Πού πάει η πολιτική Τραμπ: Τι αλλάζει - Πρώτες εκτιμήσεις

07:13 14/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Η πολιτική Τράμπ δεν στηρίζεται σε συμμαχίες ούτε καν σε τυπικές συναινέσεις. Δεν θέλει διάλογο και διαπραγματεύσεις. Δεν βλέπει τον κόσμο σαν «σκακιέρα» σαν τον Μπρζεζίνσκι, τον βλέπει σαν «πίτα» πάνω από την οποία στέκονται όσοι ισχυροί πεινούν για κέρδη και έχουν το κατάλληλο μαχαίρι. Δεν υπάρχουν φραγμοί στα σύνορα και στο διεθνές δίκαιο.

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου (1947), δημιούργησε την ανάγκη μιας θεωρητικής προσέγγισης για την αντιπαράθεση που είχε ήδη ξεκινήσει ανάμεσα στον Δυτικό και στον Ανατολικό κόσμο.

Βγήκαν στην επιφάνεια θεωρητικά εργαλεία που είχαν χρησιμοποιηθεί

στη διάρκεια του Μεσοπολέμου για την μελέτη της επίδρασης των γεωγραφικών παραγόντων στην πολιτική δράση. Σημαντική επιρροή άσκησε η αγγλοσαξονική σχολή του Χάλφορντ Μακίντερ και του Γερμανού Καρλ Χαουσχόφερ που συνδέθηκε με τις ναζιστικές εδαφικές επιδιώξεις στη διάρκεια του Β’ Π.Π. και την αντίληψη του ζωτικού χώρου (Lebensraum).

Ο Μακίντερ το 1904 έγραψε ένα άρθρο για την «καρδιά της γης» (heartland) και αργότερα συνόψισε :

-όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη κατέχει την «καρδιά της γης» (heartland) και εννοούσε την περιοχή της τότε Ρωσίας,

-όποιος ελέγχει την «καρδιά της γης» κατέχει την «νήσο γη» (Ευρασία και Αφρική),

-όποιος ελέγχει την «νήσο γη» ελέγχει τον κόσμο.

Η γεωπολιτική στις νέες της μορφές συνδέθηκε με την Realpolitik του Κίσσινγκερ για να περιγράψει τις προσπάθειες για διατήρηση μιας ευνοϊκής για την Αμερική ισορροπίας ισχύος στο διεθνές σύστημα.

Παραλλαγή αυτής της σχολής αποτελεί η προσέγγιση του Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι που συσχετίζει την γεωστρατηγική με την «υψηλή στρατηγική».

Το βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα» αποτελεί την «Βίβλο» των διπλωματών και στρατιωτικών μετά το 1997. Το κύριο ερώτημα στο οποίο προσπαθεί να απαντήσει είναι ποια πρέπει να είναι η παγκόσμια αμερικανική στρατηγική ώστε να διατηρήσουν οι ΗΠΑ την εξέχουσα θέση τους στον κόσμο.

Κεντρικό στοιχείο στην ανάλυσή του είναι με ποιο τρόπο οι ΗΠΑ θα ασκήσουν πολιτική ισχύος στην «Ευρασία», όπως ονομάζουν την έκταση από την Λισαβώνα στον Ατλαντικό μέχρι το Βλαδιβοστόκ στον Ειρηνικό και «η οποία σκακιέρα είναι το πεδίο του παιγνιδιού».

Πιστεύει όπως και ο Μακίντερ ότι όποιος ελέγχει αυτόν τον χώρο ελέγχει τον κόσμο. «Αν η Ρωσία ελέγξει την Μέση Ανατολή και συμμαχήσει με την Κίνα, η πρωτοκαθεδρία της Αμερικής θα υποχωρήσει δραματικά».

