Κώστας Σημίτης: Ο αντιδικτατορικός αγώνας, το ΠΑΣΟΚ και τα Ίμια

00:01 9/1/2025 - Πηγή: Emea.gr

Ο Κώστας Σημίτης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών το πρωί της Κυριακής 5 Ιανουαρίου βυθίζοντας στο πένθος την ελληνική πολιτική σκηνή, καθώς το αποτύπωμά του στην πορεία της χώρας είναι ανεξίτηλο. 

Ο πρώην πρωθυπουργός κηδεύεται σήμερα στις 12 το μεσημέρι, με δημόσια δαπάνη, ενώ θα του αποδοθούν τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού. Με απόφαση της οικογένειάς του δεν θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα η σορός του, ενώ η εξόδιος ακολουθία θα ψαλεί στη Μητρόπολη Αθηνών

και η ταφή του θα γίνει στο Α’ Νεκροταφείο. 

Σύμφωνα με πληροφορίες επικήδειους θα εκφωνήσουν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ, Νίκος Ανδρουλάκης, ο πρώην υπουργός και καθηγητής Τάσος Γιαννίτσης καθώς και οι καθηγητές Γιάννης Βούλγαρης και Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. 

Ο Κώστας Σημίτης ήταν ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας από τις 22 Ιανουαρίου 1996 έως τις 10 Μαρτίου 2004 με πολλούς να τον χαρακτηρίζουν εκσυγχρονιστή, αλλά ταυτόχρονα μετριοπαθή στην εξωτερική πολιτική που ακολούθησε, με αμφιλεγόμενα σημεία στην 8ετή θητεία του. 

Γεννήθηκε στον Πειραιά στις 23 Ιουνίου 1936, ενώ σπούδασε νομικά και οικονομικά στη Γερμανία και στην Αγγλία, όπου γνώρισε και τη σύζυγό του Δάφνη Σημίτη, το γένος Αρκαδίου, με την οποία έμειναν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής του, ενώ απέκτησαν δύο κόρες, τη Φιόνα και τη Μαριλένα. 

Ο αντιδικτατορικός αγώνας 

Ο πρώην πρωθυπουργός συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα, όπως περιγράφει και ο ίδιος στο βιβλίο του «Δρόμοι Ζωής» ενώ κατάφερε να διαφύγει στο εξωτερικό, με τη βοήθεια της Αμαλίας Φλέμινγκ. Μάλιστα παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο ερήμην για απόπειρα εμπρησμού και παράβαση του νόμου περί εκρηκτικών υλών.

Το 1965 και ζώντας στην Αθήνα ως δικηγόρος πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ομίλου Πολιτικής Έρευνας «Αλέξανδρος Παπαναστασίου», του οποίου διετέλεσε γραμματέας. Ο Όμιλος είχε ως στόχο τη συστηματική μελέτη των σημαντικότερων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπισή τους. Το 1967 ο όμιλος μετεξελίχθηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση «Δημοκρατική Άμυνα», που επτά χρόνια αργότερα συμμετείχε στην ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Μέλη της Δημοκρατικής Άμυνας, εκτός από τον Κώστα Σημίτη, ήταν ο αγωνιστής καθηγητής Σάκης Καράγιωργας, ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού και ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, πρώην υπουργός και πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας.

Όταν ο ίδιος παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο, συνελήφθη σε αντίποινα η σύζυγός του, Δάφνη, η οποία επί δύο μήνες κρατήθηκε στην απομόνωση. 

«Συνεργαζόμουν με τον Σάκη Καράγιωργα και δραστηριοποιούσα έναν κύκλο στον οποίο ανήκαν, μεταξύ άλλων, ο Χρήστος Ροκόφυλλος, ο Μάνος Δελούκας, ο Νίκος και η Βέτα Οικονομίδου. Σε πρώτη φάση μοιράζαμε – για την ακρίβεια πετούσαμε – προκηρύξεις τα βράδια. Περάσαμε, λοιπόν, σε μια δεύτερη φάση. Τοποθετούσαμε μικρές αυτοσχέδιες βόμβες. Φροντίζαμε να τις βάζουμε πάντα με τρόπο που να μην προκληθεί ο παραμικρός τραυματισμός. Κατασκευαστής τους ήταν ο Γιάννης Σταράκης, δημοσιογράφος, ανταποκριτής γαλλικών εφημερίδων στην Ελλάδα.

