Ο “Πάτερ” και η γλωσσική “κανονικότητα”

07:55 23/11/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

“Κρείττον είναι τοις ποσίν ολισθείν ή τη γλώττη”

(προτιμότερο να ολισθαίνει κανείς με τα πόδια του,παρά με την γλώσσα του, Ζήνων ο Κιτιεύς).

Δεν πέφτουν σαν βροχή μόνον οι καταγγελίες για την κακοποίηση κάποιων εφήβων-τροφίμων στην “Κιβωτό του κόσμου”, αλλά και οι “γλωσσικοί κεραυνοί” που κακοποιούν και βιάζουν την νεοελληνική μας γλώσσα. Και μην πουν μερικοί πως η κακοποίηση της γλώσσας είναι ελάσσονος σημασίας σε σχέση με την αντίστοιχη  σωματική και ψυχολογική. Εξάλλου η συμπεριφορά μας καθορίζεται από την  σκέψη μας. Αυτή με την σειρά της τροφοδοτείται και μορφοποιείται

από τις λέξεις-Γλώσσα κι από την ποιότητά της. Όλα, λοιπόν, είναι λέξεις σύμφωνα και με τα “γλωσσολογικά δόγματα”.    

α. ”Σκεπτόμαστε με λέξεις και εκφράζουμε την Σκέψη μας με λέξεις”.

β. ”Οι λέξεις είναι το όχημα –ένδυμα της σκέψης”.

Το “πάτερ” ως  προτακτικό

Οι “γλωσσικές κακοποιητικές συμπεριφορές” σχετίζονται με την χρήση και κλίση της λέξης  *Π α τ ή ρ . Οι  εφημερίδες, η τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα μεταδίδουν και αναπαραγάγουν τους λανθασμένους τύπους της λέξης πατήρ. Τα παραδείγματα είναι πολλά και επωάζουν ένα κλίμα ”γλωσσικής  δυστοπίας” για την γλώσσα μας.

“Ιερά Σύνοδος: Ο πάτερ Αντώνιος είχε αρνηθεί την εποπτεία”// “O Πάτερ Αντώνιος και οι υπηρέτες του” // “Σαφείς αποστάσεις από τον πάτερ Αντώνιο της Κιβωτού του κόσμου, κρατά η Αρχιεπισκοπή”(Aπό τις εφημερίδες και τα sities).

Την γλωσσική κακοποίηση μετριάζει κάπως η απουσία της γενικής “του πάτερ Αντωνίου”. Βέβαια υπάρχουν και οι “υποστηρικτές” του τύπου *Πάτερ  στην ονομαστική και αιτιατική πτώση ως προτακτικού. Οι λαθολόγοι επικαλούνται σχετικά κείμενα και παραπομπές του διαδικτύου και με μία υπόρρητη επισημαίνουν το λάθος όλων εκείνων επιθετικότητα που υπερασπίζονται την “γλωσσική κανονικότητα”. Έτσι επικρατεί ένας γλωσσικός παραλογισμός που τροφοδοτεί την γλωσσική σύγχυση και κακοποίηση. 

“Αλλά αν η σκέψη διαφθείρει την γλώσσα, μπορεί και η γλώσσα να διαφθείρει την σκέψη” (Τζωρτζ  Όργουελ).

Αν συνεχιστεί αυτή η γλωσσική κακοποίηση σε λίγο θα γίνουν αποδεκτοί στον γραπτό και προφορικό λόγο μας και οι τύποι: Σήμερα επέστρεψε από την εκδρομή η “Θύγατέρ μου”// Συχνά επισκέπτομαι την “μήτερ” μου // Στο κενό της ένδειξης του φύλου τι θα συμπληρώσω; Αφού είσαι άνδρας-αρσενικού γένους να βάλεις “άνερ” (αντί του ανήρ).Ευτυχώς που στον προφορικό λόγο σπανίως χρησιμοποιείται ο τύπος *ανήρ κι έτσι η γλώσσα μας “γλυτώνει” από μία ακόμη κακοποίηση και βιασμό

 “Πάτερ άφες αυτοίς ,ου γαρ οίδασιν τι λέγουσιν”// ”O Πατήρ ημών ο επουράνιος..”// “Υμών δε ο Πατήρ οίδεν ότι χρήζετε τούτων”.