Θεωρεί ότι η Αμερική δεν είναι μόνο η πρώτη παγκόσμια δύναμη αλλά θα είναι και η τελευταία. Με την έννοια ότι θα υπάρξει πολυπολικός κόσμος, όπως και έγινε.

Για την Ουκρανία γράφει ότι η Ρωσία χωρίς την χώρα αυτή παύει να είναι ευρασιατική αυτοκρατορία και ότι αν η Ουκρανία χάσει την ανεξαρτησία της θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις για την Κεντρική Ευρώπη.

Για την Τουρκία γράφει ότι πρέπει να γίνει μέλος της Ε.Ε.

Πιστεύει ότι η Αμερική πρέπει να προχωρήσει «σε γνήσιες πολυμερείς σχέσεις ακόμη και με παραχώρηση μέρους της κυριαρχίας της».

Οι απόψεις Μπρζεζίνσκι καθόρισαν λίγο-πολύ την αμερικανική εξωτερική πολιτική μέχρι σήμερα. Η επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά, παρά τις περί του αντιθέτου υποσχέσεις στους Ρώσους το 1991, η εμφανής προσπάθεια περικύκλωσης της Ρωσίας με την επιδίωξη ένταξης στο ΝΑΤΟ της Ουκρανίας και της Γεωργίας και η απομάκρυνση της εκλεγμένης φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο το 2014, αποτέλεσαν το έναυσμα για την ρωσική εισβολή και την επιστροφή στον Ψυχρό Πόλεμο.

Οι πολιτικές αυτές εφαρμόσθηκαν σε περιβάλλον που δεν ήταν έτοιμο για σκληρή αντιπαράθεση με την Ρωσία. Είχαν προηγηθεί οι πόλεμοι της «τρομοκρατίας» που είχαν αποδυναμώσει τον αμερικανικό στρατό και η περίοδος εφησυχασμού για τους Ευρωπαίους οι οποίοι είχαν απενεργοποιήσει μεγάλο μέρος του στρατιωτικού τους δυναμικού και των πολεμικών βιομηχανιών.

Παράλληλα, είχε γίνει η σιωπηρή μετάβαση της κινεζικής οικονομίας σε ποιοτικές μορφές, με χρήση κάθε σύγχρονης ξένης ή δικής της τεχνολογίας.

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία αντί να υποκύψει στην δυτική στρατιωτική και οικονομική πίεση, στράφηκε προς την Κίνα και το Ιράν, κερδίζει μετά από μεγάλες θυσίες τον πόλεμο στην Ουκρανία και αφήνει την Ευρώπη χωρίς φτηνή ενέργεια, κάτω από την αμερικανική πίεση για ακριβή ενέργεια και την κινεζική πίεση της υπερπαραγωγής τεχνολογικά προηγμένων και φτηνών προϊόντων.

Η πολιτική Μπάϊντεν, επακόλουθο της μακροχρόνιας γεωστρατηγικής της σχολής Μπρζεζίνσκι, αποτυγχάνει πλήρως. Βέβαια, ο Μπρζεζίνσκι μιλούσε και για «διευρασιατικό σύστημα ασφάλειας», «στρατηγική κατανόηση» μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας και όχι μόνο για εδαφικό στρατηγικό έλεγχο στην Ευρώπη, Ασία και Μ. Ανατολή.

Η νέα στρατηγική αντίληψη Τράμπ είτε είναι προϊόν μελέτης είτε εκβιαστικές κινήσεις, αντανακλά ανάγκες που προέκυψαν από την υποχώρηση της αμερικανικής οικονομίας και παραγωγικής βάσης από την πίεση της κινεζικής μηχανής υπερπαραγωγής, τις συνεργασίες των χωρών BRICS και την αντοχή της ρωσικής οικονομίας και στρατιωτικής μηχανής.

