περισσότεροι για την παράσταση. Είναι αλήθεια, υπάρχει ένας ζεστός λυρισμός στην εικόνα, στην μουσική, στην κίνηση -είναι αυτά ταυτοτικά χαρακτηριστικά του Banushi. Όμως κάπου σε αυτή τη διαδικασία χάνεται συχνά η συνοχή της αφήγησης, το στοιχείο της ροής, του ρυθμού.

Είναι σαν ένα κολλάζ εικόνων, σχέσεων, εμπειριών που δεν κατορθώνουν πάντα να μπουν η μία μέσα στην άλλη, σαν να υπάρχει ένα κενό μεταξύ τους -προσοχή στο κενό μεταξύ τρένου και αποβάθρας. Κάτι λείπει για να μπολιάσει, να δέσει το σκηνικό αποτέλεσμα.

Είναι ζήτημα δραματουργικής αμυχής; Αμηχανίας απέναντι στο θέμα; Αμηχανίας απέναντι στο γεγονός ότι ακουμπάει το έργο στη σκηνή της Στέγης; Και όμως τα έργα του έχουν ανέβει στο Εθνικό Θέατρο, στο Φεστιβάλ Αθηνών, έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό; Μήπως δεν άφησε τον εαυτό του να φτάσει στο βάθος και στην αποκάλυψη που ήθελε; Δεν βγήκε τόσο γυμνός όσο θα ήθελε ή έπρεπε; Δεν έχω βρει ερμηνεία για αυτές τις ρωγμές.

Κόβοντας τον ομφάλιο λώρο

Υπάρχουν δυο σκηνές στο ΜΑΜΙ, που κάνουν την καρδιά να βουλιάζει, που σε συγκινούν τόσο βαθιά. Η μία, αν και την βλέπεις πρώτη φορά έτσι στη σκηνή, ξέρεις ότι την έχεις ξαναδεί, ίσως και να ήσουν κάποτε μέσα της. Ο εγγονός πηγαίνει στο σπίτι και φροντίζει την γιαγιά. Της αλλάζει τα σεντόνια, την πλένει σχολαστικά, της αλλάζει την πάνα. Μια εικόνα φροντίδας, λίγο πριν το τέλος που σε λυγίζει. Τόσο τρυφερή, σπλαχνική και μαζί η ένδειξη ότι ο χρόνος είναι αμείλικτος.

Και αυτός ή αυτή που σε ανέστησε, τώρα θέλει τη φροντίδα σου πριν τον θάνατό του/της.

Καταλαβαίνω αμέσως από πού, από ποια βάθη αναδύθηκε αυτή η εικόνα. Θυμάμαι τον Mario να μου λέει για εκείνη την στιγμή που γυρνώντας από το Παρίσι πήγε να επισκεφθεί την γιαγιά του στα Τίρανα. Την βρήκε καθισμένη σε μια καρέκλα στο μπάνιο, με την ξαδέλφη του να την πλένει, να την κανακεύει. Σαν φωτογραφία, Polaroid του βιώματος.

Ω γλυκύ μου έαρ

Η άλλη σκηνή που έφερε αυτό το ρίγος στο σώμα. ήταν όταν κατέβηκε σε ένα πανί από την οροφή, η φωτογραφία μιας νέας γυναίκας καθώς θηλάζει το νεογέννητό αγόρι της. Μοιάζειι προφανές ότι είναι η μητέρα του Mario, η Άννα και ο ίδιος. Πυροτεχνήματα κόκκινα έχουν αρχίσει να πέφτουν -η Ανάσταση; η κορύφωση της γιορτής;-. Ο Mario που κάθεται ανάμεσα στους θεατές σηκώνεται και κατευθύνεται προς την σκηνή.

Γονατίζει. Α, προσεύχεται -σκέφτομαι. Ακούγεται μουσική, το «ω γλυκύ μου έαρ». Σε λίγο βγάζει ένα μεγάλο ψαλίδι και αρχίζει και κόβει την εικόνα, χωρίζει την μάνα από το μωρό. Παίρνει το κομμάτι με το βρέφος και το πετάει σε μιαν άκρη. Κοιτάζει για λίγο τα πυροτεχνήματα, τους θεατές. Και αποχωρεί από την σκηνή.

Έκοψε τον ομφάλιο λώρο, ψιθυρίζω. Γονάτισε, σαν να προσευχήθηκε στο θαύμα της γέννησης και του θηλασμού, της μάνας, αλλά ως εκεί. Ο λώρος κόπηκε. Είναι ελεύθερος πλέον να φύγει για άλλα μονοπάτια. Ίσως για έργα που δεν θα είναι πλέον πίδακας του βιώματος, την σχέσης με την μάνα του; Καρφιτσωμένες αυτές οι δυο σκηνές -η φροντίδα της γιαγιάς, το κόψιμο της φωτογραφίας- πάνω στο πέτο της παράστασης αυτής.

Μπορεί οι σκέψεις μου για τον ρυθμό, την έλλειψη διαρκούς πυκνότητας να με απασχολούν, όμως όταν σκέφτομαι ότι είναι μόλις 26 χρονών, σταματώ έκπληκτη. Θα μπορούσε αυτό που είδαμε να είναι το mega opus ενός ώριμου σκηνοθέτη. Για τον Mario είναι τα πρώτα μέτρα μετά την αφετηρία.

Και ναι κάπου θύμιζε Παπαϊωάννου -ο φωτισμός, τα υβριδικά πλάσματα, δηλαδή άνθρωποι που περπατάνε με τα σώματα σαν καμπύλες ανάποδες, τα λευκά ημιδιάφανα ρούχα, ο λυρισμός και η σκληρότητα μαζί των γυμνών σωμάτων. Ίσως και Καστελούτσι, τα πορτοκάλια, η εικόνα του άρρωστου, ηλικιωμένου σώματος με την τεράστια πάνα.  

Όμως είναι μέρος του βίωματος του/μας, όπως η εικόνα της γιαγιάς στο μπάνιο. Όπως η σχέση με την μάνα, που άλλοτε είναι το χάδι, άλλοτε το υλικό για τον καναπέ του ψυχαναλυτή.  Το υλικό που περιγράφει ο Παζολίνι στην ικεσία προς την μητέρα: «αυτό θα σου πω για να ξέρεις μια φρικτή ιστορία: μες τη χάρη σου γεννήθηκε η δική μου μελαγχολία».

ΜΑΜΙ, του Mario Banushi, έως τις 22 Μαρτίου, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Συλληψη και ΣκηνοθεσιαMario BanushiΕρμηνευουν Παναγιωτα Γιαγλη, Βασιλικη Δριβα / Κατερινα Κριστο, Δημητρης Λαγος, Αγγελικη Στελλατου, Ευτυχια Στεφανου / Ηλια Κουκουζελη και Φωτης ΣτρατηγοςΣκηνογραφια & ΕνδυματολογιαΣωτηρης ΜελανοςΜουσικη Συνθεση & Sound DesignJeph VangerΣχεδιασμος Φωτισμων και συνεργατης στη ΔραματουργιαΣτεφανος ΔρουσιωτηςΚαλλιτεχνικοι συνεργατεςΑιμιλιος Αραπογλου, Θανασης ΔεληγιαννηςΒοηθος ΣκηνοθετηΘεοδωρα Πατητη

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr