Διόδια : Οι προκλήσεις της οδικής ανάπτυξης στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

07:01 25/10/2024 - Πηγή: Emea.gr

Πόσοι από εμάς δεν έχουν ταξιδέψει στην εθνική οδό και δεν έχουν σιγοτραγουδήσει το άσμα «τα διόδια» του Σταύρου Σιόλα και της Φωτεινής Βελεσιώτου ή «τα διόδια» του Σωκράτη Μάλαμα; Σχεδόν όλοι! Θα μου πείτε τώρα, τι σχέση έχει το «άσμα» με την πληρωμή των διοδίων. Ενδεχομένως και να μην έχει, αλλά και πάλι μπορεί κάποιος να σιγοτραγουδήσει «Τώρα θα δεις μες στης ψυχής τα υπόγεια τραπέζι με ψωμί κι αλάτι τώρα που δεν υπάρχουνε διόδια που πέφτει σαν ζεστή βροχή η αγάπη».

Μπορεί κάποιος να σκεφτεί ένα τραγούδι,

μπορεί και όχι – το μόνο σίγουρο –  είναι πως θα πρέπει να πληρώσει τα διόδια, αν θέλει να ταξιδέψει σε κάποια από τις Εθνικές Οδούς της χώρας μας. Παρακάτω θα διαβάσετε ένα εκτενές αφιέρωμα στον τρόπο είσπραξης χρημάτων που χρησιμοποιείται σε διάφορους τύπους μεταφορών, κυρίως σε αυτοκινητοδρόμους, για τη συντήρηση και χρηματοδότηση της υποδομής.

Τμήμα Μαλιακός – Κλειδί

Δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από τις ανακοινώσεις του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου Σταϊκούρα, βάσει των οποίων, έχει μειωθεί το κόστος των διοδίων στο τμήμα Μαλιακός – Κλειδί του Αυτοκινητοδρόμου Πάτρα – Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Εύζωνοι (ΠΑΘΕ). Κόστος, που καλύπτεται από το όφελος, ύψους 15.821.155 ευρώ, το οποίο εξασφάλισε το Δημόσιο από την αναχρηματοδότηση του έργου Αυτοκινητόδρομος Μαλιακός – Κλειδί. 

Η έκπτωση θα εφαρμοστεί επί όλων των κατηγοριών οχημάτων με διαφοροποίηση μεταξύ ελαφρών και βαρέων οχημάτων ως εξής:

Ελαφρά οχήματα:

Έκπτωση ύψους 17%, η οποία αφορά όλες τις διελεύσεις, είτε με χρήση πομποδέκτη (οποιασδήποτε Παραχώρησης) είτε με πληρωμή σε λωρίδες με εισπράκτορα (ή αυτόματα μηχανήματα πληρωμής).

Βαρέα οχήματα:

Έκπτωση ύψους 5%, η οποία αφορά αποκλειστικά τις διελεύσεις με χρήση πομποδέκτη (οποιασδήποτε Παραχώρησης). Η έκπτωση αυτή προστίθεται στην έκπτωση ύψους 7%, η οποία υφίσταται ήδη από τον παραχωρησιούχο. Για πληρωμή με μετρητά, θα συνεχίσουν να ισχύουν οι υφιστάμενες τιμές διοδίων.

Αττική Οδός: Το αντίτιμο στα 2,5 ευρώ

Στη Βουλή συζητήθηκε προ ημερών η νέα σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού για 25 χρόνια, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη διάρκεια του Υπουργικού Συμβουλίου. Ο πρωθυπουργός τόνισε ότι το αντίτιμο των διοδίων θα μειωθεί στα 2,50 ευρώ από 2,80, όπερ και εγένετο.

