«Το τρίτο μνημόνιο δεν ήταν απαραίτητο»

20:48 26/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

«Το 2015 η κατάσταση στην Ελλάδα μετατράπηκε ξανά σε ένα ακόμη δράμα. Η διαφορά σε σχέση με την περίοδο 2010-12 ήταν ότι το 2015 ήταν καθαρά πολιτική και αυτοπροκαλούμενη», δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο κεντρικός τραπεζίτης της Φινλανδίας Ολι Ρεν, ο οποίος ήταν επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ (2010-2014).

Το 2010 απευθυνθήκατε στον ελληνικό λαό με την περίφημη

φράση «καλό κουράγιο, Ελληνες». Πιστεύετε ότι η «ευχή» σας δικαιώθηκε;

Η απλή πρόθεσή μου ήταν να εκφράσω την ειλικρινή μου ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη στον ελληνικό λαό, συνειδητοποιώντας πόσο βαθιά ήταν η κρίση και εκφράζοντας την υποστήριξη της Ευρώπης. Γνωρίζω βέβαια ότι οι καλές μου προθέσεις είτε παρεξηγήθηκαν είτε εργαλειοποιήθηκαν, αυτό συμβαίνει στην πολιτική. Θυμάμαι επίσης τους Ελληνες που φώναζαν «Μη μας παίρνεις τα καγέν μας, Ολι Ρεν». Πάντως, αυτό δεν αλλάζει τη συνεχή και σταθερή μου αγάπη για την Ελλάδα και τους ανθρώπους της. Είμαι πραγματικά χαρούμενος που η χώρα επεδίωξε μεταρρυθμίσεις και τα πάει καλά τα τελευταία χρόνια.

Ποιες ήταν οι πιο κρίσιμες στιγμές της κρίσης;

Υπήρξαν αρκετές στιγμές που «έπιασαν πάτο» στη διάρκεια της κρίσης. Τον Φεβρουάριο του 2010, η απειλή χρεοκοπίας της Ελλάδας και το ενδεχόμενο Grexit θεωρούνταν μεγάλοι κίνδυνοι μετάδοσης για ολόκληρη την ευρωζώνη. Αυτό ώθησε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ευρωζώνης να αποφασίσουν για έκτακτο δανεισμό για τα ευάλωτα κράτη – μέλη. Ωστόσο, ίσως η πιο κρίσιμη στιγμή της κρίσης βιώθηκε το καλοκαίρι του 2012, όταν τόσο η πολιτική όσο και η οικονομία έδειχναν να βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Οι ιταλικές και ισπανικές κρίσεις του 2011 και του 2012 συνέπεσαν με την επιδείνωση της ελληνικής πολιτικής κατάστασης. Ηταν υφέρπουσες, παρατεταμένες κρίσεις εμπιστοσύνης που επιταχύνθηκαν γρήγορα και έγιναν ακόμη πιο απειλητικές από την πρώτη. Και οι δύο χώρες αντιμετώπισαν τεράστια πίεση στις αγορές και πολύ υψηλές αποδόσεις ομολόγων, γεγονός που οδήγησε σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας και απείλησε τη βιώσιμη εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους τους. Ακόμη και η Γαλλία επηρεάστηκε από αυτή την αντίξοη κατάσταση. Αυτό ήταν το στάδιο όπου η κρίση χρέους της ευρωζώνης μετατράπηκε σε μια πραγματικά συστημική κρίση και βρισκόταν στην πιο επικίνδυνη φάση της, υποδηλώνοντας έναν κίνδυνο διάσπασης του ευρώ σε όλη την ευρωζώνη, όχι μόνο έναν ιδιότυπο κίνδυνο για μια συγκεκριμένη χώρα. Η παλίρροια ανατράπηκε από δύσκολες αποφάσεις, όπως η δημιουργία του ESM και του OMT της ΕΚΤ.

Ποια λάθη πιστεύετε ότι έγιναν σχετικά με την ελληνική κρίση;

Ως ένα από τα πρώτα διδάγματα της κρίσης, η Κομισιόν τον Ιανουάριο του 2011 ζήτησε από την ευρωζώνη μια ολοκληρωμένη απάντηση στην κρίση, στην οποία προτάθηκε ένα σύνολο μέτρων πολιτικής. Ηταν εν μέρει παράλληλοι στόχοι, αλλά προβλεπόταν και μια σαφής αλληλουχία, ιδίως η ενίσχυση του χρηματοοικονομικού τείχους προστασίας πριν από την ανακεφαλαιοποίηση και την ανείπωτη αναδιάρθρωση του χρέους. Δεν έγινε καθόλου έτσι. Η σειρά θα έπρεπε να ήταν διαφορετική. Θα έπρεπε πρώτα να είχαμε στη θέση του τον EFSF/ESM. Αυτό θα προστάτευε τις κεφαλαιακές θέσεις των τραπεζών με κρατικά ομόλογα στους ισολογισμούς τους. Αντίθετα, οι τράπεζες πέτυχαν καλύτερους δείκτες κεφαλαίου με απλή απομόχλευση. Η απομόχλευση σημαίνει δύο πράγματα, πώληση περιουσιακών στοιχείων και/ή μείωση δανεισμού. Η δεύτερη επιλογή κατέστρεψε τις προοπτικές ανάπτυξης.

Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί το τρίτο Μνημόνιο;

Στα μάτια μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ ότι το τρίτο Μνημόνιο ήταν απαραίτητο. Το 2015, η κατάσταση στην Ελλάδα μετατράπηκε ξανά σε ένα ακόμη δράμα. Η διαφορά σε σχέση με την περίοδο 2010-12 ήταν ότι το 2015 ήταν καθαρά πολιτική και αυτοπροκαλούμενη, ενώ στην προηγούμενη φάση οφειλόταν τόσο στις εξωτερικές οικονομικές συνθήκες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης όσο και στα μακροχρόνια διαρθρωτικά προβλήματα στην ελληνική οικονομία και πολιτική. Αναφερόμενος στα γεγονότα στην Ελλάδα του 2014-15, ο διάδοχός μου ως επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί υποστήριξε ότι το δεύτερο πρόγραμμα (2012-15) θα μπορούσε να είχε ολοκληρωθεί εάν η κυβέρνηση συνασπισμού Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ είχε συμφωνήσει ορισμένες μεταρρυθμίσεις και μέτρα πολιτικής το 2014, που θα μπορούσαν να είχαν σώσει την Ελλάδα από πολλές πολιτικές αναταραχές. Σημειώνω στο βιβλίο μου «Walking the Highwire» ότι ο Γιάννης Στρουρνάρας είπε ότι «υιοθετώντας ορθολογική και ρεαλιστική συμπεριφορά και από τις δύο πλευρές, ένα τρίτο πρόγραμμα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί».

Τον Απρίλιο του 2015 στείλατε ένα αυστηρό μήνυμα στην Ελλάδα λέγοντας ότι η χώρα έπρεπε να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις για να παραμείνει εντός του ευρώ. Για ποιο λόγο ανησυχούσατε τότε;

Ανησυχούσα πολύ ότι λόγω της αναβλητικότητας στις μεταρρυθμίσεις η Ελλάδα κινδύνευε να σύρει τον εαυτό της στη χρεοκοπία. Αυτό θα ήταν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά πολύ επιζήμιο για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη.