Είναι η απαγόρευση των Airbnb η απάντηση στο πρόβλημα του υπερτουρισμού; Η περίπτωση της Βαρκελώνης

16:01 14/7/2024 - Πηγή: Emea.gr

Η Βαρκελώνη σκοπεύει να απαγορεύσει τις βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων τύπου Airbnb έως το 2029, σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσει τη στεγαστική κρίση, η οποία έχει οδηγήσει στην εκτίναξη των τιμών για ενοικίαση και αγορά κατοικίας και στον επακόλουθο εκδιωγμό των μόνιμων κατοίκων. Αυτήν τη στιγμή η πόλη «βουλιάζει» από τους τουρίστες, καθώς προσελκύει περίπου 12 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, αριθμός σημαντικά υψηλότερος από τον πληθυσμό της που ανέρχεται σε 1,2 εκατομμύρια κατοίκους.

Η παρέμβαση της τοπικής αρχής 

Ο σοσιαλιστής δήμαρχος της Βαρκελώνης

Ζάουμε Κολμπόνι ανακοίνωσε στις 21 Ιουνίου πως δεν θα ανανεωθούν οι άδειες που θα λήξουν τον Νοέμβριο του 2028 για τα 10.101 διαμερίσματα που είναι καταχωρημένα ως βραχυχρόνιες μισθώσεις. Τόνισε δε, ότι μέχρι το 2029 τα τουριστικά διαμερίσματα όπως παρατηρούνται σήμερα δεν θα υπάρχουν πλέον στη Βαρκελώνη και οι κατοικίες που προσφέρονταν για βραχυχρόνιες μισθώσεις θα επανέλθουν στην αγορά ακινήτων, αυξάνοντας την προσφορά και αποτρέποντας την εκδίωξη της εργαζόμενης μεσαίας τάξης. 

Επιπλέον, αφού εξαλείφεται η δυνατότητα κερδοφόρων βραχυχρόνιων μισθώσεων ενδέχεται να μειωθεί και η αξία των ακινήτων. Και ενώ οι οικονομικές επιπτώσεις της πρωτοβουλίας ακόμα συζητούνται, η κίνηση αυτή σηματοδοτεί μια στροφή προς την προτεραιότητα των τοπικών αναγκών έναντι των τουριστών. 

Η Βαρκελώνη δεν είναι η μοναδική πόλη που έχει προβεί σε τόσο δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης και του υπερτουρισμού. Από τον Σεπτέμβριο του 2023 είναι παράνομο να ενοικιάζεται ένα διαμέρισμα ως βραχυχρόνια μίσθωση στη Νέα Υόρκη, εκτός αν ο ιδιοκτήτης είναι εγγεγραμμένος στην πόλη και είναι παρών στο διαμέρισμα όταν κάποιος μένει εκεί. Σε πολλές από τις παράκτιες πόλεις της Καλιφόρνια, συμπεριλαμβανομένης της Σάντα Μόνικα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις είτε απαγορεύονται είτε περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό. Αντιστοίχως, το Βερολίνο απαγόρευσε τα Airbnb και τις βραχυχρόνιες μισθώσεις το 2014, επαναφέροντάς τα όμως υπό αυστηρούς περιορισμούς το 2018. 

Μάλιστα, η Βαρκελώνη είχε προβεί σε μια παρόμοια πρωτοβουλία και στο παρελθόν, καθώς είχε επιβάλει πρόστιμο στη συγκεκριμένη εταιρεία για παράνομες καταχωρίσεις και έκλεισε σχεδόν 10.000 μη καταχωρημένα διαμερίσματα, ανακτώντας 3.500 οικίες για τους κατοίκους της περιοχής.

Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε ανησυχίες ότι το καταλανικό διάταγμα ενδέχεται να παραβιάζει την οδηγία της ΕΕ για τις υπηρεσίες, υποστηρίζοντας ότι οι περιορισμοί δεν είναι αναλογικοί ή κατάλληλοι για την αντιμετώπιση της έλλειψης κατοικιών.

Η στεγαστική κρίση της Βαρκελώνης σε νούμερα

Οι επιπτώσεις της στεγαστικής κρίσης που «βιώνει» η πόλη της Βαρκελώνης είναι δραματικές: ο αριθμός των αστέγων έχει αυξηθεί κατά 62% τα τελευταία 13 χρόνια και εκτιμάται σε περίπου 5.000 ανθρώπους. Πάνω από 1.000 άνθρωποι κοιμούνται τα βράδια στον δρόμο.

Παράλληλα, τα ενοίκια στη Βαρκελώνη έχουν αυξηθεί κατά 70% την τελευταία δεκαετία και οι τιμές για αγορά κατοικίας κατά σχεδόν 40%, μεταβολή που οφείλεται εν μέρει στην έκρηξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων μέσω πλατφορμών όπως η Airbnb. Το μέσο μηνιαίο ενοίκιο έφτανε τα 1.171 ευρώ το τρίτο τρίμηνο του 2023. Η ραγδαία αύξηση των τιμών έχει οδηγήσει πολλούς κατοίκους της πόλης να την εγκαταλείψουν, καθώς δεν μπορούν να την αντέξουν οικονομικά. 

Οι κινητοποιήσεις των κατοίκων 

Οι κάτοικοι της Βαρκελώνης διαμαρτύρονται εδώ και χρόνια για τις αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στην πόλη τους και το πώς αυτός είναι υπεύθυνος για την αύξηση του κόστους στέγασης. Περπατώντας κανείς στην πόλη, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα δει κάποιο γκράφιτι που θα λέει «tourists go home», μια ένδειξη διαμαρτυρίας στον υπερτουρισμό που θέτει τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων σε δεύτερη μοίρα.