Τις παραλάμβανα από τον Καράγιωργα, στο γραφείο του στην Τράπεζα της Ελλάδος. Ο μηχανισμός έπρεπε να συναρμολογείται πριν από τη χρήση. Τοποθέτησα, αρχικά, βόμβες σε συνοικίες. Η έκρηξή τους δεν αναφέρθηκε στις εφημερίδες.

Τον επιθυμητό θόρυβο προκάλεσε μια αρκετά μεγαλύτερης ισχύος ”βόμβα” ή ”κροτίδα”, όπως τις αποκαλούσε η χούντα. Μου είχε δώσει δύο ο Γιώργος Μαγκάκης. Τη μία την τοποθέτησα στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού, στην είσοδο του θεάτρου ”Orwo”, μεσημέρι, ώρα που δεν λειτουργούσε το θέατρο. Η έκρηξη αναφέρθηκε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, με τις σχετικές καταγγελίες κατά της χούντας. Είχα διαλέξει το σημείο, με σκοπό οι δημοσιογράφοι που σύχναζαν στις καφετέριες της περιοχής να ακούσουν τον θόρυβο, που ήταν αρκετά δυνατός.

Τη δεύτερη ”βόμβα” ήθελα να τη βάλω στο ίδιο κτίριο, σε μια απομονωμένη είσοδο της οδού Αμερικής. Είχε όμως ελαττωματικό μηχανισμό, και αναγκάστηκα να εγκαταλείψω την προσπάθεια», γράφει στο βιβλίο του «Δρόμοι Ζωής».

Μια τέτοια βόμβα έσκασε στα χέρια του συναγωνιστή του, Σάκη Καράγιωργα, το 1969.

Η προεδρία του ΠΑΣΟΚ και τα 8 χρόνια στο Μέγαρο Μαξίμου

Το 1970 στη Γερμανία έγινε μέλος του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα) και το 1974 ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, συμβάλλοντας καθοριστικά και στην διατύπωση της «Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη». Συμμετείχε στο πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο και στην πρώτη Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ.

Ο Κώστας Σημίτης, στις 18 Ιανουαρίου 1996 διαδέχτηκε τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία, μετά την απόφασή του να αποσυρθεί από την ηγεσία του κόμματος και σχετική ψηφοφορία της ΚΟ του ΠΑΣΟΚ. 

Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ο Κώστας Σημίτης εξελέγη πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απέναντι στον Άκη Τσοχατζόπουλο, ενώ στο 5ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, τον Μάρτιο του 1999 επανεξελέγη πρόεδρος της πράσινης παράταξης. 

Στις 9 Απριλίου 2000 στις εθνικές εκλογές επανεξελέγη και πρωθυπουργός, με αύξηση μάλιστα του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ, ενώ στο 6ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησε, τον Οκτώβριο του 2001 επιβεβαίωσε την εμπιστοσύνη των μελών του Κινήματος, που τον εξέλεξαν για τρίτη φορά πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. 

Η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ 

Στα βασικά επιτεύγματα της θητείας του περιλαμβάνεται η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, αλλά και τα μεγάλα έργα υποδομής για την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς και την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ.

Το 2001 η Ελλάδα έγινε μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, απόφαση την οποία ο Κώστας Σημίτης χαρακτήρισε θεμελιώδη για τη σταθερότητα της ελληνικής οικονομίας. Στις 19 Ιουνίου 2000, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην Σάντα Μαρία ντα Φέιρα της Πορτογαλίας αποφασίστηκε η υιοθέτηση του ευρωπαϊκού νομίσματος Ευρώ από την Ελλάδα.

