Το λησμονημένο ολοκαύτωμα στο Καλάμι Βοιωτίας μια ημέρα μετά την σφαγή στο Δίστομο. Πως επέζησε ένα 11χρονο αγόρι και έγινε μάρτυρας της θηριωδίας

02:12 11/4/2020 - Πηγή: Mixani tou Xronou

Το ολοκαύτωμα στο Καλάμι Βοιωτίας, δεν είναι τόσο γνωστό. Ίσως γιατί έγινε την επομένη της ανείπωτης σφαγής στο Δίστομο. Το χωριό έσβησε από το χάρτη και σήμερα μόνο ερείπια θυμίζουν ότι κάποτε υπήρξε. Μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας υπήρξε ένα 11χρονο αγόρι.

Σάββατο 10 Ιουνίου 1944. Το Δίστομο πυρπολήθηκε και 218 κάτοικοι (114 γυναίκες και 104 άνδρες) εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από τους μανιασμένους στρατιώτες της Βέρμαχτ. Μεταξύ των νεκρών ήταν 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη. Η θηριωδία των ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της.  Η είδηση του ολοκαύτωματος  έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC στο εξωτερικό και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Παρόλα αυτά οι Γερμανοί συνέχισαν τις εκτελέσεις και την επόμενη ημέρα χτύπησαν ένα ακόμη γειτονικό χωριό. Το Καλάμι, ένα μικρό χωριό που πήρε το όνομα του από τα πολλά καλάμια που φύτρωναν στο βαλτότοπο, όταν η Κωπαΐδα ήταν ακόμη λίμνη.

Το μικρό χωριό βρισκόταν στον δρόμο Θήβας – Λειβαδιάς και σήμερα δεν υπάρχει στο χάρτη γιατί μετά την επίθεση δεν ξανακατοικήθηκε. Μπήκε όμως στο χάρτη με τα «μαρτυρικά χωριά» της Ευρώπης λόγω της θηρωδίας των γερμανών.

Η σφαγή

Τέλη Μαΐου του ’44 ένα φορτηγό των Γερμανών, κάθε μέρα, ξεκινούσε από την Αλίαρτο με προορισμό την ακροποταμιά της Πόντζας, στο χωριό Άγιος Γεώργιος. Οι Γερμανοί ήθελαν να μαζέψουν πέτρες και άλλα υλικά για ένα έργο που εκτελούσαν και είχαν υποχρεώσει έξι Έλληνες να κάνουν τους χαμάληδες. Το δρομολόγιο ήταν καθημερινό και απαράλλαχτο. Είχε κινήσει το ενδιαφέρον των ανταρτών που έβλεπαν την ευκαιρία να αρπάξουν το φορτηγό. Οι στρατιώτες που συνόδευαν τους εργάτες κάθονταν κάτω από έναν ίσκιο στις όχθες του ποταμού όσο οι Έλληνες φόρτωναν πέτρες στο φορτηγό.
Το πρωί εκείνης της Κυριακής, 11 Ιουνίου οκτώ αντάρτες επιτέθηκαν στους Γερμανούς τραυματίζοντάς τους ελαφρά. Διέταξαν τους εργάτες να πάνε με τα πόδια στην Αλίαρτο να αναφέρουν το γεγονός, πήραν το φορτηγό και εξαφανίστηκαν. Οι Έλληνες εργάτες, κουβάλησαν τους τραυματισμένους Γερμανούς στις Αλαλκομενές.
Το γεγονός της επίθεσης και του τραυματισμού των Γερμανών εξόργισε τον Διοικητή της Αλιάρτου, Ορτς Μάγιερς. Είχε μάθει για την επίθεση και είχε θεωρήσει νεκρούς τους στρατιώτες του. Η οργή του δεν κόπασε ούτε όταν είδε τους Έλληνες να τους κουβαλάνε τραυματισμένους. Ο Μάγιερς κάλεσε τον ταγματάρχη Ρίκερτ, τον σφαγέα του Διστόμου, να επιβάλει τα πιο αυστηρά αντίποινα.  Η αντίστροφη μέτρηση για το Καλάμι είχε μόλις αρχίσει.

Τα φριχτά αντίποινα

Ο Ρίκερτ, που δεν είχε χορτάσει από το αίμα του Διστόμου, έδωσε την εντολή:»σκοτώστε όποιον βρίσκετε στον δρόμο σας προς τη Λειβαδιά και μέχρι να φτάσετε στο σημείο που οι αντάρτες επιτέθηκαν στους δικούς μας».
Μέχρι την Πόντζα εκτελέστηκαν στο δρόμο ο 45χρονος Γιώργος Κατής από τον Άγιο Γεώργιο και ο έμπορος από την Κοκκινιά, Γιάννης Παυλιδάκης.