Ιστορία των διοδίων

Η επιβολή διοδίων δεν είναι καινούργια ιδέα. Από την αρχαιότητα, δρόμοι όπως η Via Appia στη Ρώμη επιβάλλονταν με τέλη για τη χρήση τους. Στη σύγχρονη εποχή, τα διόδια ξεκίνησαν να εφαρμόζονται μαζικά στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν τα αυτοκίνητα άρχισαν να γίνονται πιο διαδεδομένα, και η ανάγκη για καλύτερα οδικά δίκτυα έγινε πιο έντονη. Η πρώτη διόδιακή γέφυρα στις ΗΠΑ ήταν η γέφυρα της Νέας Υόρκης το 1927. Στην Ελλάδα, τα διόδια εμφανίστηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για τη χρηματοδότηση των υποδομών που απαιτούνταν για την ανασυγκρότηση της χώρας.

Κίνημα «Δεν πληρώνω»

Σίγουρα κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τις αλήστου μνήμης σκηνές των πολιτών, οι οποίοι αρνούντο να πληρώσουν το ποσό των διοδίων την εποχή της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης, γύρω στο 2015. Οι πολίτες αυτοί, μάλιστα, είχαν ιδρύσει και σύλλογο, τον περίφημο «Δεν πληρώνω», σύμφωνα με τον οποίο πρέπει να καταργηθούν όλα τα διόδια της χώρας. Το αποτέλεσμα βέβαια αυτής της μικρής, οικονομικής «επανάστασης» ήταν να πληρωθούν τα ποσά από τις διαφυγούσες διελεύσεις, όχι μόνο στο αρχικό ύψος του διοδίου, αλλά πολλαπλάσια, καθώς οι κάμερες είχαν καταγράψει τα αυτοκίνητα που είχαν περάσει «τσάμπα», να τους έρθει η κοινοποίηση της πληρωμής σπίτι, αυξημένη με πρόστιμο και στο τέλος αντί για 2 ή 3 ευρώ που κόστιζε η διέλευση, να πληρώσουν κάποιες εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ.

Διαφορετικά συστήματα διοδίων

Υπάρχουν διαφορετικά συστήματα διοδίων ανάλογα με τη χώρα και τον τρόπο διαχείρισης του δρόμου:

Σταθερά διόδια: Τα διόδια καταβάλλονται σε σταθερά σημεία στο οδικό δίκτυο, ανεξάρτητα από την απόσταση που διανύει το όχημα. Αυτό το σύστημα είναι συνηθισμένο στην Ελλάδα.Διόδια ανά χιλιόμετρο: Σε κάποιες χώρες, όπως η Γαλλία, τα διόδια υπολογίζονται με βάση την απόσταση που έχει διανύσει το όχημα. Αυτό το σύστημα επιτρέπει πιο δίκαιη χρέωση, αφού όσοι χρησιμοποιούν μεγαλύτερο κομμάτι του δρόμου πληρώνουν περισσότερο.Ηλεκτρονικά διόδια: Σε αυτό το σύστημα, τα οχήματα φέρουν ειδικές συσκευές που ανιχνεύονται καθώς περνούν από τα σημεία ελέγχου, και η χρέωση γίνεται αυτόματα στον λογαριασμό τους. Ένα παράδειγμα αυτού του συστήματος είναι το e-pass στην Ελλάδα.Διόδια με βάση την κίνηση: Σε κάποιες πόλεις, όπως το Λονδίνο και η Σιγκαπούρη, υπάρχουν διόδια για την είσοδο στο κέντρο της πόλης, με στόχο τη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Καταγγελίες

Σύμφωνα με ρεπορτάζ που φέρει στην δημοσιότητα, ιστοσελίδα κυριακάτικης εφημερίδας,  σε τουλάχιστον δύο σταθμούς διοδίων της Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας, τα οποία διαχειρίζεται η Νέα Οδός Α.Ε., γίνονται λάθη στις χρεώσεις των διοδίων με αποτέλεσμα οι αναβάτες μοτοσυκλέτας, να αναγκάζονται να πληρώσουν αντίτιμο για αυτοκίνητο. Τα λάθη καταγράφηκαν στις λωρίδες με αυτόματο μηχάνημα πληρωμής, στον σταθμό Αφιδνών και στα δύο ρεύματα, αλλά και στα πλευρικά διόδια Καπανδριτίου. Το ρεπορτάζ αναφέρει ότι  σε τουλάχιστον 6 περιπτώσεις, από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο 2024, έχει γίνει αυτό το λάθος χρέωσης.