Η αγγλικοποίηση της γλώσσας

Σίγουρα θα δυσκολευτεί κάποιος να αμφισβητήσει την “γλωσσική κανονικότητα” της λέξης *πατήρ, όπως αυτή εντοπίζεται στα εκκλησιαστικά κείμενα, όπου κυριαρχούν απόλυτα οι σωστοί τύποι, όπως: ”Τον Πατέρα προσκυνήσωμεν, την Μητέρα σου προσάγει σοι” // “δόξα του Πατρός και του Υιού”//”Δόξα Πατρί και Υιώ” // ”Πατέρα και Υιόν  προσκυνήσωμεν πάντες”.

Ας τολμήσουμε τους παραπάνω τύπους Πατέρα, Πατρός, Πατρί να τους αντικαταστήσουμε με το βολικό προτακτικό “Πάτερ”. Πέραν του ότι θα βιάσουμε το περιεχόμενο και την συντακτική  δομή των προτάσεων, θα βιάσουμε και την αισθητική της γλώσσας μας. Κάθε πτώση υπηρετεί έναν σκοπό και η λειτουργία της συνιστά δομικό στοιχείο του αρχαίου αλλά και του νεοελληνικού λόγου .

Ευτυχώς ο τύπος “πάτερ” (ως ονομαστική ή αιτιατική) συνηθίζεται-λανθασμένα βέβαια- μόνον στο αρσενικό ο “Πατήρ” (ως ονομαστική) και δεν γενικεύτηκε κατά αναλογία και στα κακόηχα μήτερ, θύγατερ, άνερ (ως ονομαστική, γενική και αιτιατική).Πώς θα ένιωθε κάποιος αν άκουγε το κακόηχο παράδειγμα: Η δική μου η μήτερ είναι άκρως χειριστική…

Αν γίνουν δεκτές οι απόψεις κάποιων λεξικογράφων και λαθολόγων για μία ευρεία χρήση του *Πάτερ σε όλες τις πτώσεις, τότε οδεύουμεν προς μία συνειδητή αγγλικοποίηση της γλώσσας,όπου οι πτώσεις είναι ανύπαρκτες ή δυσδιάκριτες. Σίγουρα η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός εξελίσσεται αλλά όχι και εις βάρος κάποιων δομικών στοιχείων και λειτουργιών της. Όσο κακόηχο είναι το “να σε είπω” άλλο τόσο κακόηχο είναι και το “ τον πάτερ Αντώνιο”.

Μην συγχέουμε τον τύπο *πάτερ με το λατινικό pater familias.

 Υπέρμαχοι της κανονικότητας

Είθε “ο των απάντων Ζευς πατήρ Ολύμπιος” (Σοφ.Φιλ.275) να μην αφήσει να κυριαρχήσει στην γλώσσα μας ο τύπος *Πάτερ σε όλες της πτώσεις. Είθε σε μία μελλοντική δίκη να μην ακουστεί από τον πρόεδρο του δικαστηρίου το κακόηχο “τον λόγο έχει ο Πάτερ..” ή “το δικαστήριο απαλλάσσει τον Πάτερ..”.

Εμείς παραμένουμε συντηρητικοί και υπέρμαχοι της γλωσσικής κανονικότητας…

Ο πατήρ, του πατρός, τω πατρί, τον πατέρα, ω πάτερ.

Η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός και ακολουθώντας διαχρονικά το νόμο της ευκολίας και της συντόμευσης απέβαλε τον δυικό αριθμό, την δοτική πτώση και κάποιους άλλους γραμματικούς τύπους. Σιγά -σιγά ανέχεται και τα: Επέλεξε (αντί του επίλεξε ως προστακτική) ή και την άνευ όρων και ορίων χρήση ξενόγλωσσων όρων, αν και η γλώσσα μας έχει πλήθος τέτοιων όρων, όπως το αγγλικό break αντί του ελληνικού διάλειμμα.

Τον τελευταίο και κυρίαρχο ρόλο έχει η γλωσσική κοινότητα. Οι λεξικογράφοι ακολουθούν καταγράφοντας την κυρίαρχη μορφή ενός τύπου. Οι γλωσσολόγοι στο τέλος προσπαθούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο.

“Όταν ένας λαός δεν τολμά να υπερασπιστεί την γλώσσα του, τότε είναι έτοιμος πια να υποδουλωθεί”. (Remy de Gourmont)

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΚιβωτός του Κόσμου: Η Αλεξάνδρα Μαρτίνου νέα επικεφαλήςΟικονόμου για κακοποίηση ανηλίκων: Σπάσιμο όλων των αποστημάτων