Διαβάσαμε: «Ο Παριζιάνος» της Ιζαμπέλα Χαμάντ

21:31 2/6/2020 - Πηγή: iEidiseis

Το πρώτο μυθιστόρημα της αγγλο-παλαιστίνιας συγγραφέως είναι ένα επικό ταξίδι σε αναζήτηση προσωπικής και εθνικής ταυτότητας, με φόντο τις συγκρούσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την Διακήρυξη του Μπάλφουρ.

Υπάρχουν δύο τρόποι να διαβάσει κανείς τον ογκωδέστατο «Παριζιάνο» (752 σελίδες). Ως ένα μεγαλόπνοο ιστορικό έπος, με επίκεντρο την Ναμπλούς στη Δυτική Όχθη, από τις αρχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έως την δεκαετία του ’30 ή ως ένα μυθιστόρημα αναζήτησης προσωπικής και εθνικής ταυτότητας. Όμως, μην ανησυχείτε. Δεν θα χρειαστεί να διαλέξετε. Οι

δύο τρόποι είναι αξεχώριστοι στην αφήγηση της Ιζαμπέλα Χαμάντ, η οποία έχει αφομοιώσει όλα τα διδάγματα του γαλλικού ρομάν του 19ου αιώνα, τον ρεαλισμό, την «επιστημονική» παρατήρηση και την πανοραμική γωνία «λήψης». Αξιοσημείωτο επίτευγμα για μια γυναίκα μόλις 27 ετών, όπως παρατήρησαν, σχεδόν ομόφωνα, οι συνάδελφοί της λογοτέχνες και οι κριτικοί.

Ποιος είναι «Ο Παριζιάνος»
Γνωστός στην Ναμπλούς όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως ο Παριζιάνος, ο Μιντχάτ Καμάλ, κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, είναι βασισμένος στον προπάππου της συγγραφέως. Ο βίος και η πολιτεία του έδωσαν τροφή σε αναρίθμητες διηγήσεις, κυρίως αναφορικά με τις ερωτικές κατακτήσεις του Μιντχάτ, τους ευγενικούς τρόπους του, τα ευρωπαϊκά ρούχα του και τις ιστορίες από τις περιπέτειές του στην «εξωτική» Γαλλία.

Γεννημένος στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Μιντχάτ, γιος εμπόρου της Ναμπλούς, έζησε τα παιδικά χρόνια του με τη γιαγιά του μετά από τον θάνατο της μητέρας του και την μετακόμιση του πατέρα του στο Κάιρο. Πήγε σχολείο στην Κωνσταντινούπολη -Κονσταντιγί την αποκαλεί- όπου, μαζί με άλλους γόνους ευκατάστατων οικογενειών από όλα τα μήκη και πλάτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έλαβε γαλλική παιδεία και στη συνέχεια, με τη σύμφωνη γνώμη του πατρός του, επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο από την Αλεξάνδρεια προς τη Μασσαλία για να σπουδάσει Ιατρική στο Μονπελιέ και -εξίσου σημαντικό- να αποφύγει την στράτευση. Η χρονιά ήταν το 1914.

Ο Μιντχάντ στη Γαλλία
Στο Μονπελιέ ο Μιντχάτ θα φιλοξενηθεί στο σπίτι του Φρεντερίκ Μολινό, ενός χήρου καθηγητή ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο, και της κόρης του, Ζανέτ. Εκεί θα νιώσει για πρώτη φορά επιτακτικά τον διχασμό ανάμεσα σε αυτό που πραγματικά είναι, ένας Άραβας αστός, και σε αυτό που οι άλλοι νομίζουν ότι βλέπουν σε αυτόν, έναν Ανατολίτη με πρωτόγονα ένστικτα και μυστήριες παραδόσεις. Καταλυτικός θα είναι ο έρωτας του για τη Ζανέτ, που θα λήξει απότομα όταν ο νεαρός σπουδαστής ανακαλύψει ότι ο καθηγητής εκπονεί κρυφά από τον ίδιο μελέτη για τον «εκπολιτισμό» του εξωτικού φιλοξενούμενού του.

Η οργή θα σπρώξει τον Μιντχάτ να μαζέψει τα πράγματά του και να μετακομίσει την ίδια ημέρα στο Παρίσι, όπου θα αλλάξει κλάδο σπουδών. Θα στραφεί στην Ιστορία, θα ανακαλύψει τις ηδονές του «έκλυτου» βίου, θα μυηθεί στην καλή ζωή αλλά και στις ατέρμονες πολιτικές συζητήσεις μεταξύ των εκπατρισμένων Αράβων για την πορεία των πολεμικών επιχειρήσεων στα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και την προοπτική της ανεξαρτησίας.