Ένα χρόνο πριν, το 2023, η ΠΟΕ – ΟΤΑ κατήγγειλε ότι οδηγοί των υδροφόρων του Δήμου Νέστου κλήθηκαν να πληρώσουν -και πλήρωσαν- διόδια στην Εγνατία Οδό, ενώ είχε σημάνει συναγερμός και έτρεχε να συνδράμουν στην κατάσβεση πυρκαγιάς.

Στο ίδιο πλαίσιο ήταν και η καταγγελία που εξέδωσε ο δήμος Νέστου, μέσω του δημάρχου Νεάπολης-Συκεών Σίμου Δανιηλίδη, ο οποίος καταγγέλλει πως οι διοικούντες την Εγνατία Οδό ΑΕ απαιτούν από τους οδηγούς δημοτικών οχημάτων τα οποία φέρουν τις χαρακτηριστικές πορτοκαλί πινακίδες του δημοσίου να καταβάλουν το αντίτιμο των διοδίων. Ο δήμαρχος αναφερόταν στα οχήματα αυτά που προμήθευσαν τα πυροσβεστικά οχήματα με νερό κατά τη διάρκεια της μεγάλης πυρκαγιάς που έπληξε την περιοχή.

Αναφορικά με την Αττική Οδό, σε τηλεοπτικό σταθμό, τηλεθεατής κατήγγειλε πως ενώ ξεκίνησε το πρωί να πάει στη στην εργασία του, μπήκε κανονικά στην Αττική Οδό, πλήρωσε διόδια, ωστόσο τα πράγματα πήραν μία ανεξέλεγκτη τροπή. «Γύρω στις 07:50 μπήκα στην Αττική Οδό, στην είσοδο της στο ρεύμα από το Ποτάμι προς το Αεροδρόμιο. Υπήρχε αστυνομικό που δεν σταμάταγε κανέναν. Πλήρωσα διόδια, η Αττική Οδός δεν είχε πουθενά ταμπέλα για τίποτα. Στην Κηφισίας στο δαχτυλίδι μας πέταξαν έξω… Αναγκάστηκα να πληρώσω πάλι για να γυρίσω», κατήγγειλε. Ο τηλεθεατής δεν κατάφερε να πάει στη δουλειά του και γύρισε πίσω στο σπίτι του. Στη συνέχεια επικοινώνησε με την Αττική Οδό, με τους υπεύθυνους να του λένε να υποβάλλει αίτηση για να εξεταστεί το αίτημά του.

Τα Μειονεκτήματα των Διοδίων

Παρά τα οφέλη τους, τα διόδια έχουν προκαλέσει και αρκετές αντιδράσεις από τους πολίτες και τους οδηγούς. Μερικά από τα κύρια μειονεκτήματα περιλαμβάνουν:

Οικονομική επιβάρυνση: Πολλοί οδηγοί θεωρούν τα διόδια ως ένα επιπλέον κόστος στις μετακινήσεις τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για εκείνους που χρησιμοποιούν καθημερινά τους αυτοκινητόδρομους για τη δουλειά τους.Αδυναμία επιλογής: Σε κάποιες περιοχές, οι δρόμοι με διόδια είναι οι μοναδικές οδοί ταχείας κυκλοφορίας, αφήνοντας τους οδηγούς χωρίς άλλες επιλογές.Κυκλοφοριακή συμφόρηση στους σταθμούς διοδίων: Ειδικά στα παραδοσιακά συστήματα, όπου οι οδηγοί πρέπει να σταματούν για να πληρώσουν, μπορεί να δημιουργούνται κυκλοφοριακές συμφόρησεις, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους αιχμής.

