Κακοποίηση γυναικών: Η μάστιγα της «αθέατης» βίας

19:40 22/1/2016 - Πηγή: Attiki Press

Της Κωνσταντίνας Γιαννακοπούλου

Συγκλονισμένη είναι τις τελευταίες ημέρες η ελληνική κοινωνία από τις δύο δολοφονίες γυναικών-θυμάτων συζυγικής βίας. Δεν ήταν οι πρώτες και, δυστυχώς, δεν θα είναι ούτε οι τελευταίες. Η «αθέατη βία», όπως ονομάζεται η βία μέσα στο σπίτι, εξακολουθεί να αποτελεί μια μάστιγα που επιδεινώνεται μέσα στο «άρρωστο» κλίμα της εποχής.

Διεθνώς, στο 40% των δολοφονιών γυναικών, δράστης είναι ο σύζυγος/σύντροφος, ενώ 1 στις 3 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πέσει θύμα σωματικής ή σεξουαλικής επίθεσης, ποσοστό που αναδεικνύει την έσχατη μορφή βίας κατά

των γυναικών. Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων με αφορμή τις πρόσφατες συζυγοκτονίες σε Βελβεντό και Χαλκιδική, στην προσπάθειά της να αναδείξει το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών, αναφέρει μεταξύ άλλων σε ανακοίνωσή της:

«Όταν οι μέθοδοι του εκφοβισμού, της υποτίμησης, της ψυχολογικής, οικονομικής, η/και σωματικής βίας δεν καταφέρνουν να ελέγξουν πλήρως το θύμα, το οποίο ζητά διαζύγιο για να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του, τότε ο άντρας-αφέντης βρίσκει ως μονόδρομο τη δολοφονία. Γιατί γι’ αυτόν η γυναίκα δεν είναι σύντροφος, αλλά ιδιοκτησία! Γιατί αν δεν είναι μαζί του, δε θα είναι πουθενά! Γιατί αν αυτός δε θέλει ή δε μπορεί να χτίσει τη ζωή του από την αρχή, δε θα την αφήσει να το κάνει ούτε αυτή! Τί κι αν υπάρχουν και παιδιά που μένουνε πεντάρφανα; Αδιαφορεί! Το πληγωμένο του εγώ ζητά ικανοποίηση και τίποτα άλλο δεν έχει σημασία!… Και η κοινωνία τί κάνει; Μιλάει για έγκλημα πάθους και οικογενειακή τραγωδία, οπλίζοντας ήδη το χέρι του επόμενου επίδοξου φονιά! Φτάνει πια! Ως εδώ!».

«Δεν υπάρχει κανένα σεξπηρικό ειδύλλιο σε μια δολοφονία»
«Είναι λάθος να μιλάμε για εγκλήματα πάθους, πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, ο δολοφόνος είναι δολοφόνος», δηλώνει η κα Θοδώρα Κατσιβαρδάκου, διευθύντρια Yπηρεσιών προς Πολίτες και Φορείς της Γενικής Γραμματείας Ισότητας , σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Αττική freepress». «Δεν υπάρχει κανένα σεξπηρικό ειδύλλιο, κανένα πάθος, καμία ομορφιά. Η κακοποιητική συμπεριφορά δεν σχετίζεται με ψυχολογικά προβλήματα, αλλά με νοοτροπίες, αξίες και πεποιθήσεις που δικαιολογούν την εκμετάλλευση, την παραβίαση των ελευθεριών της γυναίκας, την άσκηση του ελέγχου, την κυριαρχία και την υποτίμηση», συμπληρώνει η κα Κατσιβαρδάκου, επισημαίνοντας: «Ο αστικός μύθος ότι μια γυναίκα πρέπει να μένει σε μια σχέση που κακοποιείται για χάρη των παιδιών της δεν ισχύει. Ένα παιδί που ζει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πρώτον αναπτύσσει ψυχολογικά προβλήματα και δεύτερον βιώνει αυτό που βλέπει ως κάτι φυσικό, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αναπαράγει αυτές τις συμπεριφορές αργότερα και το ίδιο ως ενήλικας».

H γραμμή SOS
Στην Ελλάδα, η Τηλεφωνική Γραμμή «SOS 15900» στα σχεδόν πέντε χρόνια λειτουργίας της έχει δεχτεί περισσότερες από 20.000 κλήσεις. Είναι πανελλαδικής εμβέλειας και λειτουργεί 24 ώρες τη μέρα, 365 μέρες το χρόνο. Ψυχολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα περιστατικά βίας και υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεφωνικής συμβουλευτικής σε θύματα όλων των μορφών βίας λόγω φύλου. Η Ν.Κ. Ψυχολόγος στη γραμμή 15900, τέσσερα χρόνια τώρα απαντά στις κλήσεις, στηρίζοντας και συμβουλεύοντας τα θύματα βίας: «Μας καλούν γυναίκες όλων των ηλικιών, οι περισσότερες δέχονται μακροχρόνια κακοποίηση και, πλέον, έχουν ξεπεράσει τα όρια των αντοχών τους. Συνήθως, μια γυναίκα έχει προσπαθήσει να φύγει πολλές φορές, πριν φύγει οριστικά. Είναι μια κατάσταση που ο δράστης δεν μπορεί να βάλει τέλος, μόνο το θύμα μπορεί να διακόψει αυτό που συμβαίνει. Ο λόγοι που, αρχικά, δεν μιλάνε είναι γιατί νιώθουν ντροπή: είτε γιατί νιώθουν ένοχες, είτε γιατί δεν έχουν κανένα να τις στηρίξει από το περιβάλλον τους».

Το προφίλ του θύτη
Παρόλο που οι γενικεύσεις και τα στερεότυπα δεν βοηθούν σχεδόν ποτέ, στην ολοκληρωμένη μελέτη και αντιμετώπιση ενός φαινομένου, στην περίπτωση του ατόμου που ασκεί βία υπάρχουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά τα οποία συναντώνται στη συντριπτική πλειoνότητα των περιπτώσεων.

Σύμφωνα με τα όσα μας δήλωσε η Ν.Κ: « Άτομα που καταφεύγουν στην άσκηση βίας είναι, ως επί το πλείστον άτομα, που έχουν προβλήματα συναισθηματικής ωριμότητας και εξάρτησης από τη σύζυγό τους, έχουν πρόβλημα στη διαχείριση του θυμού τους. Ακόμη, συχνά τα άτομα που ασκούν βία είναι άτομα τα οποία έχουν μεγαλώσει και ανατραφεί σε ένα περιβάλλον βίας, αναπαράγοντας το ίδιο μοντέλο, το οποίο τους είναι το πλέον οικείο και στη μετέπειτα ζωή τους, στη σχέση με το σύντροφό τους. Σχετικές έρευνες έχουν αποδείξει πως παιδιά τα οποία υπήρξαν μάρτυρες ή θύματα βίας γίνονται μελλοντικά και οι ίδιοι θύτες.

Επιπροσθέτως, οι θύτες είναι κτητικοί, θέλουν να έχουν τον έλεγχο της σχέσης και συχνά ζηλεύουν παράφορα τη σύντροφό τους. Είναι σύνηθες να προσπαθούν να την αποκόψουν από το περιβάλλον της, φίλους και συγγενείς, για να έχουν την αποκλειστικότητα στη ζωή της. Μάλιστα, πολλά περιστατικά κακοποίησης ξεκινούν με την εγκυμοσύνη μιας γυναίκας, όταν ο θύτης παύει να είναι στο επίκεντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντός της».

