Η κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας

13:46 12/11/2018 - Πηγή: ΕΡΤ

Μία πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του καθηγητή Kοινωνικής Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Θωμά Μαλούτα με θέμα την κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας και τον κοινωνικό διαχωρισμό στην Αθήνα, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Η Αθήνα δεν έχει να επιδείξει ούτε πύργους για τους πλούσιους ούτε παραγκουπόλεις για τους φτωχούς. Ως πρωτεύουσα ενός μάλλον φτωχού κράτους,

του οποίου η οικονομία ήταν κυρίως αγροτική μέχρι τη δεκαετία του 1960, το κτισμένο περιβάλλον της πόλης δεν προβάλλει σημάδια μεγάλου ιδιωτικού ή δημόσιου πλούτου και διεθνούς ισχύος. Τα σημάδια της φτώχειας επίσης έσβησαν σταδιακά ως επακόλουθο της ταχείας μεταπολεμικής οικονομικής ανάπτυξης και του αποτελεσματικού ρόλου της οικογενειακής αλληλεγγύης στην αναπλήρωση του κράτους πρόνοιας.

«Αυτό δεν σημαίνει ότι η ταξική ανισότητα απουσιάζει ή ότι οι ευάλωτες ομάδες των μεταναστών και των μειονοτήτων δεν υφίστανται διακρίσεις», σημειώνει ο Θωμάς Μαλούτας στο βιβλίο του και προσθέτει: «Σημαίνει ότι δομές, όπως η κοινωνική φυσιογνωμία της ιδιοκτησίας αστικής γης, μηχανισμοί, όπως τα κυρίαρχα συστήματα στέγασης και η πρόσβαση στην ιδιοκατοίκηση, και πρακτικές, όπως η οικογενειακή αλληλεγγύη για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των ευάλωτων μελών της οικογένειας, εμπόδισαν τη μετάφραση της κοινωνικής ανισότητας σε χωρική διαίρεση».

Ένα από τα ζητήματα που εξετάζονται στο βιβλίο είναι και εκείνο της στέγασης των κατοίκων της Αθήνας, και, ιδιαίτερα, από τη δεκαετία του 1950 και εντεύθεν. Ο Θωμάς Μαλούτας γράφει χαρακτηριστικά στη μελέτη του:

«Δύο ήταν τα στεγαστικά συστήματα που κυριάρχησαν την περίοδο της μεγάλης μεγέθυνσης της Αθήνας και επέδρασαν καταλυτικά στην κοινωνικοχωρική διαμόρφωσή της: η αυτοστέγαση, που σημάδεψε κυρίως τις δεκαετίες 1950 και 1960 και η αντιπαροχή που αναπτύχθηκε κυρίως στις δεκαετίες 1960 και 1970. Σημαντική μορφολογική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι η πρώτη αφορά χαμηλή δόμηση και η δεύτερη πολυώροφα κτήρια. Άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι η λύση της αυτοστέγασης αναπτύχθηκε σε μια εποχή που αγροτικά στρώματα μετατρέπονταν μαζικά σε εργατικά στρώματα της πόλης και διέθεταν την εμπειρία και τις δεξιότητες για να τη χρησιμοποιήσουν, ενώ η αντιπαροχή ήρθε να καλύψει τη ζήτηση από τα ταχέως διευρυνόμενα μεσαία στρώματα της πόλης,
που παρήγαγε η αυξημένη κοινωνική κινητικότητα της εποχής».

Ο Θωμάς Μαλούτας είναι Καθηγητής Κοινωνικής Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και παλαιότερα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Επί πολλά χρόνια διηύθυνε το Ινστιτούτο Αστικής & Αγροτικής Κοινωνιολογίας στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), ενώ πρόσφατα διετέλεσε Γενικός Γραμματέας Έρευνας & Τεχνολογίας.

Το ερευνητικό και δημοσιευμένο έργο του αφορά τις κοινωνικές δομές στις μεγάλες πόλεις και τις μεταβολές τους κατά την περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Επικεντρώνεται σε ζητήματα κοινωνικού διαχωρισμού, στεγαστικών και ευρύτερων προνοιακών συστημάτων σε συνάρτηση με το δομημένο περιβάλλον στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης και ιδιαίτερα στην Αθήνα.

www.ert.gr