Η πολιτική του κύκλου Τράμπ (όσο γνωρίζουμε από τις δηλώσεις και την προηγούμενη διακυβέρνηση) είναι περισσότερο γεωοικονομική παρά γεωπολιτική, όπως της σχολής Μπρζεζίνσκι. Ξέρει καλά ότι δεν μπορεί πλέον να ελέγξει την Ευρασία. Έχει υποστεί απώλειες από τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ και το δυναμικό των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στηρίζεται στην αεροναυτική δύναμη και όχι στον παραδοσιακό στρατό ξηράς. Δεν μπορεί να διασφαλίσει την άμυνα της Ευρώπης, η οποία για να μιλάμε σοβαρά δεν κινδυνεύει γιατί η Ρωσία δεν έχει διάθεση να πάει για δεύτερη φορά στο κέντρο της Ευρώπης απ’ όπου εκδιώχθηκε το 1989 και το πιθανότερο δεν μπορεί γιατί ήδη πολεμάει τρία χρόνια στην Ουκρανία, με μικρά σχετικά αποτελέσματα.

Μπορεί να κάνει «τιμωρητικές» επιχειρήσεις με αεροπορία και πλοία με πυραύλους σε ευαίσθητες περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος όπως η Υεμένη ή να ενισχύει χώρες-προπύργια για τα συμφέροντά της, όπως το Ισραήλ αλλά δεν μπορεί να κάνει μεγάλες κινήσεις.

Το πιθανότερο είναι το σύστημα Τράμπ μετά την 20η Ιανουαρίου να στοχεύσει στα παρακάτω:

· Σταδιακό περιορισμό της Κίνας στην Ασία με έλεγχο των «στενών» και παράλληλα με την φορολογία των εισαγόμενων προϊόντων. Ο έλεγχος μπορεί να γίνει με τοπικές κρίσεις που θα παρακωλύουν την διέλευση πλοίων.

· Προσπάθεια προσεταιρισμού της Ρωσίας. Σαν αντάλλαγμα να της αφήσει την «εγγύς περιοχή» σε μέρος της Ουκρανίας, Καύκασο και κεντρική Ασία.

· Εκφοβισμό των Ευρωπαίων «συμμάχων» για να φοβηθούν και οι υπόλοιποι.

· Ενίσχυση των σχέσεων των χωρών του Κόλπου με το Ισραήλ, έχοντας κατά νου ότι το καθεστώς της Αιγύπτου μπορεί να πέσει και το Σουέζ να κλείσει.

· Ενίσχυση με επιπλέον βάσεις της αμερικανικής παρουσίας στη Γροιλανδία.

· Επιβολή στον Παναμά μικρότερων τελών για τα αμερικανικά πλοία και αμερικανικό έλεγχο για αποτροπή κινεζικών επενδύσεων.

· Ενίσχυση της Ακροδεξιάς επιρροής στους λαούς της Ευρώπης μέσω των ελεγχόμενων social media.

· Ενίσχυση των ακροδεξιών κυβερνήσεων ή κομμάτων στην Λατινική Αμερική και Ευρώπη.

Με απλά λόγια, πιέζει τους δικούς του συμμάχους, κάνει τζαμπουκά στους μεσαίους, συμβιβάζεται με την Ρωσία και βάζει απέναντι την Κίνα.

Ή αλλιώς «αρμέγει» την Ευρώπη με φόρους και ανάθεση της δικής της άμυνας, κλείνει το μάτι στον Πούτιν, φοβίζει ή χαϊδεύει τους μεσαίους (Ιράν-Τουρκία) και την Λατινική Αμερική και περιορίζει την Κίνα στην Ασία.

Η πολιτική αυτή είναι αναγκασμένη να ξεχάσει την αμερικανική εμπλοκή με χερσαίες δυνάμεις σε μεγάλη κλίμακα. Τέλος οι πόλεμοι τύπου Αφγανιστάν και Ιράκ. Χρησιμοποιεί μόνο τα αεροπλανοφόρα και τις βάσεις σε φιλικές χώρες. Αυξάνει τα πυραυλικά συστήματα. Πόλεμος μόνο από μακριά…

Επιδιώκει προστατευτισμό για την οικονομία και ιμπεριαλισμό προς τα έξω. (Ιστορικά αυτά ταιριάζουν).

