Ιταλικές εκλογές με νικητή χωρίς έπαθλο

07:48 4/3/2018 - Πηγή: Huffington Post Greece

Αν κάτι χαρακτηρίζει αυτές τις εκλογές είναι η πολλοστή αλλά και άπελπις προσπάθεια των Ιταλών ψηφοφόρων να αλλάξουν το πολιτικό σύστημα. Πολλοστή, διότι κατά την τελευταία τριακονταετία τα πειράματα ήταν συνεχή και επίμονα: δικομματισμός, δικαστική υπερεξουσία, βοναπαρτισμός, ακραίες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Άπελπις, διότι τα αποτελέσματα ήταν πάντα καταστροφικά: η χώρα παραπαίει, η ποιότητα της πολιτικής τάξης εκπίπτει και το χάσμα ανάμεσα στην κοινωνία και την πολιτική διευρύνεται.

Αυτή τη φορά με τον

μανδύα του ανατροπέα έχει ενδυθεί το Κίνημα 5 Αστέρων. Παρ’ ότι σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση ο ιδρυτής του κινήματος, ο κωμικός Μπέπε Γκρίλο, προτίμησε να κάνει ένα βήμα πίσω, το Κ5Α θεωρείται βέβαιος νικητής των εκλογών. Θα αναδειχθεί πρώτο κόμμα, τουλάχιστον στα ποσοστά, με σημαντική απόσταση από το δεύτερο, το Δημοκρατικό Κόμμα του Ματέο Ρέντσι. Σύμφωνα με την τελευταία επιτρεπόμενη δημοσκόπηση, που δημοσιεύτηκε στις 19 Φεβρουαρίου, το Κ5Α κινείται γύρω στο 28%, ενώ ο Ρέντσι κατάφερε να κατρακυλήσει από το 26% του Ιανουαρίου στο 21%.

Στην τρίτη θέση η κεντροδεξιά. Δεν είναι σαφές, όμως, αν το πρώτο κόμμα σε αυτόν τον χώρο θα είναι το Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι (15%) ή η Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι (16%). Τα δύο κόμματα, μαζί με το μικρό ακροδεξιό Αδελφοί της Ιταλίας, έχουν καταθέσει κοινό εκλογικό πρόγραμμα, σε μια προσπάθεια να αναβιώσουν τις κεντροδεξιές κυβερνήσεις της περασμένης δεκαετίας. Προσπάθεια μάλλον μάταιη. Ο Μπερλουσκόνι, στα 82 πλέον, έχει χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα μετά την οριστική καταδίκη του. Με συνεχείς τηλεοπτικές εμφανίσεις προσπάθησε να καλύψει την ανυπαρξία του κόμματός του, αλλά το αποτέλεσμα ήταν μάλλον θλιβερό: οι Ιταλοί αντίκρισαν έναν ηλικιωμένο με επιτηδευμένο μακιγιάζ, εμφυτευμένα κατάμαυρα μαλλιά και ορατές πλαστικές επεμβάσεις στο πρόσωπο, που επαναλάμβανε παλιά ανέκδοτα. Ο Σαλβίνι, από την πλευρά του, έχει μετατρέψει τη Λέγκα από τοπικιστικό σε ακροδεξιό κόμμα, στην κεντρική και νότια Ιταλία συμμάχησε με νεοφασιστικές ομάδες, ενώ στις πρώτες θέσεις της ατζέντας έθεσε την καταπολέμηση των «μεταναστών εισβολέων» και την αποκατάσταση της «εθνικής κυριαρχίας».

Έως πριν λίγες εβδομάδες, η Λέγκα και το Κ5Α μιλούσαν ακόμη για έξοδο από τη ζώνη του ευρώ ή από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή και από τις δύο. Καθώς όμως πλησίαζε η ημέρα της κάλπης, η αντιευρωπαϊκή ρητορεία ξεθύμαινε. Παραμένουν, βεβαίως, η οργή και η απογοήτευση για την οικονομική πολιτική της ευρωζώνης και για τη στάση της ΕΕ στο μεταναστευτικό, σε πολεμική με τον Ρέντσι και τον Μπερλουσκόνι που διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στις σχέσεις με τις Βρυξέλλες και τη Μέρκελ.

