Ομιλείτε ελληνικά; Νέοι επιστήμονες και η χρήση της γλώσσας

07:13 5/8/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ένα βασικό γλωσσικό ζήτημα που χρήζει σχολιασμού είναι και αυτό της γραπτής έκφρασης (εντός πανεπιστημιακού, πάντοτε, πλαισίου)· αξίζει, δηλαδή, να ερευνήσει κανείς το εκφραστικό οπλοστάσιο από το οποίο αντλούν αρκετοί φοιτητές, ενίοτε και επαγγελματίες ερευνητές.

Όταν, λοιπόν, ομιλούμε για ακαδημαϊκή συγγραφή, πρέπει, κατʼ αρχάς, να επισημάνουμε ότι η εναλλαγή ανάμεσα σε διαφορετικά εκφραστικά στυλ όχι, απλώς, είναι αποδεκτή, αλλά οδηγεί και στην εξεύρεση λύσεων, όταν συναντάμε πάσης φύσεως δυσκολίες. Λόγου χάριν, αν έχεις,

ήδη, σημειώσει την φράση «Τονίστηκε, μέχρι τώρα, η ανάγκη του Πλάτωνα να καταρτίσει συγκεκριμένο σύστημα εκπαίδευσης των φιλοσόφων», μπορείς, παρακάτω, σε περίπτωση που χρειαστείς εκ νέου το ρήμα «τονίστηκε», να το μετατρέψεις σε «ετονίσθη» (αντιστοίχως, το «αυτό» μπορεί να γίνει «τούτο» και το «εκτέθηκε» μπορεί να σημειωθεί ως «εξετέθη»). Ο λόγος σου είναι, ασφαλώς, κατανοητός και αυτές οι γλωσσικές εναλλαγές δεικνύουν, πλην των άλλων, και δυνατότητα πνευματικής περιήγησης εντός της ίδιας τής διαδικασίας τής σκέψης, του κατεξοχήν πνευματικού φαινομένου.

Επιπροσθέτως, τα «ήτοι» και «ήγουν» φυσικά και είναι δόκιμα· ιδίως από την στιγμή που παρατηρούμε ότι οι φοιτητές σε δέκα γραμμές απάντησης έχουν γράψει επτά φορές το «δηλαδή». Πρόκειται για εμφανέστατη λεξιλογική ένδεια.Αντί, δε, να πουν δέκα φορές την λέξη «Πλάτωνας», μπορούν να γράψουν«Το τέκνο της Περικτιόνης, αυτό το ευώδες άνθος της σωκρατικής φιλοσοφίας». Έτσι, ο συγγραφέας, εκτός από εξεταζόμενος, είναι, πια, και ρηξικέλευθος δημιουργός.

Ένα άλλο στοιχείο, ενδεικτικό, κάπως, πνευματικής ωριμότητας, είναι η τάση προς αφαίρεση, ήτοι προς γλωσσική συμπύκνωση.Αντί να πεις «Ο Πλάτων επιθυμεί μέσω αυτού να καταδείξει αυτό και, τελικά, εξαιτίας αυτού να αποδείξει το τάδε»,δύνασαι, κάλλιστα, να γράψεις «Η ρήση του Πλάτωνα, δηλωτική των φιλοσοφικών του στοχεύσεων και αποδεικτική της εγγενούς έφεσής του προς κ.λπ.». Συνθετοποιείς, μεν, την σύνταξη, αλλά εφαρμόζεις εκφραστική οικονομία, η οποία συντείνει, άλλωστε, και στην παραγωγή εύμορφου λεκτικά αποτελέσματος.

Ασφαλώς, ο συνδυαστικός αυτός τρόπος γραφής είναι αναγκαίο να έχει κατακτηθεί επαρκώς, ειδάλλως μοιάζει με απόπειρα γλωσσικής επίδειξης. Δεν υπαινίσσομαι, βέβαια, ότι ο συγγραφέας οφείλει να απολογείται για τον τρόπο με τον οποίον εκφράζεται, απλώς η χρήση γλωσσικής ποικιλίας πέρα από βοηθητικό εκφραστικό εργαλείο πρέπει να συνιστά και απόρροια ενδότερης πνευματικής ανάγκης.

Ας μην λησμονούμε, καταληκτικά, ότι το επίπεδο της γλωσσικής έκφρασης είναι, συνήθως, ενδεικτικό και ανάλογων πνευματικών προβληματισμών, οι οποίοι οδηγούν, με την σειρά τους, στον ποιοτικό εμπλουτισμό των γνωστικών προσλαμβανουσών του υποκειμένου. Δεν μπορεί να είναι ίδιος ο τρόπος έκφρασης ενός που αναγιγνώσκει συνεχώς Πλάτωνα ή Πλούταρχο με τον αντίστοιχο ενός που διαβάζει διαρκώς ποιητικές συλλογές του συρμού ή «εύπεπτα» μυθιστορήματα. Αυτό δεν υποδηλοί αδυναμία του δεύτερου να εκφραστεί κατανοητώς και επαρκώς, αλλά τάση του πρώτου τόσο προς ποιοτικότερη χρήση της ελληνικής γλώσσας, όσο και προς διατύπωση νοημάτων βαθυστόχαστων. Το επίπεδο των πνευματικών ενασχολήσεων επικαθορίζει την γλωσσική έκφραση, η οποία, με την σειρά της, αποδεικνύει ικανότητα σύλληψης και, κατόπιν, ερμηνείας σύνθετων εννοιών.