«Νίκος Καζαντζάκης: Από το χειρόγραφο στο κείμενο» – Αφιερωματικός τόμος στον Χριστόφορο Γ. Χαραλαμπάκη

20:17 6/6/2023 - Πηγή: Diastixo

Ένα συνέδριο, στις 3 & 4 Νοεμβρίου 2017, με θέμα τον Νίκο Καζαντζάκη και αφιερωμένο στον Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, φέρνει δύο μεγάλους Κρητικούς σε έναν τόμο και δύο πανεπιστήμια, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, σε συνεργασία με αφορμή τον εορτασμό του «έτους Νίκου Καζαντζάκη».

Η κοσμητόρισσα (τότε) της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δ.Π.Θ., Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, αισθάνεται ευτυχής που κατάφερε επί της κοσμητείας της να εκδοθεί ο τόμος Νίκος Καζαντζάκης: Από το χειρόγραφο στο κείμενο με

τις εισηγήσεις του συνεδρίου. Και γι’ αυτό ευχαριστεί θερμά τον καθηγητή Μόσχο Μορφακίδη-Φυλακτό, πρόεδρο του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, για τη συνέκδοση και τον σχεδιασμό του τόμου. Επίσης, ευχαριστεί τον συνεργάτη του, γραφίστα Χόρχε Λέμους Πέρεθ, για τον αριστοτεχνικό σχεδιασμό, τους αγαπημένους αποφοίτους της Ελίνα Μαϊμάρη, Συμέλα Μαυρίδου και Νεκτάριο Μαυρικούδη, για την εθελοντική φιλολογική επιμέλεια της έκδοσης και ειδικά τον φοιτητή και διδάκτορά της Νίκο Μαθιουδάκη, επισκέπτη καθηγητή Νέας Ελληνικής Γλώσσας & Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, για τη συνολική επιμέλεια του συνεδρίου, των πρακτικών και για οτιδήποτε προέκυψε.

Στο συνέδριο αυτό έγινε και η επιτιμοποίηση του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, καθηγητή Γλωσσολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ήδη ακαδημαϊκού.

Στο Εισαγωγικό Σημείωμα, οι επιμελητές του τόμου –Ζωή Γαβριηλίδου, Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή και Νίκος Μαθιουδάκης– κάνουν μια σύντομη –όσο γίνεται– γενική επισκόπηση της προσωπικότητας και του έργου του μεγάλου Κρητικού, που ασχολήθηκε με όλα τα λογοτεχνικά είδη, που κατάφερε να γίνει οικουμενικός και να προβάλει την «απόλυτη αρμονική συνύπαρξη της θεωρίας και της πράξης», που έχει αφήσει πολύ και διάσπαρτο έργο σε διάφορα ιδρύματα και φορείς, που κίνησε το ενδιαφέρον των μελετητών να μπουν όλα σε μια τάξη, «να φωτιστούν οι διαδικασίες που διέπουν την εξέλιξη μιας ιδέας από την αρχή μέχρι τη στιγμή που θα καταγραφεί στο χαρτί, θα γίνει κείμενο, θα παρουσιαστεί στο κοινό» και θα πραγματωθεί, τελικά, αυτό που δηλώνει ο υπότιτλος: «Από το χειρόγραφο στο κείμενο».

Η Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, καθηγήτρια της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας του Δ.Π.Θ., ανοίγει τον χορό με το εγκώμιο του πρωτοπόρου και παγκοσμίου βεληνεκούς στη Γλωσσική επιστήμη, Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, τον οποίο γνώρισε πριν από 40 περίπου χρόνια, όταν εκείνος μελετούσε τα διαλεκτικά στοιχεία στη λογοτεχνία της περιοχής και τους Θράκες λογοτέχνες. Το να μιλήσει για τον σπουδαίο επιστήμονα είναι μεγάλη υπόθεση και μεγάλη τιμή. Η περιήγησή του στον κόσμο, οι σπουδές του στην Αθήνα και μετά στη Γερμανία, η επιστημονική του έρευνα με τη γλώσσα από τον Όμηρο μέχρι σήμερα, η διεύρυνση της έρευνάς του στις νέες τεχνολογίες –λ.χ. ηλεκτρονική λεξικογραφία–, η συμβολή του στην Κοινωνιογλωσσολογία αλλά και η φροντίδα που έδειξε για τη γλώσσα των μεγάλων συγγραφέων –Σεφέρη, Ελύτη, Παλαμά, Καζαντζάκη, Μακρυγιάννη, Παπαδιαμάντη, Πρεβελάκη, Μάτεσι κ.ά.– επιβεβαιώνουν ότι έχει τον έλεγχο όλου του γλωσσικού φάσματος και συμβάλλει στην τοπική, εθνική και παγκόσμια λογοτεχνία. Ο Χαραλαμπάκης είναι κοινωνικός, ενδιαφέρεται για τον κόσμο, για τον αναγνώστη, για τον φοιτητή, για τον μαθητή. Τα βιβλία του και το Χρηστικό λεξικό του αποτελούν μια πρωτοτυπία στη σύγχρονη λεξικογραφία. Για όλα αυτά, αλλά και για πάρα πολλά άλλα, του άξιζε η τιμή που του απένειμε το Δ.Π.Θ. και οι εξέχοντες καθηγητές του.

