Οι ελληνικές σαύρες που «υποφέρουν» από τις αλλαγές στο κλίμα

09:03 15/10/2019 - Πηγή: Green agenda

Οι σαύρες αγαπούν τον ήλιο. Δεν είναι θέμα... συνήθειας, αλλά εξάρτησης καθώς ο ήλιος τις βοηθά να διατηρήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους. Με αυτή την έννοια, θα περίμενε κανείς ότι οι σαύρες θα ευνοούνταν από την αύξηση της θερμοκρασίας, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ομως, μια νέα επιστημονική έρευνα, που αφορά και την Ελλάδα, καταλήγει στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα: ότι οι σαύρες και όλα τα «εξώθερμα» ζώα (που βασίζονται δηλαδή στο περιβάλλον για

να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους σε αντίθεση με τα ενδόθερμα –όπως τα θηλαστικά– που παράγουν μεταβολική θερμότητα) όπως αμφίβια, ερπετά και έντομα, κινδυνεύουν από τις αλλαγές στη θερμοκρασία, ιδίως όσα ζουν σε μεγάλο υψόμετρο.

Ο «δείκτης»

Μια διεθνής ομάδα, με 45 επιστήμονες από 17 χώρες εξέτασε 262 είδη σαυρών, χρησιμοποιώντας τες ως «δείκτη» για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην πανίδα και στη βιοποικιλότητα (η έρευνα δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Communications). Από ελληνικής πλευράς συμμετείχε ο Παναγιώτης Παφίλης, αναπλ. καθηγητής ζωικής ποικιλότητας στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η μελέτη εστιάζει στη φυσιολογία των σαυρών που ανήκουν στην οικογένεια Lacertidae (οι κλασικές καστανές και πράσινες σαύρες που συναντούμε και στην Ελλάδα), που είναι πολύ διαδεδομένες στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αφρική. Η ομάδα συνέλεξε στοιχεία για τη θερμική βιολογία των ειδών, δηλαδή πώς ρυθμίζουν τη θερμοκρασία τους και πώς διατηρούν σταθερό το ισοζύγιο του νερού στο σώμα τους. Στόχος της μελέτης ήταν να αποσαφηνιστεί η επίδραση της εκτιμώμενης ανόδου της θερμοκρασίας στον τρόπο ζωής της συγκεκριμένης ομάδας ζώων και η εκτίμηση των πιθανών κινδύνων που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή για την επιβίωση των εξώθερμων ζώων.

Οι σαύρες της Μήλου έχουν προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον λίγο-πολύ σταθερό.

Τα συμπεράσματα

Σε τι συμπεράσματα καταλήγει η μελέτη; «Τα μεν είδη που ζουν στις τροπικές περιοχές έχουν προσαρμοστεί στις υψηλές τους θερμοκρασίες, αλλά μέχρι ένα όριο. Αν η θερμοκρασία υπερβεί το όριο αυτό θα εξαφανιστούν», εξηγεί στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο κ. Παφίλης. «Στα πιο ήπια περιβάλλοντα, όπως της Μεσογείου, η βιολογία του είδους εξαρτάται εξίσου από το κλίμα. Στην Ελλάδα, η μοναδική ποικιλότητα των σαυρών οφείλεται στην ικανότητά τους να προσαρμόζονται από ψυχρά-υγρά σε θερμά-ξηρά περιβάλλοντα.

Για παράδειγμα, οι σαύρες των νησιών μας, όπως της Μήλου ή της Σκύρου, έχουν προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον λίγο ή πολύ σταθερό. Λόγω της θάλασσας, η θερμοκρασία δεν έχει δραματικές μεταβολές. Αν όμως το “θερμικό κατώφλι” αυξηθεί, τότε τα είδη αυτά θα απειληθούν. Πιο ευπαθή είναι τα είδη όπως η γραικόσαυρα και η σαύρα του Μοριά που ζουν σε μεγάλο υψόμετρο και έχουν χαμηλές θερμικές απαιτήσεις. Αν ανεβεί η θερμοκρασία, θα εξαφανιστούν τα καταφύγιά τους και συνεπώς τα ίδια τα είδη. Το ίδιο πιθανόν να ισχύσει και για τα χερσαία ασπόνδυλα (όπως τα σαλιγκάρια), τα έντομα και τα εκατοντάδες ενδημικά είδη που ζουν ψηλά στα βουνά της Ελλάδας», λέει ο κ. Παφίλης.

Η έρευνα καταλήγει ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε άλλα είδη, που ζουν σε εύκρατα οικοσυστήματα. «Μία από τις βασικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι η απώλεια της βιοποικιλότητας. Οι σαύρες είναι ένας “δείκτης” για το τι θα μπορούσε να συμβεί στη χλωρίδα και στην πανίδα της Ελλάδας και, κατ’ επέκταση σε εμάς, λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας. Μελέτες σαν και αυτή αποδεικνύουν γιατί πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής».