Έρη Σταυροπούλου: «Η νεοελληνική ποίηση και το Εικοσιένα. Διάλογος με την Ιστορία»

15:50 17/7/2022 - Πηγή: Diastixo

Εντυπωσιακό το πρόσφατο βιβλίο της ομότιμης καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας Έρης Σταυροπούλου με τον πρωτότυπο διάλογο Λογοτεχνίας-Ιστορίας, που το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) εξέδωσε, ως αξιόλογη φιλολογική μονογραφία, στη σειρά «Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821».

Στην εισαγωγή του βιβλίου η συγγραφέας εξηγεί με τρόπο κατανοητό για τον αναγνώστη την οργάνωση της έρευνάς της, καθώς αυτή επεκτείνεται στον χρόνο που κυλά από την Επανάσταση μέχρι και τη νεότερη εποχή. Δύσκολη και επίπονη διαδικασία, που εκτυλίσσεται με θαυμαστό επιστημονικό και λογοτεχνικό

τρόπο, με έμπνευση και ευαισθησία.

Η νεότερη ποίηση αντλεί έμπνευση από ιστορικά γεγονότα, όπως το Εικοσιένα, για να προβληματιστεί και να ερμηνεύσει τα νεότερα ζητήματα που εισβάλλουν στην ποίηση και δεν αφορούν την Επανάσταση αλλά τα βιώματα του ποιητή από νεότερα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Με τον τρόπο αυτό προκύπτει σταδιακά ένας ενδιαφέρων διάλογος ανάμεσα στα παλαιότερα και τα νεότερα ομόθεμα ποιήματα, όπως αυτά για την Επανάσταση και τον πόλεμο του 1940.

Το σημαντικό αυτό βιβλίο της Έρης Σταυροπούλου συνθέτουν πέντε κεφάλαια με τίτλους ποιητικούς. Το πρώτο κεφάλαιο, με τίτλο «“Σε γνωρίζω από την κόψη”. Το ποιητικό όραμα της ελευθερίας», περιλαμβάνει την ποίηση κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, η οποία, όπως παρατηρεί η συγγραφέας, παγιώνει ουσιαστικά μια πρώτη λογοτεχνική προσέγγιση του πολέμου της παλιγγενεσίας. Το δεύτερο, με τίτλο «“Η ένδοξη και μυθική γενιά του Αγώνα”. Ο επαναστατικός ρομαντισμός (1830-1880)», αναδεικνύει την εποχή του νεοελληνικού ρομαντισμού, τη μεταγενέστερη, δηλαδή, ποίηση για τον Αγώνα. Το τρίτο, με τίτλο «“Των ονείρων πού είναι τ’ άνθισμα;”. Θρίαμβοι και ήττες (1880-1940)», αναφέρεται στην ποίηση από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον Μεσοπόλεμο. Το τέταρτο, με τίτλο «“Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα” (1940-1949)», περιλαμβάνει μια δεκαετία ποίησης. Το τελευταίο, πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο «“Η πολύπαθη Ρωμιοσύνη και η βασίλισσα Ελλάδα”. Από το 1950 ως τις μέρες μας», παρουσιάζει τη θεματική του Εικοσιένα στη νεότερη και τη σύγχρονη ποίηση.

{jb_quote}Ο ποιητικός λόγος για το Εικοσιένα, λόγος βαθύτατα πολιτικός, προωθεί τον διάλογο του παρελθόντος με το παρόν.{/jb_quote}

Στα «Επιλεγόμενα» με τίτλο «Τη λευτεριά μας τούτη δεν την ηύραμε στο δρόμο», η συγγραφέας επισημαίνει ότι «ο εορτασμός το 2021 των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης έδωσε την αφορμή για έναν αναστοχασμό πάνω στο μείζον αυτό ιστορικό γεγονός, στο οποίο οφείλεται η δημιουργία του ελληνικού κράτους». Παρατηρεί στην έρευνά της τη διάρκεια, τη συνέχεια και την ένταση της παρουσίας αυτού του Αγώνα στην ποίηση από την έναρξή του έως και τον 21ο αιώνα. Αναφέρεται στον σημαντικό ρόλο των ποιητών, μεταξύ των οποίων, του Διονυσίου Σολωμού, του Ανδρέα Κάλβου και του Κωστή Παλαμά, που διαμόρφωσαν τη θεματική και τον τρόπο προσέγγισης αυτού του μεγάλου γεγονότος.

Μέσα από τη μελέτη της Έρης Σταυροπούλου αποδεικνύεται ότι η ποίηση είχε σημαντικό ρόλο στην προβολή και την παγίωση της μυθολογίας του Εικοσιένα, μέσω της οποίας διευρύνθηκε το νόημα των νεότερων ιστορικών γεγονότων. Ο ποιητικός λόγος για το Εικοσιένα, λόγος βαθύτατα πολιτικός, προωθεί τον διάλογο του παρελθόντος με το παρόν.

Στο βιβλίο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως εθνικής εορτής το 1838, που έδωσε αφορμή για μια διαχρονική σειρά ποιημάτων. Εξάλλου, ο διπλός εορτασμός, θρησκευτικός και εθνικός, που προβάλλεται στην ποίηση, δείχνει την ισχύ της θρησκευτικής διάστασης, που ήταν έντονη μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Στην εισαγωγή της μελέτης της η Έρη Σταυροπούλου σημειώνει ότι το μεγάλο μέρος της γράφτηκε στη διάρκεια της πανδημίας με όλες τις σχετικές δυσκολίες και, χρησιμοποιώντας τα λόγια του Γ. Σεφέρη, θεωρεί ότι η μελέτη αυτή είναι σημαδεμένη από τις περιστάσεις, έχει δηλαδή «εκτός από τα ψεγάδια του συγγραφέα και τα ψεγάδια των καιρών». Προσωπικά θεωρώ ότι στην περίπτωση αυτού του βιβλίου η πανδημία έχει… και τα καλά της, προσφέροντάς μας ένα πολύτιμο βιβλίο για τη Λογοτεχνία και την Ιστορία. Και θα παραφράσω τα λόγια του Σεφέρη, γιατί πιστεύω ότι η μελέτη αυτή έχει «εκτός από τα ψεγάδια των καιρών, τα προτερήματα της συγγραφέως».

[Η Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγ. Παρασκευής.]

Η νεοελληνική ποίηση και το εικοσιένα. Διάλογος με την Ιστορία
Έρη Σταυροπούλου
Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών
σ. 361
ISBN: 978-960-7905-96-3
Τιμή: 12,00€