{jb_quote}Ο παρών τόμος είναι πολύτιμο βοήθημα για όποιον ενδιαφέρεται για το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.{/jb_quote}

Φυσικό είναι το αμέσως επόμενο κείμενο να υπογράφει ο ίδιος ο Χ. Χαραλαμπάκης για τον μεγάλο συμπατριώτη του, τον Ν. Καζαντζάκη. Θα μας μιλήσει για τις Σπαμένες ψυχές (έκδ. 2007) με Πρόλογο του Πάτροκλου Σταύρου, πληροφορίες για την προσωπικότητα του συγγραφέα, αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων του, αναφορά σε άλλους μελετητές καθηγητές, όπως ο Θανάσης Αγάθος από τους νεότερους και ο Ψυχάρης από τους παλαιότερους. Ο Χαραλαμπάκης θα επισημάνει τη συνεισφορά κάθε μελετητή στην υπόθεση Καζαντζάκη. Θα κατηγοριοποιήσει τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου και θα τελειώσει με τον έπαινο: «Με την έκδοση αυτή προσθέτουμε ένα ακόμα νοητό φύλλο δάφνης στον πνευματικό στέφανο δόξας του Νίκου Καζαντζάκη».

Ο Νικόλαος Μαυρέλος στο εκτενές και άρτια τεκμηριωμένο δοκίμιό του θα επισημάνει ότι ο Καζαντζάκης «βρίσκεται στο γενικότερο κλίμα της πρώτης διαμόρφωσης των πρωτοποριακών λογοτεχνικών κινημάτων στο τέλος του 19ου και τα πρώτα έτη του 20ού αιώνα, ακριβώς ως απότοκο της ιδεολογίας της νεωτερικότητας του 19ου αιώνα, αλλά και της επανάστασης στον χώρο του πνεύματος».

Από τους άλλους συνεργάτες του τόμου, θα αναφέρω τον αγαπημένο μας Peter Bien, που μεταξύ των άλλων τον ευγνωμονούμε για τη μετάφραση στα αγγλικά των τετρακοσίων γραμμάτων του Καζαντζάκη προς τον Πρεβελάκη, την πρώτη σύζυγό του, τη δεύτερη, τον Γιάννη Κακριδή. Για να μαζέψει όλες αυτές τις επιστολές ο Bien ταξίδεψε εντός και εκτός Ελλάδος, στην Ουψάλα, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη.

Ο Νίκος Μαθιουδάκης θα μας θαμπώσει και πάλι με τη μεταγραφή, τεκμηρίωση και τις προοπτικές σε επιστολές, σημειώσεις και χειρόγραφα. Η πολυσέλιδη εργασία του, που θα μπορούσε να αποτελέσει ιδιαίτερη έκδοση, τελειώνει με το συμπέρασμα ότι η εξέλιξη της επιστήμης γεννά νέες πτυχές για έρευνα και η έκδοση των Απάντων θα είναι μια πραγματική αποκάλυψη και για τις καζαντζακικές σπουδές και για την ελληνική φιλολογία.

Η Χριστίνα Ντουνιά και η Παρασκευή Βασιλειάδη, του Ε.Κ.Π.Α. και οι δύο, θα μελετήσουν τα Σημειωματάρια και τα Ημερολόγια του Καζαντζάκη, δηλαδή ένα δάσος με αμέτρητα μονοπάτια, όπως τα χαρακτήρισε ο Παν. Μουλλάς.

Ο Γιάννης Μητροφάνης θα μας ξεναγήσει στα Παλάτια της Κνωσού και, μεταξύ άλλων, θα σχολιάσει τα προβλήματα χρονολόγησης του έργου, την κυοφορία του, τον μύθο και τις παρεκκλίσεις από αυτόν, τη μεταμφίεση του μύθου και ό,τι επινόησε ο συγγραφέας για να αποφύγει τη λογοκρισία.

Η Ελένη Κωβαίου θα ασχοληθεί με την «κοπτική-ραπτική» του χειρογράφου της Αναφοράς στον Γκρέκο που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Η σύλληψη, η μακρά κυοφορία, η ταύτιση του Γκρέκο με τον συγγραφέα. Ο Γκρέκο είναι μια νέα ήπειρος και η Ελένη βράχος δίπλα του, αλλά και σημαντική δημιουργός η ίδια που ο περίγυρος, αδίκως, θέλει να παραβλέπει.

Τέλος, η Βαρβάρα Τσάκα, διευθύντρια τότε του Μουσείου Καζαντζάκη, θα ασχοληθεί με το αρχείο στο ομώνυμο Μουσείο και τον κατακερματισμό του.

Το καζαντζακικό έργο παρουσιάζει πολλά αρχειακά προβλήματα. Ωστόσο, ο παρών τόμος είναι πολύτιμο βοήθημα για όποιον ενδιαφέρεται για το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.

Νίκος Καζαντζάκης: Από το χειρόγραφο στο κείμενο
Αφιερωματικός τόμος στον Χριστόφορο Γ. Χαραλαμπάκη
Συλλογικό έργο
Επιμέλεια: Ζωή Γαβριηλίδου, Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, Νίκος Μαθιουδάκης
Κοσμητεία της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών Δ.Π.Θ. – Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas – Παρατηρητής της Θράκης
σ. 290
ISBN: 978-618-5001-98-8
Τιμή: 18,00€