Στις 6 Ιουλίου, περίπου 2.800 διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν σε τουριστικές περιοχές φωνάζοντας «οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους» και ψέκασαν τους επισκέπτες με νεροπίστολα. Κρατούσαν πλακάτ που έγραφαν «Η Βαρκελώνη δεν πωλείται» και χρησιμοποιώντας ταινίες σήμανσης, εμπόδισαν συμβολικά την πρόσβαση σε ξενοδοχεία και εστιατόρια στη γειτονιά Μπαρτσελονέτα. Ζητούν μείωση του αριθμού των τουριστών και μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο τουρισμού.

Ο υπουργός Τουρισμού της Ισπανίας, Ζόρντι Χερέου, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε δήμαρχος της Βαρκελώνης, καταδίκασε τις συγκεκριμένες ενέργειες, λέγοντας ότι δεν αντιπροσωπεύουν την κουλτούρα φιλοξενίας της χώρας. Ωστόσο, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι, αν και οι ενέργειες των διαδηλωτών ήταν καταδικαστέες, το περιστατικό υπερτονίστηκε από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Οικονομικές συνέπειες

Η απαγόρευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων στη Βαρκελώνη έως το 2029 απαντά σε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα της πόλης, παρόλα αυτά αναμένεται να έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. 

Ο τομέας του τουρισμού, ο οποίος παρήγαγε 9,6 δισ. ευρώ και δημιούργησε σχεδόν 130.000 θέσεις εργασίας το 2023, πιθανότατα θα δει αρνητικό αντίκτυπο στους αριθμούς απασχόλησης με απώλειες θέσεων εργασίας. 

Η τουριστική ένωση Apart έχει εκφράσει ανησυχίες για την αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας λόγω της απαγόρευσης, υποστηρίζοντας ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αποτελούν ζωτική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους της Βαρκελώνης. 

Όσον αφορά στα ξενοδοχεία, αυτά αναμένεται να επωφεληθούν από το μέτρο. Το άνοιγμα νέων ξενοδοχείων στις πιο δημοφιλείς περιοχές της πόλης έχει απαγορευτεί από το 2015, αλλά ο Κολμπόνι άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να χαλαρώσει τον περιορισμό αυτό. Αν πράγματι γίνει αυτό, η αύξηση των ξενοδοχείων ίσως καταφέρει να εξισορροπήσει σε έναν βαθμό την κατάσταση, προσφέροντας νέες θέσεις εργασίας στον τομέα του τουρισμού.

Παρόλο που θεωρητικά η κίνηση του δημάρχου της Βαρκελώνης θα διοχετεύσει εν δυνάμει 10.000 σπίτια στην αγορά ακινήτων, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι λιγότερο από το 1% των κατοικιών στη Βαρκελώνη είναι βραχυχρόνιες μισθώσεις και ότι η απαγόρευση δεν θα επηρεάσει σημαντικά τη στεγαστική κρίση. Θεωρούν πως η αποτελεσματική ρύθμιση αντί της απόλυτης απαγόρευσης μπορεί να προσφέρει πιο ευνοϊκά αποτελέσματα για τις πόλεις και τους κατοίκους τους. Ουσιαστικά, η πρόκληση έγκειται στην εξισορρόπηση των αναγκών των κατοίκων με τα οικονομικά οφέλη του τουρισμού. 

Η περίπτωση της Ελλάδας

Το πρόβλημα του υπερουρισμού έχει αρχίσει να χτυπάει και την πόρτα της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Ιδίως σε ιστορικά δημοφιλείς προορισμούς, όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Αθήνα, τα αποτελέσματα της ραγδαίας αύξησης του αριθμού των επισκεπτών, ελλείψει κάποιου σχεδιασμού για την προστασία των μόνιμων κατοίκων, είναι ήδη αισθητή. Πολλές γειτονιές της Αθήνας είναι πλέον απλησίαστες, είτε γιατί οι τιμές των ακινήτων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, είτε γιατί δεν υπάρχουν καν διαθέσιμα ακίνητα προς ενοικίαση ή πώληση, καθώς προσφέρονται μόνο για βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Φυσικά, η αύξηση των τιμών δεν περιορίζεται στην αγορά ακινήτων, αλλά επεκτείνεται και στο γενικότερο κόστος ζωής, καθώς οι τιμές σε τουριστικούς προορισμούς είναι φανερό πως δεν απευθύνονται σε ελληνικά πορτοφόλια. Άνθρωποι που εργάζονται σε κλάδους όπως η ιατρική και η εκπαίδευση δυσκολεύονται να βρουν κατοικία σε νησιωτικούς προορισμούς, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του οικιστικού αποθέματος απευθύνεται σε βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Τη στιγμή που συμβαίνουν όλα αυτά, ο  Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού ανακοινώνει τη out-of-home (OOH) καμπάνια στη Γερμανία και στη Γαλλία, που πλημμυρίζει εμπορικά καταστήματα, μέσα μαζικής μεταφοράς, ξενοδοχεία και γραφεία στις συγκεκριμένες περιοχές. Με αφορμή το UEFA Euro 2024 και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο ΕΟΤ προσπαθεί να προσελκύσει τους εκατομμύρια επισκέπτες των παραπάνω χωρών στην Ελλάδα. Το κόστος της καμπάνιας άγνωστο… 

Το αν η απαγόρευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι η λύση στο πρόβλημα της στεγαστικής κρίσης και του υπερτουρισμού θα το δείξει ο χρόνος. Ωστόσο, το σημαντικό της υπόθεσης είναι πως οι προκλήσεις αυτές έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται από τις αρμόδιες αρχές και η φωνή των μόνιμων κατοίκων της περιοχής να ακούγονται λίγο πιο δυνατά από τα χρήματα στις τσέπες των τουριστών.