Κατά τη δεύτερη περίοδο της πρωθυπουργίας του Κώστα Σημίτη (2000-2003), ήταν και τα πρώτα χρόνια της Ελλάδας στο ευρώ. Την 1η Ιανουαρίου 2002 τα κέρματα ευρώ και τα τραπεζογραμμάτια τέθηκαν ταυτόχρονα με τις υπόλοιπες 11 χώρες σε κυκλοφορία.

Ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ

Η Κύπρος, με συντονισμένες διπλωματικές προσπάθειες το 2004 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά την εκκρεμότητα του Κυπριακού προβλήματος, με καθοριστικό τον ρόλο της κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη και προσωπικά του ίδιου. 

Το αεροδρόμιο και οι Ολυμπιακοί Αγώνες

Ανάμεσα στα έργα που ολοκληρώθηκαν επί πρωθυπουργίας του βρίσκονται η Αττική Οδός, το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στα Σπάτα, καθώς και οι επεκτάσεις του Μετρό της Αθήνας, ενώ κατά τη διάρκεια της θητείας του έγινε η προετοιμασία για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, που έφερε και σημαντικές βελτιώσεις στις υποδομές της χώρας. 

Η περίοδος της διακυβέρνησής του βέβαια δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα, ούτε απαλλαγμένη από σκάνδαλα, καθώς οι καταγγελίες για διαφθορά, το Χρηματιστήριο και οι «φούσκες» αλλά και οι εξοπλισμοί σημάδεψαν την πολιτική του κληρονομιάς, ενώ δεν ήταν λίγες και οι αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ για την εφαρμογή κάποιων πολιτικών. 

Τα Ίμια και το ευχαριστώ στις ΗΠΑ

Λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρωθυπουργού το 1996, ο Κώστας Σημίτης κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία από τις πιο δύσκολες στιγμές στην πολιτική του καριέρα. 

Η κρίση στα Ίμια ξεκίνησε νωρίτερα, τα Χριστούγεννα του 1995, όταν ένα τουρκικό πλοίο προσάραξε στη νησίδα, αρνήθηκε όμως να δεχθεί βοήθεια από το λιμεναρχείο Καλύμνου, καθώς υποστήριξε ότι βρισκόταν σε τουρκικά χωρικά ύδατα, με την κρίση να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις μέσα σε λίγες μόλις ημέρες, με πολεμικούς στόλους των δύο χωρών να παρατάσσονται γύρω από τις βραχονησίδες των Ιμίων και τις σημαίες των δύο χωρών να ανεβαίνουν… εναλλάξ, στη Μικρή και τη Μεγάλη Ίμια. 

Η κρίση πάντως απετράπη με την παρέμβαση του ΝΑΤΟ και της κυβέρνησης των ΗΠΑ, με τους δύο στόλους να αποσύρονται τελικά, χωρίς να υπάρξει πολεμική εμπλοκή, ωστόσο εγκαινιάστηκε η περίοδος των «γκρίζων ζωνών», περιοχών δηλαδή που θεωρούνται διαφιλονικούμενες μέχρι και σήμερα. 

Εξάλλου η φράση του Κώστα Σημίτη, από το βήμα της Βουλής, «Ευχαριστώ την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών», ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στη χώρα, με πολλούς να τον κατηγορούν για ενδοτισμό. 

Στις 7 Ιανουαρίου 2004, ο πρώην πρωθυπουργός ανακοίνωσε την παραίτησή του από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, παραμένοντας όμως πρωθυπουργός μέχρι τη λήξη και της δεύτερης θητείας του και τη διενέργεια των κοινοβουλευτικών εκλογών στις 7 Μαρτίου 2004 με στόχο την ομαλή πολιτική διαδοχή. Το τιμόνι του ΠΑΣΟΚ ανέλαβε στη συνέχεια ο Γιώργος Παπανδρέου, ενώ το ΠΑΣΟΚ γνώρισε την ήττα στις εκλογές, με τη ΝΔ και τον Κώστα Καραμανλή να ανεβαίνουν στην εξουσία. 

Μετά το πέρας της πρωθυπουργικής θητείας και ως μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου συνέχισε να παρεμβαίνει στην δημόσια ζωή με ομιλίες και αρθρογραφία.