Αναμνηστική πλακέτα για να θυμίζει την θηριωδία των Γερμανών / Πηγή: ert.gr

Ο Ρίκερτ έδωσε μια διαφορετική εντολή σε έναν άλλον αξιωματικό, που είχε πρωταγωνιστήσει στο Δίστομο. Να ξεκινήσει πορεία με τακαμιόνια και να μαζέψει όσους έβρισκε στα σπίτια ή στα κτήματά τους. Στον Πριόλιθο, πέντε χιλιόμετρα έξω από τη Λιβαδειά συνέλαβαν στο κτήμα του τον Λουκά Αθ. Σκουρολιάκο από το Λαφύστιο μαζί με τον εργάτη του Νικόλαο Ιωάννου Χατζηδημητρίου. Στην τοποθεσία Κρεββάτες, συνάντησαν το Χαράλαμπο Κ. Μάρκου από το Λαφύστιο που εργαζόταν στο κτήμα του και τον πήραν και εκείνον μαζί τους. Ύστερα από μισή ώρα η ομάδα έφθασε στο Καλάμι. Οι Γερμανοί όρμησαν στα σπίτια και άρχισαν πλιάτσικο.
Στον νερόμυλο του Σπύρου Νάκου βρήκαν τον ίδιο και την οικογένειά του και τους υποχρέωσαν να τους ακολουθήσουν. Ο Νάκος μάταια παρακάλεσε να αφήσουν την γυναίκα και τα παιδιά του. Ο 11χρονος Παναγιώτης πήρε μαζί και το γαϊδούρι της οικογένειας πάνω στο οποίο κάθισε η 7χρονη αδελφή του που είχε πρόβλημα και δεν μπορούσε να περπατήσει. Στον μύλο συγκέντρωσαν και τις άλλες οικογένειες του χωριού. Συνολικά 23 άτομα.

Οι εκτελέσεις

Χώρισαν τους έξι άντρες και τους μετέφεραν μέσα στο χωριό, πίσω από το μπακάλικο στου Απόστολου Στασινόπουλου. Τα πολυβόλα κροτάλισαν. Μετά ήρθε η χαριστική βολή. Οι γυναίκες και τα παιδιά που ήταν στον μύλο, ήθελαν να πιστεύουν ότι επρόκειτο για ριπές ώστε να τους φοβίσουν. Δεν είχαν διανοηθεί  ότι θα τους σκότωναν χωρίς καμία κατηγορία.

Τα 17 γυναικόπαιδα ήταν στο έλεος των Γερμανών που ήθελαν να τους εξοντώσουν.
Ένας Αυστριακός στρατιώτης, ονόματι Χούμαν, αναγνώρισε τον μικρό Παναγιώτη και προσπάθησε να πείσει τους SS να τον αφήσουν. Ο Αυστριακός έβλεπε συχνά το αγόρι να παίζει, όταν έκανε σκοπιά κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ράχης. Οι εξελίξεις όμως είχαν αποφασιστεί.

Το απόσπασμα οδήγησε τους 17 προς το περιβόλι της Βασιλικής Κυρίτση. Το σπίτι της ήταν το τελευταίο του χωριού πριν τη Λειβαδιά. Μανάδες και τα παιδιά έκλαιγαν. Οι επικεφαλής δεν συγκινήθηκαν ούτε στιγμή και έδωσαν εντολή για την εξόντωσή τους.
Τα δύο μωρά που κρατούσε στην αγκαλιά της η Ευαγγελία Σλατινοπούλου δέχτηκαν τις λόγχες των όπλων των Γερμανών. Η μάνα ούρλιαξε και ένας στρατιώτης την πυροβόλησε στο κεφάλι. Το σήμα είχε δοθεί και τα πολυβόλα άρχισαν να θερίζουν. Πρώτος έπεσε ο 11χρονος Παναγιώτης Νάκος. Η σφαίρα όμως τον χτύπησε στο μηρό και γι αυτό επέζησε παριστάνοντας τον νεκρό. Ο ίδιος περιέγραψε τη σκηνή:

« Μας συγκέντρωσαν όλους δίπλα στο δημόσιο δρόμο, κάτω  από τη μεγάλη καρυδιά του Κυρίτση. Μαζί μας ήταν και άνθρωποι από το Λαφύστι που τους είχαν συλλάβει στο δρόμο πριν φθάσουν σε μας.  Από  αυτούς ο Λουκάς ο Σκουρολιάκος μόλις είδε να στήνουν πολυβόλα, προσπάθησε να παρακαλέσει τους Γερμανούς να τους αφήσουν όλους ελεύθερους. Ήρθε όμως η απάντηση… Ένας Γερμανός  παίρνει το όπλο του και αρχίζει να τον χτυπά με το κοντάκι αλύπητα. Μάλλον του έσπασε και το πόδι γιατί ο άνθρωπος σύρθηκε κάτω και ούρλιαζε από τους πόνους….»

