Colm Tóibín: «Ο μάγος»

07:40 10/8/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Κολμ Τομπίν (Colm Tóibín) γεννήθηκε στην Ιρλανδία από γονείς με έντονη πολιτική παρουσία στον IRA. Έγραψε μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, διηγήματα, ποιήματα, δοκίμια λογοτεχνικής κριτικής και έχει ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία. Στα θέματά του συμπεριλαμβάνονται η ιρλανδική κοινωνία, ο έρωτας, η ομοφυλοφιλία, η διαφύλαξη της ατομικής ταυτότητας. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν εκτός από τον Μάγο άλλα πέντε

βιβλία του, ανάμεσά τους και η «βιογραφία» του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Έχει τιμηθεί με το Διεθνές Λογοτεχνικό Βραβείο IMPAC Dublin.

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε εδώ αφορά την προσωπικότητα του Τόμας Μαν, ενός ανθρώπου μεγαλοφυούς, του οποίου το όνομα είναι πολύ γνωστό στην Ελλάδα και από τα έργα του έχουμε διαβάσει και θαυμάσει το Μαγικό βουνό,τον Θάνατο στη Βενετία –και στη μεγάλη οθόνη– και την Οικογένεια Μπούντενμπροκ, που είδαμε και στη μικρή οθόνη... Η ιστορία του Μάγου αρχίζει στο Λίμπεκ το 1891 και ολοκληρώνεται σε 18 κεφάλαια, στο Λος Άντζελες, το 1950. Η γεωγραφική απόσταση της μιας πόλης από την άλλη μπορεί να προδηλώσει την περιπέτεια της ζωής του διάσημου συγγραφέα, που πάλεψε με τους δαίμονές του, με την κοινωνία, βίωσε στο πετσί του τη βία και την καταστροφή του ναζισμού, με πολλά κρυμμένα μυστικά και άλλα τα οποία αποκαλύπτονται στο βιβλίο του Τομπίν.

Ο ήρωας γεννήθηκε μέσα σε μια μεγαλοαστική οικογένεια, της οποίας τα πρόσωπα στήνει ο συγγραφέας στο πλούσιο και σικάτο σαλόνι τους, σαν ηθοποιούς στο πλάνο ή στη θεατρική σκηνή. Όλοι είναι εκεί και λείπει μόνο η κυρία του σπιτιού, η Τζούλια, η οποία κατεβαίνει τελευταία, σαν απρόθυμη και σαν να μην ενδιαφέρεται για το τι συμβαίνει στο σπίτι της. Ο φακός του αφηγητή θα κάνει τον γύρο του σαλονιού και θα μας δείξει έναν έναν τους επιφανείς προσκεκλημένους, κι έπειτα θα στραφεί ψηλά στη σκάλα για να φωτίσει την Τζούλια, που έχει έρθει από τη μακρινή Βραζιλία για να γίνει σύζυγος και μητέρα στη Γερμανία. Τι φόρεμα και τι παπούτσια φοράει, πώς είναι τα μαλλιά της δεμένα με φουρκέτες και κορδέλες, τι ύφος και διάθεση έχει στο πρόσωπό της.

«Η γοητεία της Τζούλιας πήγαζε από την αύρα της ξενότητας και ευθραυστότητας, που τις ανάδινε τόσο θελκτικά». Ο αφηγηματικός φακός θα σταθεί και στα ελαττώματα του κάθε προσκεκλημένου και, κυρίως, σε ποιον θα δείξει την προτίμησή της η Τζούλα∙ ο ένας δεν είναι ούτε νέος ούτε γέρος, ο άλλος έχει στραβισμό, ο τρίτος φτενά χείλη και ψαλιδισμένο μουστάκι. Παράλληλα, θα ρίξει ματιές και θα στήσει αυτί σε λεπτομέρειες που φανερώνουν τους κανόνες με τους οποίους ανατρέφονται τα παιδιά∙ ο Τόμας, ο Χάινριχ, η Λούλα, η Κάρλα και ο Βίκτορ, πώς πρέπει να συμπεριφερθούν για να μην τους στείλουν όλους για ύπνο. Γύρω τους θα αναπτυχθεί ένας χορός από άλλα πρόσωπα, φίλους, εραστές, γαμπρούς, νύφες, συγγενείς. Ο πατέρας και σύζυγος γερουσιαστής είχε φέρει τη δεκαεπτάχρονη Τζούλια από τη μακρινή Βραζιλία, όπου εμπορευόταν ζάχαρη. Έλεγαν πως στις φλέβες της μητέρας της κυκλοφορούσε ινδιάνικο αίμα.

Ο Χάινριχ, πολύ καλός συγγραφέας επίσης, ενδιαφερόταν για τα βιβλία και τη μουσική και όχι για την οικογενειακή επιχείρηση, αλλά υπήρχε και ο Τόμι∙ «αυτό το σχέδιο δεν έχεις κατά νου;» τον ρώτησε η θεία Ελίζαμπεθ, αλλά και ο Τόμι ενδιαφερόταν να χρησιμοποιήσει την επιχείρηση για να γεμίσει τους τοίχους του σπιτιού του με βιβλία, «να εξελιχθεί σε πηγή χρηματοδότησης των άλλων ενδιαφερόντων του».

