Αίμα, όρκος και ελευθερία: Η άγνωστη ψυχή της Επανάστασης

08:38 25/3/2025 - Πηγή: Attiki Press

Η Ιστορία δεν γράφεται σε λαμπερές αίθουσες με κρυστάλλινους πολυελαίους και ευγενείς συζητήσεις. Δεν αποτυπώνεται σε ασημένια σερβίτσια ούτε σε ρητορικές που μυρίζουν άνεση και εξουσία. Γράφεται εκεί που πέφτει αίμα, εκεί που η σκόνη ανακατεύεται με τον ιδρώτα της αγωνίας, εκεί που η ελευθερία δεν είναι απλώς ένα σύνθημα αλλά μια ανάγκη επιβίωσης. Το 1821 δεν ήταν μια ιστορία εξιδανικευμένων ηρώων με γαλανόλευκες κορδέλες και λαμπρές παρελάσεις. Ήταν το ξέσπασμα των εξαθλιωμένων, των αγροτών, των φτωχών, εκείνων που για αιώνες λογαριάζονταν λιγότερο από

τα ζώα των κοτζαμπάσηδων και των Οθωμανών αφεντάδων. Αυτοί ήταν που έσφιξαν στα χέρια το καριοφίλι και διεκδίκησαν κάτι που μέχρι τότε δεν είχαν δικαίωμα ούτε να ονειρευτούν: την ελευθερία τους.

Οι ορεινές χαράδρες της Ρούμελης και της Πελοποννήσου γέμισαν για αιώνες με άντρες που δεν είχαν τίποτε άλλο να χάσουν. Η βαριά φορολογία, η κατάσχεση της γης τους και η στυγνή καταπίεση τους οδήγησαν στα βουνά, στους κλέφτες και στους αρματωλούς. Δεν ξεκίνησαν όλοι ως συνειδητοποιημένοι επαναστάτες. Πολλοί έγιναν ληστές από ανάγκη, όμως η απελπισία τους σύντομα μετατράπηκε σε οργή και η οργή σε εξέγερση. Οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης έφτασαν μέχρι τα λημέρια τους μέσω της Φιλικής Εταιρείας. Δεν ήταν εύκολο να χωνέψουν έννοιες όπως η εθνική ανεξαρτησία και η ισότητα, όμως σταδιακά άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η μάχη τους δεν ήταν απλώς ενάντια σε έναν κατακτητή, αλλά και σε ένα ολόκληρο σύστημα που τους ήθελε καταδικασμένους στη σκλαβιά.

Οι μάχες που όρισαν το πεπρωμένο

Στη Γραβιά, στο χάνι που ακόμα και σήμερα στέκει ως μάρτυρας της ιστορίας, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έδωσε μια από τις σημαντικότερες μάχες του Αγώνα. Κλεισμένος με 117 συντρόφους του, άντεξε απέναντι σε χιλιάδες Τούρκους, αλλά η μοίρα του δεν ήταν αντάξια του θάρρους του. Αργότερα, θα βρει τον θάνατο από ελληνικά χέρια, προδομένος, όπως τόσοι άλλοι που δεν ταίριαζαν στα σχέδια των ισχυρών του νεοσύστατου κράτους. Στη Λαμία, εκεί που ο Αθανάσιος Διάκος βασανίστηκε και εκτελέστηκε, κάθε πέτρα κρατά τη μνήμη της θυσίας. Ο νεαρός κληρικός που αρνήθηκε τις τιμές και τα αξιώματα των Οθωμανών και διάλεξε να πεθάνει με φρικτό τρόπο, ενσαρκώνει το αληθινό νόημα της αυταπάρνησης. Δεν ήταν μια φιγούρα βγαλμένη από θρύλους, αλλά ένας άνθρωπος που αντίκρισε τον θάνατο με την περηφάνια εκείνου που δεν θα γινόταν ποτέ δούλος.

Και στο Κεφαλόβρυσο, ανάμεσα στα αγέρωχα πλατάνια, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Σουλιώτης που έσκισε το χαρτί του διορισμού του ως στρατηγού, έδωσε την ύστατη μάχη. Αντί για τίτλους, διάλεξε τη δράση. Αντί για τιμές, διάλεξε τον θάνατο στο πεδίο της μάχης. Και όταν η σορός του μεταφέρθηκε στον Προυσό, ακόμα και ο Καραϊσκάκης, ο αιώνιος ανυπότακτος, γονάτισε μπροστά του και ψιθύρισε μια προσευχή.

Μετά την επανάσταση: Οι ήρωες ξεχάστηκαν, οι επιτήδειοι επικράτησαν

Δεν ήταν όλοι οι Έλληνες ήρωες. Για κάθε έναν που πολεμούσε στο μέτωπο, υπήρχε και κάποιος που σκεφτόταν πώς θα επωφεληθεί από τα δάνεια των Ευρωπαίων και πώς θα καταλάβει μια θέση στη διοίκηση του νέου κράτους. Τα λόγια του Μακρυγιάννη, που αναρωτιόταν γιατί οι αγωνιστές λιμοκτονούσαν ενώ κάποιοι άλλοι μοίραζαν αξιώματα μεταξύ τους, δεν ανήκουν στο παρελθόν. Αντηχούν μέχρι σήμερα. Η Ιστορία επαναλήφθηκε πολλές φορές. Το 1940, το ίδιο σκηνικό εκτυλίχθηκε: άνθρωποι που έδωσαν τη ζωή τους και άλλοι που μετρούσαν τα κέρδη τους. Η λογική των «αρίστων» δεν είναι σημερινή επινόηση, αλλά παλιό γνώριμο μοτίβο.

Δεν χρειάζεται να ανοίξεις βιβλία για να νιώσεις την Ιστορία. Είναι γραμμένη στο χώμα, στα πέτρινα χάνια, στις χαράδρες όπου έτρεχε το αίμα των αγωνιστών. Στη Γραβιά, στη Λαμία, στο Κεφαλόβρυσο, στον Προυσό, οι σκιές των ανθρώπων εκείνων ακόμα ψιθυρίζουν ιστορίες θάρρους και προδοσίας. Η Ελλάδα δεν είναι μόνο γαλανόλευκες σημαίες και φανταχτερές γιορτές. Είναι οι τόποι όπου γράφτηκε η Ιστορία με αίμα. Είναι οι άγραφες σελίδες που μας καλούν να τις διαβάσουμε, όχι με στόμφο, αλλά με σεβασμό. Γιατί η αληθινή ελευθερία δεν κερδίζεται με λόγια, αλλά με πράξεις.