Ο Παριζιάνος στην Παλαιστίνη
Από Παρίσι Μασσαλία κι από Μασσαλία στην Αίγυπτο. Κι από εκεί στη Ναμπλούς της γιαγιάς και των παιδικών αναμνήσεων. Το τέλος του πολέμου και η ήττα των Οθωμανών σημαίνει την επιστροφή στη γενέτειρα που βράζει από προσδοκίες. Προσδοκίες που διαψευστούν οικτρά στη Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού το 1919 και την έλευση του Βρετανού Ύπατου Αρμοστή το ’20 στην Παλαιστίνη.

Όπως θα διαψευστούν και οι προσδοκίες του Μιντχάτ. Την επαύριο του γάμου του ο πατέρας του πεθαίνει, αφήνοντας τα πάντα στην δεύτερη σύζυγό του. Υποχρεωμένος να σταθεί μόνος του στα πόδια του, ο «Παριζιάνος», όπως τον ονομάζουν οι συμπατριώτες του χάρη στην προσεγμένη εμφάνισή του και στους τρόπους του, συνεταιρίζεται με ένα Σαμαρείτη ράφτη και αναδεικνύεται σε τοπικό επιχειρηματικό success story.

Κι όλα αυτά ενώ η Εβραϊκή μετανάστευση προς την Παλαιστίνη διογκώνεται καθημερινά, υποκινημένη από τα πογκρόμ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι νέοι μετανάστες οργανώνονται σε παραστρατιωτικές ομάδες και οι συγκρούσεις μεταξύ εθνικιστών Αράβων και γαλλικών και αγγλικών δυνάμεων κατοχής γίνονται όλο και πιο συχνές, όλο και πιο αιματηρές.

Όμως, ενώ οι άνθρωποι που συγκροτούν τον κοινωνικό του περίγυρο παίρνουν ο ένας μετά τον άλλο θέση απέναντι στα γεγονότα -ανάμεσά τους ο Τζαμίλ, ο ξάδελφος και σύντροφος των νεανικών χρόνων του που θα πέσει εντέλει νεκρός από τις σφαίρες Βρετανών στρατιωτών ενώ μεταφέρει όπλα, ο Μιντχάτ αναζητά ακόμα την συγκολλητική ουσία που θα του επιτρέψει να ενώσει τα θραύσματα του εαυτού του, να γίνει ο ένας και μοναδικός Μιντχάτ Καμάλ. Μια συγκολλητική ουσία που παραμένει άπιστη όσο και το όραμα για μια ενωμένη ανεξάρτητη Παλαιστίνη.

Γιατί αξίζει να πάρετε μαζί σας τον «Παριζιάνο» αυτό το καλοκαίρι
Είναι ένα από τα μετρημένα λογοτεχνικά ντεμπούτα των τελευταίων χρόνων που γεννούν πραγματικές προσδοκίες. Άτρωτη στον πειρασμό της κοινοτοπίας και στους λογοτεχνικούς συρμούς που γλυκοκοιτάνε προς το Twitter, η Χαμάντ δεν φοβάται μην κουράσει τον αναγνώστη. Χτίζει την ιστορία της με τον τρόπο που οι πρόγονοί μας έχτιζαν τα σπίτια τους και τις ζωές τους. Όπως εκείνοι πρόσθεταν δωμάτια, ανάλογα με τα παιδιά που γεννιόντουσαν, και οργάνωναν το τοπίο με πεζούλες και αναχώματα για να αυγατίσουν τα γεννήματα της γης, έτσι και αυτή προσθέτει χαρακτήρες και ιστορίες που τροφοδοτούν την αφήγηση.
Και χωρίς να πέφτει στην παγίδα του διδακτισμού, ρίχνει φως στα συνταρακτικά γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Μέση Ανατολή, τα οποία καθόρισαν τις μετέπειτα εξελίξεις στην περιοχή και αποτέλεσαν τις αιτίες για τα προβλήματα που ταλανίζουν μέχρι σήμερα τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.

«Ο Παριζιάνος» της Ιζαμπέλα Χαμάντ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Η Ιζαμπέλα Χαμάντ απαντάει σε ερωτήσεις αναγνωστών από τη Νότιο Αφρική:

{https://youtu.be/dNYCIq9ihK0}