Με την πολιτική αυτή η Αμερική αναπόφευκτα χάνει την «πολιτισμική ηγεμονία» στον δυτικό κόσμο σαν φύλακας αξιών, ειρήνης και ασφάλειας. Και αυτό γιατί δεν μπορεί πλέον και όχι γιατί δεν θέλει.

Οι θεωρίες που επηρέασαν την αμερικανική εξωτερική πολιτική μέχρι τώρα είχαν βαθιές ρίζες στους δυο παγκόσμιους πολέμους και στον ψυχρό πόλεμο που ακολούθησε.

Ειδικά οι θεωρίες της γεωπολιτικής στηρίζονταν στις αντιλήψεις του «εδαφικού» ιμπεριαλισμού που υπήρχαν την περίοδο της αποικιοκρατίας στα τέλη του 19ου αιώνα και στον Α’ Π.Π.

Οι αντιλήψεις αυτές επηρέασαν τον Μπρζεζίνσκι, που με τη σειρά του επηρέασε την αμερικανική πολιτική.

Ειδικά, οι πόλεμοι στο Ιράκ, οι «έγχρωμες» επαναστάσεις στην κεντρική Ασία και Ουκρανία, ο εμφύλιος στη Συρία και φυσικά η επέκταση του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη, αποσκοπούσαν στην περικύκλωση και αποδυνάμωση της Ρωσίας, με την κατοχή χωρών στον περίγυρο.

Η κινεζική επέκταση αντίθετα επικεντρώνεται σε μια άλλη πολιτική που στηρίζεται στον οικονομικό έλεγχο, μέσω της συνεργασίας. Μορφή ιμπεριαλισμού και αυτή αλλά με πιο ήπιο πρόσωπο. Το ίδιο η ρωσική διείσδυση στην Αφρική μέσω της παροχής προστασίας (τύπου Wagner) από τζιχαντιστές και της εκδίωξης των Γάλλων και Αμερικανών.

Η πολιτική Τραμπ δεν ενδιαφέρεται για «σφαίρες επιρροής» και έλεγχο της Ευρασίας. Δεν έχει εξάλλου ούτε τις στρατιωτικές δυνατότητες που είχε μέχρι το 1990, ούτε τις οικονομικές δυνατότητες που είχε μέχρι το τέλος του προηγούμενου αιώνα και πριν την άνοδο της Κίνας.

Δεν έχει την πολυτέλεια να διαχωρίσει περιοχές που ανήκουν σε φίλους ή αντιπάλους. Δεν είναι θέμα συμπάθειας ή κακής συμπεριφοράς. Είναι θέμα πολιτικού σχεδιασμού και προτεραιοτήτων.

Αυτό που θέλει και μπορεί είναι να ελέγξει περιοχές με κρίσιμα «εράσματα» στρατηγικής σημασίας και θαλάσσιες γραμμές συγκοινωνιών. Θέλει την Γροιλανδία γιατί ελέγχει το πέρασμα της Αρκτικής και έχει στο υπέδαφός της σπάνιες γαίες. Δεν έχει σημασία αν ανήκει στη Δανία που έχει δώσει 19 F-16 (από τα 49 που διαθέτει) στην Ουκρανία. Είναι σημαντική «για τα αμερικανικά ζωτικά συμφέροντα» και την θέλει ακόμη και αν χρειαστεί να κάνει χρήση βίας. Κάτι αντίστοιχο για την διώρυγα του Παναμά.

