Iain MacGregor: «Ο φάρος του Στάλινγκραντ»

22:44 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Οι μάχες του Στάλινγκραντ καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε κείνες τις μάχες εξολοθρεύτηκε ένα μεγάλο κομμάτι από το άνθος του γερμανικού στρατού – υπολογίζεται ότι οι νεκροί, οι τραυματίες και οι αιχμάλωτοι των Γερμανών και των συμμάχων τους ήταν περίπου 1.500.000. Οι στρατιώτες του Τρίτου Ράιχ ηττήθηκαν από τον τρομερό ρωσικό χειμώνα αδυνατώντας να ανταποκριθούν σ’ ένα στατικό είδος πολέμου πολύ διαφορετικό από τις ραγδαίες επελάσεις στις οποίες είχαν συνηθίσει. Ο σοβιετικός στρατός

αποδείχτηκε περισσότερο αποφασισμένος σ’ αυτές τις μάχες μέσα σε κατοικημένο χώρο και κατάφερε να εξολοθρεύσει τα στρατεύματα που προήλαυναν περήφανα πριν από έναν χρόνο διασχίζοντας τις ρωσικές πεδιάδες.

Στις μάχες μέσα και γύρω από σημεία-κλειδιά του Στάλινγκραντ, αλλά και στα πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις λυσσαλέες συγκρούσεις στο κέντρο της πόλης, εστιάζει ο συγγραφέας και ιστορικός Iain MacGregor, αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο η σοβιετική προπαγάνδα δημιούργησε τον θρύλο του Κτιρίου Πάβλοφ. Ο δεκανέας Γιακόβ Πάβλοφ ορίστηκε επικεφαλής μιας ομάδας κρούσης, η οποία κατέλαβε το εν λόγω κτίριο που ήταν χτισμένο σε μια θέση αποφασιστικής σημασίας στην πλατεία της πόλης, καθώς βρισκόταν «σε αρκετά προκεχωρημένο σημείο της γραμμής των συγκρούσεων, έδινε τη δυνατότητα στους Σοβιετικούς να βάλουν κατά ιδιαίτερα κρίσιμων στόχων στις γραμμές του εχθρού δυσκολεύοντας σημαντικά τις επιθέσεις που καθημερινά εξαπέλυαν οι Γερμανοί. Επίσης, το εν λόγω κτίριο εξασφάλιζε την απαραίτητη κάλυψη στο σημείο εκείνο της δυτικής όχθης του Βόλγα, μέσω του οποίου προωθούνταν ενισχύσεις στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Όπως ήταν επόμενο, το λεγόμενο κτίριο του Πάβλοφ δεχόταν συνεχείς επιθέσεις από το πεζικό και τα τεθωρακισμένα της Βέρμαχτ, αλλά και ανηλεή βομβαρδισμό από το γερμανικό πυροβολικό και τη Λουφτβάφε». Σε τούτο το κτίριο έλαβαν χώρα μάχες επίμονες και αιματηρές, που έδωσαν τροφή στους πολεμικούς ανταποκριτές και στη λαϊκή φαντασία, καθώς εκείνη την περίοδο οι Γερμανοί είχαν καταλάβει το 90% της πόλης και τα εκατομμύρια των Σοβιετικών αναζητούσαν απεγνωσμένα μια ιστορία γενναιότητας και νίκης που θα εξύψωνε το ηθικό τους.

{jb_quote}Οι μύθοι και οι θρύλοι που χτίζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αποτελούν ορόσημα στη συνείδηση του λαού.{/jb_quote}

Το 1942-1943 η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν στη σωστή μεριά της ιστορίας, ο Κόκκινος Στρατός ήταν ο μόνος που πολεμούσε τους Γερμανούς και χάρη στο πείσμα του Στάλιν πλάστηκε ο μύθος που διαπαιδαγώγησε όλες τις μεταπολεμικές σοβιετικές γενιές, ενώ μέχρι σήμερα ο πρόεδρος Πούτιν επικαλείται τους μαχητές του Στάλινγκραντ για να φανεί ως συνεχιστής της σοβιετικής παράδοσης, δικαιολογώντας την εισβολή του στην Ουκρανία. Στο βωμό της προπαγάνδας που αποτελεί το κυρίαρχο αφήγημα της σύγχρονης Ρωσίας, αποσιωπούνται λεπτομέρειες του πολέμου στο ανατολικό μέτωπο, όπως οι εγκληματικές εκκαθαρίσεις στα κορυφαία κλιμάκια του Κόκκινου Στρατού που είχε πραγματοποιήσει προπολεμικά ο Στάλιν, η αδυναμία του να πιστέψει ότι ο πρώην σύμμαχος Χίτλερ του επιτίθεται και ο πανικός του στα πρώτα στάδια των μαχών, που στοίχισε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Στον βωμό αυτής της προπαγάνδας έχει πλέον απαγορευτεί η ελεύθερη πρόσβαση των δυτικών στα σοβιετικά αρχεία εκείνης της εποχής, καθώς η χώρα βυθίζεται σε ολοκληρωτισμό.

Το Κτίριο Πάβλοφ στην οδό Πεντζέσκαγια της πόλης Βολγκογκράντ πια, όπως έχει επονομαστεί το Στάλινγκραντ από την εποχή της αποσταλινοποίησης, «στοίχειωνε και στοιχειώνει τη φαντασία μου από τότε που ήμουν έφηβος και πρωτοδιάβασα για τις λυσσαλέες μάχες που έγιναν εδώ το 1942-1943» λέει ο Iain MacGregor, που αρθρογραφεί στον Guardian και στον Spectator, ενώ είναι επιμελητής και εκδότης επιστημονικών έργων κι έχει συνεργαστεί με διάσημους ιστορικούς. Ο σκοπός της έρευνάς του δεν ήταν να αμαυρώσει τη φήμη των εκπληκτικών ηρώων εκείνης της περιόδου, που δεν δίστασαν ούτε στιγμή δείχνοντας «απαράμιλλο θάρρος και εντυπωσιακή αφοσίωση στους συμπολεμιστές και τους συμπολίτες στην πόλη και στη χώρα τους». Οι μύθοι και οι θρύλοι που χτίζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αποτελούν ορόσημα στη συνείδηση του λαού και δεν είναι ούτε σκόπιμο ούτε επιθυμητό να υπονομευτούν και να καταρρεύσουν.

Ο φάρος του Στάλινγκραντ
Η κρυμμένη αλήθεια στην καρδιά της μεγαλύτερης μάχης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Iain MacGregor
μετάφραση: Ανδρέας Παππάς
Διόπτρα
σ. 392
ISBN: 978-618-220-689-8
Τιμή: 19,90€