Εύη Γκοτζαρίδη: «Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη»

20:17 6/6/2023 - Πηγή: Diastixo

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης είναι σήμερα μια θρυλική μορφή της ελληνικής Αριστεράς, εξαιτίας της απάνθρωπης δολοφονίας του από άτομα του υποκόσμου τον Μάιο του 1963 στη Θεσσαλονίκη. Τη ζωή, το έργο και κυρίως τον θάνατο αυτού του ανδρός πραγματεύεται το βιβλίο Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη (εκδ. ΚΨΜ,

2023) της Εύης Γκοτζαρίδη. Η συγγραφέας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσε στο Παρίσι και σπούδασε στη Σορβόννη. Είναι επίκουρη καθηγήτρια Βρετανικής Ιστορίας και Πολιτικής στη Γαλλία. Το επιστημονικό της έργο εστιάζεται στην ιστορία της Ελλάδας και της Ιρλανδίας.

Όπως σημειώνει στην Εισαγωγή της, μεγάλωσε στο Παρίσι, όπου η οικογένειά της δεν μιλούσε ποτέ για το παρελθόν, μολονότι ορισμένα μέλη της ίσως είχαν πολιτική δράση. Το μυαλό, γράφει, των δικών της ανθρώπων παρέμενε σταθερά εστιασμένο στο παρόν και στο μέλλον. Η ίδια μυήθηκε στην ελληνική ιστορία και την πολιτική όταν στο ελληνικό σχολείο η δασκάλα έβαλε ν’ ακούσουν οι μαθητές μια ηχογράφηση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973. Ακολούθησε η προβολή της ταινίας του Κώστα Γαβρά Ζ για τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού –την είδε σε ηλικία δεκαπέντε χρονών–, που της έδωσε την ευκαιρία να συνειδητοποιήσει ότι ο προσωπικός της βίος συνδεόταν με το συλλογικό πεπρωμένο.

Όταν άρχισε την έρευνα για το παρόν βιβλίο, ανακάλυψε πόσο λίγοι Έλληνες των νεότερων γενιών γνώριζαν την ύπαρξη του Λαμπράκη. Κι όμως, σημειώνει, η ζωή κι ο θάνατός του ήταν στενά συνδεδεμένα με τον αγώνα για τη δημοκρατία στην Ελλάδα. Αυτή η διαπίστωση προφανώς έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εξής: αντί να γράψει ένα βιβλίο, σαν βιογραφία, σχετικά με τον ήρωά της, τον Λαμπράκη, έγραψε μια ιστορική μελέτη, όπου δίνει εξηγήσεις και ερμηνείες τόσο για τα παρασκήνια της δολοφονίας του βουλευτή, όσο, κυρίως αυτό, για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο. Το συγκεκριμένο θέμα την απασχολεί τα μέγιστα, αφού στον Πρόλογο κάνει λόγο όχι μόνο για τη δεκαετία του ’60, όταν η εξωτερική πολιτική της χώρας υπαγορευόταν από τις ΗΠΑ –περίοδος Ψυχρού Πολέμου– αλλά και για τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, την εποχή της κρίσης, των μνημονίων και της Τρόικας, δηλαδή το πώς «ο εξωτερικός παράγοντας» έδινε εντολές στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση για τα οικονομικά.

Η Εύη Γκοτζαρίδη για να γράψει τούτο το εξαιρετικού ενδιαφέροντας βιβλίο, το οποίο απευθύνεται τόσο σε παλιούς αναγνώστες που θυμούνται τον Λαμπράκη και την εποχή του, όσο και στους νέους που ελάχιστα ξέρουν γι’ αυτόν, μα και στις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων, χρησιμοποίησε μια πλούσια βιβλιογραφία. Κυρίως βασίστηκε στις μαρτυρίες τριών δημοσιογράφων, οι οποίοι κάλυψαν την υπόθεση της δολοφονίας (τον Γιάννη Βούλτεψη της Αυγής, τον Γιώργο Ρωμαίο του Βήματος και τον Γιώργο Μπέρτσο της Ελευθερίας), κάνοντας αποκαλύψεις, βοηθώντας τους δικαστές να αποδώσουν δικαιοσύνη, τιμωρώντας τους φυσικούς αυτουργούς, όχι όμως και εκείνους που κρύβονταν πίσω τους.

Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αναφέρονται στη γέννηση, τα νεανικά χρόνια, τις σπουδές του Γρηγόρη Λαμπράκη – μάλιστα, η πρώτη παράγραφος του πρώτου κεφαλαίου είναι λόγια του από το ημερολόγιό του. Ήταν 24 χρονών το 1936, στις 27 Δεκεμβρίου, φοιτητής της Ιατρικής και πρωταθλητής στίβου, όταν σημείωνε: «Γράφω τα σπουδαιότερα της ζωής μου γεγονότα […] χαρισμένα στα γηρατειά μου για ενθύμιον». Γεννήθηκε στην Κερασίτσα, ένα μικρό χωριό της ορεινής Αρκαδίας, στις 3 Απριλίου 1912. Ο πατέρας του έκανε εφτά παιδιά με την πρώτη του γυναίκα (που πέθανε) και εφτά με τη δεύτερη. Πήγε στο γυμνάσιο της Τεγέας και στο λύκειο της Τρίπολης. «Ο Γρηγόρης μεγάλωσε σε μια χώρα που έφερε τα σημάδια της πολιτικής διχόνοιας και στην οποία η δημοκρατία είχε δεχτεί σοβαρά πλήγματα», υπογραμμίζει η συγγραφέας.