Επάνω σε αυτή την «ευρωπαϊκή» βάση προωθείται εδώ και πολύ καιρό το μετεκλογικό σχέδιο κυβερνητικής συνεργασίας μεταξύ του Δημοκρατικού Κόμματος και του Μπερλουσκόνι, σε μια κυβέρνηση που θα καθησυχάσει την Ευρώπη και το Βερολίνο. Για να προωθηθεί αυτή η συνεργασία θεσπίστηκε την τελευταία στιγμή ο ισχύων – απαράδεκτος – εκλογικός νόμος, που διανέμει περισσότερο από το ένα τρίτο των εδρών με το πλειοψηφικό σύστημα. Οι έδρες αυτές θα δοθούν σχεδόν εξ ολοκλήρου στα κόμματα του Μπερλουσκόνι και του Ρέντσι ακυρώνοντας εν μέρει τα εκλογικά ποσοστά. Ακόμη κι έτσι, όμως, είναι πιθανό οι δύο άτυποι σύμμαχοι τελικά να μην εξασφαλίσουν αρκετές έδρες για να σχηματίσουν κυβέρνηση, ανοίγοντας τον δρόμο σε μία περιδίνηση στην κίνηση της οποίας η φαντασία του Προέδρου Σέρτζο Ματαρέλα θα παίξει καθοριστικό ρόλο.

Στην Ιταλία δεν ισχύει η αρχή της δεδηλωμένης, άρα ο Πρόεδρος δεν είναι υποχρεωμένος να δώσει εντολή στον υποψήφιο πρωθυπουργό του πρώτου (σε ψήφους) κόμματος –κατά τα φαινόμενα, στον νεαρό Λουΐτζι Ντι Μάιο. Εν τούτοις, με τον άνεμο της διαμαρτυρίας και της απαξίωσης της πολιτικής να φυσάει ορμητικά, ο Ματαρέλα ενδέχεται να μην τολμήσει να αγνοήσει τα αποτελέσματα της κάλπης. Εντελώς άλλο θέμα είναι βεβαίως αν το Κίνημα 5 Αστέρων καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση. Οι κανόνες του απαγορεύουν κάθε συμμαχία με τα «παλιά διεφθαρμένα κόμματα». Εν τούτοις, η ηγετική ομάδα που επέλεξε, ανέδειξε και διαμόρφωσε ο Γκρίλο, από το 2013 που εξελέγη για πρώτη φορά στο Κοινοβούλιο επιδόθηκε σε εντατικά μαθήματα πολιτικής. Τότε, αγνοούσαν τι είναι ψήφος εμπιστοσύνης, τώρα κινούνται με άνεση ανάμεσα σε όρους όπως κυβέρνηση μειοψηφίας, προγραμματική κυβέρνηση, κυβέρνηση μεταβλητής πλειοψηφίας.

Καθώς πλησίαζε η ώρα της κάλπης, όλο και πιο συχνά ο Ντι Μάιο ξεχνούσε παλαιότερες απαγορεύσεις και δεν απέκλειε, ενδεχομένως, κυβερνητικές συμμαχίες. Δύο είναι τα κόμματα που κατονόμασε: την αριστερή λίστα Ελεύθεροι και Ίσοι, που συγκρότησαν οι αποχωρήσαντες από το Δημοκρατικό Κόμμα μαζί με εναπομείναντες αριστερούς, και τη Λέγκα του Βορρά. Καθώς όμως τα ποσοστά του αριστερού ψηφοδελτίου δε φαίνεται να ξεπερνούν το 8%, τελικά η Λέγκα εμφανίζεται ως ο μοναδικός υποψήφιος για κυβερνητικός εταίρος. Ο Σαλβίνι δεν έχει δείξει τα χαρτιά του. Αν όμως – πολύ πιθανό – ξεπεράσει σε ψήφους τον Μπερλουσκόνι και οι έδρες του είναι αρκετές – ελάχιστα πιθανό –, η συμμαχία μπορεί και να υλοποιηθεί.

Η πιο πιθανή έκβαση είναι να σχηματιστεί κυβέρνηση «περιορισμένης ευθύνης». Θα παραμείνει όσο χρειάζεται ώστε να αλλάξει τον εκλογικό νόμο και μετά πάλι εκλογές. Η προσπάθεια των Ιταλών να αλλάξουν το πολιτικό σύστημα μάλλον είναι θνησιγενής.