Σταθμοί διοδίων λειτουργούν:

Α. Στους αυτοκινητοδρόμους:

Εθνικής Οδού Αθηνών – ΘεσσαλονίκηςΕθνικής Οδού Αθηνών – ΠατρώνΕγνατίας ΟδούΕθνικής Οδού Κορίνθου – Τρίπολης-Καλαμάτας/ΣπάρτηςΕθνικής Οδού Αντιρρίου – ΙωαννίνωνΕθνικής Οδού Λαμίας – Τρικάλων (Ε65)Αττικής Οδού

Β. Στη Γέφυρα

Ρίου – Αντιρρίου

Γ. Στην υποθαλάσσια Σήραγγα Ακτίου – Πρέβεζας

Τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη

ΚΡΟΑΤΙΑ: Φέτος ένα ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμής διοδίων εισήχθη στη χώρα. Αυτό το σύστημα επιτρέπει τη διέλευση όλων των οχημάτων που διαθέτουν πομποδέκτη (e-Pass) με παράλληλη αυτόματη σάρωση των πινακίδων κυκλοφορίας του οχήματος, ώστε να καταγράφονται οι παραβάτες και οι πληρωμές διοδίων θα πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Διόδια τέλη επιβάλλονται σε δίκτυο 51.000 χιλιομέτρων μόνο στα φορτηγά που επί του παρόντος ζυγίζουν 7,5 τόνους, ωστόσο, από το 2025, προτίθενται να κατεβάσουν το όριο στους 3,5 τόνους. Επιπλέον, φέτος, τα τέλη κυκλοφορίας για φορτηγά στη Γερμανία είναι 200 ευρώ ακριβότερα ανά τόνο αερίου CO2.

ΓΑΛΛΙΑ: Η περιοχή της Αλσατίας της Γαλλίας δεν έχει προς το παρόν διόδια. Ωστόσο, από φέτος ισχύει φόρος κυκλοφορίας βάσει χιλιομέτρων για τα φορτηγά. Επιπλέον, πρόσφατα έγινε εφαρμογή της τεχνολογίας διοδίων ελεύθερης ροής για οχήματα που διαθέτουν ηλεκτρονικό πομποδέκτη στον αυτοκινητόδρομο της Νορμανδίας.

ΙΣΠΑΝΙΑ: Η χώρα έχει μετατρέψει όλους τους αυτοκινητόδρομους σε δρόμους με διόδια. ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Στον αυτοκινητόδρομο Blankenburg που συνδέει τους δρόμους Α15 και Α20 και στον νέο αυτοκινητόδρομο ViA15 που συνδέει τους δρόμους Α15 και Α12 στην Ολλανδία, έχουν καθιερωθεί διόδια. Αυτά είναι προσωρινά και θα διαρκέσουν μέχρι το 2030. Οι τιμές που εφαρμόζονται για όλα τα φορτηγά να είναι 7,94 ευρώ και στους δύο δρόμους.

ΔΑΝΙΑ: Από το 2025 θα θεσπιστεί φόρος κυκλοφορίας βάσει χιλιομέτρων για τα βαρέα οχήματα, οι συντελεστές του οποίου θα εξαρτώνται από το πόσο αέριο CO2 εκπέμπουν. Αυτός ο φόρος θα επηρεάσει περισσότερο τα φορτηγά που κινούνται με βενζίνη και ντίζελ. Οι οδηγοί φορτηγών με μηδενικές εκπομπές ρύπων θα πληρώνουν 0,2 κορόνα Δανίας ανά χιλιόμετρο, ενώ οι οδηγοί φορτηγών με βενζίνη ή ντίζελ θα πληρώνουν 1,3 ανά χιλιόμετρο.