«Είμαι άνδρας και το κέφι μου θα κάνω»
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει «άνδρας είναι θα ρίξει και κανένα χαστούκι». Μια λανθασμένη θεώρηση της κοινωνίας, που δίνει άλλοθι στη βιαιοπραγία κατά των γυναικών και εξιλεώνει τον θύτη. Η Ανδρομάχη Μπούνα, κοινωνική ανθρωπολόγος και υποψήφια Διδάκτωρ στο Παν/μιο Ιωαννίνων μας αναλύει τα χαρακτηριστικά της έμφυλης βίας: «Στατιστικά, όταν μιλάμε για έγκλημα, οι άνδρες κρατούν τη σκυτάλη από αρχαιοτάτων χρόνων. Αυτό δεν σημαίνει ότι το έγκλημα είναι μόνο ανδρικό «προνόμιο». Μετά τη δεκαετία του ’70 που η γυναίκα χειραφετήθηκε και άρχισε να αποκτά δικαιώματα, άρχισαν να αυξάνονται και τα εγκλήματα από γυναίκες. Αυτό το φαινόμενο πολλές φορές είναι μια απόρροια της μακροχρόνιας κακοποίησης που υφίσταται η γυναίκα από τον άνδρα, στατιστικά βλέπουμε πως οι γυναίκες εγκληματούν για αμυντικούς λόγους. Ο άνδρας είναι πιο βίαιος, καθώς έχει επικρατήσει η θεώρηση στην κοινωνία ότι είναι επιβεβαίωση του ανδρισμού του η βιαιοπραγία, ότι είναι στα πλαίσια του φυσιολογικού και είναι “δικαίωμά του”, πως έχει κατασκευασθεί με λίγα λόγια από την κοινωνία να είναι «άνδρας» και του «ανήκει» αυτή η βίαιη συμπεριφορά».

Σοκάρουν τα στοιχεία
Η κακοποίηση δεν έχει κοινωνικά, οικονομικά, ταξικά όρια. Η βία αφορά και πλήττει όλες ανεξαιρέτως τις γυναίκες, ανεξάρτητα από ηλικία, φυλή, τάξη, εκπαιδευτικό επίπεδο, εργασιακή κατάσταση, σεξουαλικό προσανατολισμό, οικογενειακή κατάσταση. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζονται από την Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, η βία κατά των γυναικών είναι κυρίως υπόθεση ενδοοικογενειακή.

Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα αντιμετωπίσει σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό της.

Το 68% των γυναικών που υπέστησαν κακοποίηση είναι έγγαμες.

Το 16% των γυναικών που απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα είναι αλλοδαπές.

Από το σύνολο των αλλοδαπών γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, περίπου 4 στις 10 προέρχονται από τα Βαλκάνια.

Η αντίληψη ότι η κακοποιημένη γυναίκα είναι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος, δεν επιβεβαιώνεται, καθώς 7 στις 10 γυναίκες-θύματα είναι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή και ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης.

Το ίδιο ισχύει και για την οικονομική κατάσταση, καθώς 6 στις 10 γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση βρίσκονται σε μέτρια ή καλή οικονομική κατάσταση.

Περισσότεροι από τους μισούς δράστες είναι δευτεροβάθμιας ή ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης, ενώ ένας στους δέκα εκ των δραστών είναι άνεργος.

Η κοινωνία «συνένοχος»
Πρέπει η κοινωνία να καταλάβει πως το ζευγάρι πρέπει να είναι σύντροφοι ισότιμοι και ισάξιοι. Αυτή την αντίληψη προσπαθεί να διαμορφώσει το δίκτυο μέσα από τις παρεμβάσεις του, όπως μας υπογραμμίζει η κα Λίλιαν Γαζή, συντονίστρια του δικτύου για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών: «Οι πρόσφατες δολοφονίες γυναικών θεωρώ πως ήταν το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας κακοποίησης. Εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι στην αντιμετώπιση της κοινωνίας ως προς τέτοια ζητήματα. Όταν λέμε «άνδρας είναι», χρησιμοποιώντας το ως δικαιολογία για τις βίαιες πράξεις του, όταν θεωρείται σχεδόν δεδομένο ότι μπορεί να επιτρέπει ή να απαγορεύει πράγματα στη γυναίκα του, όταν η κοινωνία είναι ανεκτική και δεν αντιδρά, το να τη σκοτώσει στο τέλος είναι απόρροια αυτής της αντίληψης».