{jb_quote}Aπολαυστικότατη η αφήγηση, κυρίως όταν καθυστερεί η δράση, δίνοντας χώρο σε συζητήσεις περί τέχνης, βιβλίων και διεθνούς πολιτικής.{/jb_quote}

Ο μύθος θα περάσει μέσα από βιβλία και συζητήσεις για την τέχνη, όπως π.χ. «η γνώμη μου είναι πως τα μυθιστορήματα δεν πρέπει να ασχολούνται τόσο εμμονικά με την ιδιωτική ζωή του καθενός», είπε ο Χάινριχ, σχολιάζοντας ένα βιβλίο του Τόμι, κι εκείνος απάντησε ερωτώντας: «Και η Μαντάμ Μποβαρί;». «Το συγκεκριμένο θεωρώ πως αφορά την αλλαγή ηθών, περιγράφει τη διαδικασία μιας κοινωνικής αλλαγής», είπε κατευθύνοντας τη ματιά μας προς την πρόθεση του συγγραφέα. Άλλο σχόλιο αφορά μια πολύ πλούσια οικογένεια που είδαν στο θέατρο, αλλά «πρόσκληση για να μπεις στο σπίτι τους δεν παίρνεις με τίποτα. Πρέπει να είσαι ο Γκούσταβ Μάλερ για να σε καλέσουν». «Είναι Εβραίοι;» «Πρέπει να είναι. Το σπίτι τους είναι σαν μουσείο». Κι έτσι, με τέτοιες λεπτομέρειες, ο αναγνώστης αισθάνεται ποιο είναι το περιβάλλον και ποιες οι προτιμήσεις του νεαρού Τόμας.

Και ο χρόνος τρέχει. Μια ακτινογραφία θα αποκαλύψει ότι ο βήχας του οφείλεται στη φυματίωση και πρέπει να προτιμά τα πεδινά μέρη, εκείνος όμως είχε πάρει ήδη το τρένο για τις Άλπεις, όπου άρχισε να καταστρώνει το μυθιστόρημά του Το μαγικό βουνό. Σιγά σιγά εισβάλλουν στην αφήγηση τα διεθνή πολιτικά, η δολοφονία του Αρχιδούκα από έναν Σέρβο εθνικιστή που τον πλήρωσαν οι Ρώσοι... Διαβάζοντας εφημερίδες έβλεπε πως «Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία επείγονταν να κηρύξουν τον πόλεμο», «την άλλη εβδομάδα θα ντυθούμε στρατιώτες όλοι μας». Ο χρόνος θα κυλήσει και θα έρθει η ώρα του Χίτλερ και η αναγκαστική φυγή στις ΗΠΑ, εκεί που έχουν καταφύγει και άλλοι πολλοί επιφανείς∙ «θα είναι ολοκληρωτικός πόλεμος... Δεν θα υπάρχει ασφαλές μέρος στην Ευρώπη».

Όταν, αργότερα, θα ήθελε να επιστρέψει στη Γερμανία για να παρευρεθεί στον εορτασμό για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Γκαίτε στη γενέτειρά του, η αποτροπή ήταν: «Η γενέτειρά του είναι στον νου των αναγνωστών του... Πώς να την πεις Γερμανία σήμερα; Είναι γενέτειρά του το Μπούχενβαλντ; Μη μου πεις ότι θα ήθελες να πας εκεί πέρα για να τιμήσεις τον Γκαίτε!».

Αυτή λοιπόν είναι αδρομερώς η ραχοκοκαλιά του βιβλίου, εμπλουτισμένη με λεπτομέρειες και γεγονότα, έτσι όπως διαδραματίζονται και πλαισιώνουν τα κενά, αναπαράγουν μια εποχή, ιδεολογίες, προκαταλήψεις, οικογενειακές σχέσεις, διαθέσεις και την αλλαγή που είχε επισημάνει εξαρχής ο Τόμας στον Χάινριχ.

Μάγος τελικά ο Τόμας Μαν και το βουνό του και ο Γκαίτε, αλλά και ο συγγραφέας, που με το βλέμμα στη λεπτομέρεια έστησε ένα οικοδόμημα στέρεο, επισημαίνοντας πίσω από την εκχειλίζουσα αισθητική, με το ευπαθές φαίνεσθαι, τη μεγάλη αλλαγή που θα φέρει την υπέρβαση των ορίων στον κόσμο και στη ζωή της οικογένειας Μαν. Παράλληλα, γίνεται ολοφάνερο πως το προσωπικό βίωμα αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της μυθοπλασίας, είτε για τον Τόμας Μαν πρόκειται είτε για τον Κολμ Τομπίν. Ωραιότατη και η μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου, απολαυστικότατη η αφήγηση, κυρίως όταν καθυστερεί η δράση, δίνοντας χώρο σε συζητήσεις περί τέχνης, βιβλίων και διεθνούς πολιτικής.

Ο μάγος
Colm Tóibín
μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου
Ίκαρος
688 σελ.
ISBN 978-960-572-601-0
Τιμή €23,00