Φυσικά αφήνει τοποτηρητές σε περιοχές που δεν μπορεί να βρίσκεται συνεχώς, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ στην νοτιοανατολική Μεσόγειο και την Μ. Ανατολή, η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα και οι Φιλιππίνες στον Ειρηνικό και η Αργεντινή με το τωρινό καθεστώς Μιλέϊ στη Λατινική Αμερική.

Όπως έχει γράψει το Dnews.gr καταργεί το διεθνές δίκαιο όπως καθιερώθηκε μετά τον Β’ Π.Π. για την μη αλλαγή των συνόρων με βία. Με τον ίδιο τρόπο που αυτό καταργήθηκε με την ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Και εδώ έρχεται στο νου μας η απλή ερώτηση. Τι θα γίνει αν αύριο θεωρηθεί ζωτικής σημασίας για τα αμερικανικά συμφέροντα ένα νησί στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο;

Ή ποιος θα εμποδίσει μια άλλη χώρα που σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο στη Συρία, στη Μεσόγειο ή στη Ταϊβάν;

Η πολιτική Τράμπ δεν στηρίζεται σε συμμαχίες ούτε καν σε τυπικές συναινέσεις. Δεν θέλει διάλογο και διαπραγματεύσεις. Δεν βλέπει τον κόσμο σαν «σκακιέρα» σαν τον Μπρζεζίνσκι, τον βλέπει σαν «πίτα» πάνω από την οποία στέκονται όσοι ισχυροί πεινούν για κέρδη και έχουν το κατάλληλο μαχαίρι. Δεν υπάρχουν φραγμοί στα σύνορα και στο διεθνές δίκαιο. Χωρίς συναινέσεις, διάλογο και φραγμούς, οι πόλεμοι (τοπικοί αρχικά), είναι αναπόφευκτοι.

Η αμερικανική στρατηγική μετά από 70 χρόνια παύει να είναι κύρια γεωπολιτική και γίνεται περισσότερο γεωοικονομική. Βαρύνει ο οικονομικός παράγοντας για αντιμετώπιση της Κίνας. Χωρίς σεβασμό στο διεθνές δίκαιο. Το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ για συλλογική αντιμετώπιση εισβολέα δεν θα έχει νόημα όταν υπάρχει δυνητική απειλή από μέσα. Άρα η ίδια Ατλαντική συμμαχία αποδυναμώνεται. Οι τοπικοί πόλεμοι θα αυξηθούν χωρίς ενεργό αμερικανικό ενδιαφέρον για να σταματήσουν αν δεν διακυβεύονται αμερικανικά συμφέροντα.

Όσοι έλπιζαν στον ευρύτερο διάλογο των ανθρώπων μέσω των νέων τεχνολογιών ας ακούσουν τις τελευταίες απόψεις του Μάσκ και του Ζούκερμπεργκ (Mr Facebook).

Παρόμοια όσοι υποστήριζαν το «έλος της Ιστορίας» μετά το 1990.

Το ίδιο όσοι έλπιζαν στο απαραβίαστο των συνόρων, της Δημοκρατίας και των ευρωπαϊκών αρχών.

Η σημερινή κυβέρνηση στη χώρα μας, με αφέλεια πιστεύει, ότι θα μας σώσουν οι «σύμμαχοι» και η «εδομένη» της στάση.

Ας δουν τι σχεδιασμοί γίνονται με την Δανία/Γροιλανδία και τον Καναδά, που και οι δύο χώρες είναι από τους πιο πιστούς εταίρους στο ΝΑΤΟ.

Ας δουν την κατάσταση επίσης κάποιοι άλλοι αφελείς που πιστεύουν ότι μπορούμε να στηριχτούμε μόνο στο διεθνές δίκαιο.

Ο δρόμος της προστασίας της εδαφικής/ θαλάσσιας/εναέριας κυριαρχίας της χώρας είναι δύσκολος αλλά είναι απαραίτητος, αναγκαίος και πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους.

Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.

#ΝΤΟΝΑΛΝΤ_ΤΡΑΜΠ