{jb_quote}Η ζωή κι ο θάνατός του ήταν στενά συνδεδεμένα με τον αγώνα για τη δημοκρατία στην Ελλάδα.{/jb_quote}

Αυτή η διχόνοια υπήρχε και τον Μάιο του 1963, όταν ο Λαμπράκης, που εξελέγη τον Οκτώβριο του 1961 βουλευτής, συνεργαζόμενος με το ΠΑΜΕ, εκλογικό σχήμα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), πήγε στη Θεσσαλονίκη. Θα μιλούσε στα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, στη γωνία Βενιζέλου και Ερμού, στις 22 Μαΐου, σε μια εκδήλωση της αριστερής Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη εναντίον των πυραύλων. Το βράδυ, ενώ πήγαινε να μιλήσει, δέχτηκε επίθεση από τραμπούκους και τραυματίστηκε στο μέτωπο. Ωστόσο, μίλησε, ενώ έξω στον δρόμο τον έβριζαν μέλη παρακρατικών συμμοριών και οι δυνάμεις της χωροφυλακής αδρανούσαν. Τη στιγμή που επέστρεφε στο ξενοδοχείο του, ένα τρίκυκλο τον χτύπησε και τον έριξε στο έδαφος. Ταυτόχρονα, ένας επιβάτης από την καρότσα του οχήματος τον χτύπησε με ρόπαλο. Το σχέδιο της δολοφονίας λειτούργησε στην εντέλεια, σημειώνει η συγγραφέας. Οι παρόντες, γενικός επιθεωρητής της χωροφυλακής Κωνσταντίνος Μήτσου, ο διευθυντής της αστυνομίας Ευθύμιος Καμουτσής και ο διευθυντής της Υποδιεύθυνσης Εθνικής Ασφαλείας Κωνσταντίνος Δόλκας, παρακολουθούσαν την επίθεση ατάραχοι.

Ο Λαμπράκης πέθανε στο νοσοκομείο όπου μεταφέρθηκε και στις 28 Μαΐου έγινε η κηδεία του στην Αθήνα, όπου συγκεντρώθηκαν πλήθη πολιτών για να τον τιμήσουν. Δολοφόνοι ήταν δύο άτομα από την ακροδεξιά και το κοινωνικό περιθώριο, ο Γκοτζαμάνης κι ο Εμμανουηλίδης. Φημολογείται πως όταν ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, αρχηγός της ΕΡΕ, πληροφορήθηκε τα συμβάντα από τον αρχηγό της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ), εμφανώς θυμωμένος που είχε χάσει τον έλεγχο της κατάστασης, χτύπησε τη γροθιά του στο τραπέζι και φώναξε: «Θέλω να μάθω, κύριε Νάτσινα, ποιος κυβερνά επιτέλους αυτό τον τόπο!» Την είπε τη φράση ή όχι; Ο ίδιος ποτέ δεν το επιβεβαίωσε.

Ο αρχηγός της Ενώσεως Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου κατήγγειλε τον Καραμανλή ως ηθικό αυτουργό της δολοφονίας. Λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του 1963, ο Καραμανλής παραιτήθηκε και ύστερα από τις εκλογές του Νοεμβρίου, τις οποίες κέρδισε η Ένωση Κέντρου, έφυγε στο Παρίσι. Ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης ανέλαβε τις ανακρίσεις και στη δίκη οι υπαίτιοι του εγκλήματος καταδικάστηκαν, όχι όμως οι ηθικοί αυτουργοί. Όλες οι ενδείξεις και τα στοιχεία που βρέθηκαν στη συνέχεια οδήγησαν στο συμπέρασμα πως για τη δολοφονία του Λαμπράκη ευθυνόταν η ομάδα των αξιωματικών που έκανε το πραξικόπημα στις 21 Απριλίου 1967, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο: ήθελε να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ώστε να επιτύχει τους σκοπούς της.

Τούτο το βιβλίο είναι σημαντικό από κάθε άποψη, διότι όπως προαναφέρθηκε είναι μελέτη με θέμα την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και στον κόσμο την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Στο τέλος, η Εύη Γκοτζαρίδη τονίζει πως ο Λαμπράκης ήταν προικισμένος με χαρίσματα που τον έκαναν να ξεχωρίζει. «Είχε απίστευτο δυναμισμό, τσαγανό, εργασιακό ήθος, αισιοδοξία και γενναιοδωρία…» Ασφαλώς, αυτά δεν τον γλίτωσαν από τον τραγικό του θάνατο, ο οποίος του χάρισε την αθανασία.

Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη
Ένας ειρηνιστής στη δίνη του εμφύλιου διχασμού
Εύη Γκοτζαρίδη
Επιμέλεια: Μαρία Ζιώγου – Δημήτρης Λυμπερόπουλος
ΚΨΜ
σ. 496
ISBN: 978-618-5691-13-4
Τιμή: 19,00€