Το μνημείο με τα ονόματα των εκτελεσθέντων στο Καλάμι / Πηγή ert.gr

Ο Παναγιώτης Νάκος δεν ξέχασε ποτέ τη ώρα των εκτελέσεων: «η προσμονή θανάτου μπροστά από τα πολυβόλα … Άρχισε η διαλογή … Οι άνδρες οδηγήθηκαν πίσω από το μπακάλικο του Σλατινόπουλου δήθεν για ανακρίσεις… Σε λίγο ακούστηκαν οι ριπές των πολυβόλων…Γυναίκες και παιδιά έκλαιγαν… Οι μανάδες εκλιπαρούσαν τουλάχιστον να γλυτώσουν τα παιδιά του. Η μάνα μου λέει: Μόλις δεις ότι ετοιμάζονται να μας σκοτώσουν να μπεις πίσω μου και να σε καλύψω εγώ με το σώμα μου, μήπως και γλυτώσεις».

Ο Παναγιώτης Νάκος είχε όλη την τύχη με το μέρος του. Οι χαριστικές βολές των Γερμανών τον βρήκαν στο χέρι όσο έκανε τον πεθαμένο κάτω από το πτώμα της μάνας του. Το σκοτάδι του επέτρεψε να ξεγλιστρήσει κι άρχισε να τρέχει προς τη δασωμένη περιοχή. Οι Γερμανοί λίγο μετά έκαναν την καταμέτρηση και κατάλαβαν ότι λείπει κάποιος. Άρχισαν να ψάχνουν για να μην υπάρξει μάρτυρας της θηριωδίας. Ακολούθησαν τα αίματα και βρήκαν τον μικρό να τρέχει. Τον πυροβόλησαν πάλι και τον χτύπησαν στο χέρι του, που τελικά κόπηκε. Ο μικρός έπεσε σε ένα χαντάκι και κρύφτηκε πίσω από το πυκνό φύλλωμα των δέντρων. Οι Γερμανοί πίστεψαν ότι είναι νεκρός και σταμάτησαν την αναζήτηση. Έτσι ο μικρός επέζησε. Και μαζί του η ιστορική μνήμη.

Οι φωτιές

Οι Γερμανοί δεν ήθελαν να αφήσουν ίχνη για τις ομαδικές εκτελέσεις των κατοίκων και έτσι συγκέντρωσαν πτώματα, τους έριξαν μια εμπρηστική σκόνη και τους έβαλαν φωτιά. Μετά πυρπόλησαν και τα λιγοστά σπίτια του χωριού. Έσβησαν από τον χάρτη το Καλάμι.

Οι εκτελεσμένοι στο Καλάμι:
Παναγιώτα Α. Σλατινοπούλου (64 χρονών), Ευαγγελία Ν. Σλατινοπούλου (23), Απόστολος Σλατινόπουλος (2), αΒάπτιστο Σλατινοπούλου (8 μηνών), Βάγια Σ. Νάκου (38), Κούλα Σ. Νάκου (19), Απόστολος Σ. Νάκος (13), Παναγιώτης Σ. Νάκος (11), Άννα Σ. Νάκου (7), Μόρφω Λ. Παπαπαχατζή (22), Κική Λ. Παπαχατζή (2), αβάπτιστο Παπαχατζή (9 μηνών), Ελένη Κ. Κυρίτση (20), Κωνσταντίνο Κ. Κυρίτση (7), Ελένη Μόνωση (25), Ελένη Ι. Χατζάκη (20) και Λούκια Κ. ΜπάΒου (20), Απόστολος Ι. Σλατινόπουλος (76 χρονών), Σπυρίδων Λ. Νάκος (46 χρονών), Λουκάς Αθ. Σκουρολιάκος (37 χρονών), Χαράλαμπος Κ. Μάρκου (15 χρονών), Αναστάσιος Αθ. Μόνωσης (25 χρονών) και ο Νικόλαος Ιω. Χατζηδημητρίου (16 χρονών).

Πηγές: Μίδεια ή άλλως Λεβάδεια-ομάδα Facebook / ΕΡΤ, ρεπορτάζ:Νάσος Μπράτσος/ Δήμος Λεβαδέων.
Αρχική φωτογραφία Dmitri Kessel για το περιοδικό LIFE

Διαβάστε ακόμη: «Δεν θα αφήσετε ούτε γάτα». Η εντολή για τη σφαγή στο Δίστομο. Σκότωσαν ακόμα και μωρό και χάραξαν τον αγκυλωτό σταυρό στο πρόσωπό του (βίντεο με μαρτυρίες) 

The post Το λησμονημένο ολοκαύτωμα στο Καλάμι Βοιωτίας μια ημέρα μετά την σφαγή στο Δίστομο. Πως επέζησε ένα 11χρονο αγόρι και έγινε μάρτυρας της θηριωδίας appeared first on ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.