Γρηγόρης Αζαριάδης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

15:50 17/7/2022 - Πηγή: Diastixo

Ο Γρηγόρης Αζαριάδης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φλεβάρη του 1951. Ζει μόνιμα στην Αθήνα με τη γυναίκα του, Νίτσα Βραχνίδου, και τα παιδιά του, Χρήστο, Σοφία και Στρατή. Το πρώτο του μυθιστόρημα, Παλιοί λογαριασμοί, γράφτηκε το 1977 και εκδόθηκε το 2012 από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη (επανεκδόθηκε το 2021 από τις Εκδόσεις Bell). Ακολούθησαν: Η τελευταία παράσταση της Μαρίνας Φιλίππου και Το μοτίβο του δολοφόνου, που κυκλοφόρησαν το 2013

και το 2015 αντίστοιχα, από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη. Στη συνέχεια, ο Σκοτεινός λαβύρινθος το 2018 και η Παραπλάνηση το 2020 από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Λατρεύει τη γαλλική σχολή και ιδιαίτερα το polar και το κλασικό noir. Τελευταία του κυκλοφορία Η Οργάνωση από τις Εκδόσεις Bell, που μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Αγαπημένοι του συγγραφείς ο Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ και το ζεύγος των Σουηδών Σγιέβαλ-Βαλέε, που στις ακραίες φαντασιώσεις του θεωρεί ότι ακολουθεί τα βήματά τους.

Πώς ξεκινά κάθε φορά το ταξίδι της συγγραφής ενός βιβλίου;

Ο συγγραφέας υποδύεται τον ρόλο του πτώματος σε μια άνυδρη περιοχή. Η έμπνευση υποδύεται τον ρόλο του γύπα. Δυο-τρεις γύπες πετάνε σε χαμηλό ύψος πάνω από το υποτιθέμενο πτώμα. Μόνο ένας θα τολμήσει να κατέβει να τσιμπήσει κάνα μεζέ… Τελικά, η έμπνευση είναι αυτή η ιδέα, ανάμεσα στις δυο-τρεις που τριγυρίζουν στο μυαλό του συγγραφέα, που επιμένει και τολμάει να έρθει και να μείνει εκεί, ακλόνητη και πεισματάρα και να τον σπρώξει να προχωρήσει στην υλοποίησή της, τουτέστιν στη συγγραφή.

Ποια είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιείτε για να γράψετε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα;

Πέρα από την έμπνευση, απαραίτητη είναι και η συνδρομή της φαντασίας για να στηθεί η μυθοπλασία. Γενικότερες γνώσεις, έγκυρη πληροφόρηση και εμπειρία συντελούν επίσης αποφασιστικά. Εμπειρία από λογοτεχνία, κινηματογράφο και εσχάτως από τηλεοπτικές σειρές. Αλλά προσωπικά θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική και τη συμβολή της έρευνας. Όταν γράφω ένα μυθιστόρημα και στο πλαίσιο της έρευνας, μιλάω με ένα επιτελείο συνεργατών, που συμπεριλαμβάνει αστυνομικούς, εγκληματολόγους, ψυχολόγους, μέχρι και ιατροδικαστές. Η μυθοπλασία είναι καλή, αρκεί να πατάει σε στέρεα και ρεαλιστική βάση.

{jb_quote}Ο συγγραφέας υποδύεται τον ρόλο του πτώματος σε μια άνυδρη περιοχή. Η έμπνευση υποδύεται τον ρόλο του γύπα.{/jb_quote}

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το τελευταίο μυθιστόρημά σας, Η Οργάνωση;

Θεωρώ ότι ένας συγγραφέας πρέπει να τοποθετείται στα σοβαρά θέματα της σύγχρονης κοινωνίας. Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν τρομερά πράγματα γύρω μας κι εμείς να σφυρίζουμε αδιάφορα. Ένα τέτοιο θέμα αναμφίβολα είναι και οι δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος, που λυμαίνεται την κοινωνία μας. Διαφθορά, εκβιασμοί, διαπλοκή, όλα στην υπηρεσία συγκεκριμένων συμφερόντων. Ένιωσα λοιπόν ότι, μέσω πάντα της μυθοπλασίας, έπρεπε να μιλήσω για το οργανωμένο έγκλημα, αυτή την πολυπλόκαμη και πολυδαίδαλη «Οργάνωση», που λειτουργεί σε πολλούς τομείς και πολλά επίπεδα, με αποκλειστικό στόχο το οικονομικό κέρδος, αλλά παράπλευρα φτάνει μέχρι την επιρροή σε πολιτικό επίπεδο.

Η αστυνόμος Τρύπη και η ομάδα του Τμήματος Εγκλημάτων Κατά Ζωής ταξιδεύουν σε αχαρτογράφητα ύδατα. Γιατί στο κυνήγι του οργανωμένου εγκλήματος βασιλεύει η διαφθορά και ο κίνδυνος;

Είναι προφανές ότι για να συντηρήσει το κύκλωμα της διαφθοράς και της διαπλοκής, το οργανωμένο έγκλημα είναι αναγκασμένο να προστατεύει τις «επιχειρήσεις» του και συνεπώς τα στελέχη του, που εργάζονται για να φέρουν σε πέρας τις αποστολές που τους ανατίθενται. Ακόμα και άλλα πρόσωπα, που απασχολούνται με έμμεσο τρόπο σε αυτές τις δραστηριότητες. Όταν λοιπόν η αστυνόμος Τρύπη και η ομάδα της ερευνούν αυτές τις παράνομες δραστηριότητες και εντοπίζουν ανθρώπους του οργανωμένου εγκλήματος, αντιμετωπίζουν μεγάλους κινδύνους και απειλείται ακόμα και η ίδια τους η ζωή. Και όσο οι έρευνες προχωρούν και τα εγκλήματα έρχονται στην επιφάνεια, αυτοί οι κίνδυνοι γίνονται ακόμα μεγαλύτεροι. Το οργανωμένο έγκλημα έχει ανθρώπους παντού και η εξόντωσή του θυμίζει το κυνήγι της Λερναίας Ύδρας. Πολλά κεφάλια, που όταν κόβονται κάποια καινούργια ξεπροβάλλουν γρήγορα στη θέση τους.

Χαρακτηριστικά στοιχεία του μυθιστορήματος είναι η γρήγορη πλοκή, το έγκλημα και το παρακράτος. Γιατί υπάρχει η πολιτική διαπλοκή;

Στο σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα ενσωματώνεται το κοινωνικό σχόλιο, η τοποθέτηση του συγγραφέα στα θέματα της σύγχρονης κοινωνίας, με αποτέλεσμα τη μετάλλαξή του σε αυτό που αποκαλώ κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα μονολεκτικά. Στην Οργάνωση, προχωράω ένα βήμα ακόμα πιο μακριά και πιο τολμηρά. Εδώ έχουμε την ενσωμάτωση και του πολιτικού στοιχείου, καθώς η διαφθορά και η διαπλοκή ανεβαίνει σε ακόμα υψηλότερο επίπεδο, συμπεριλαμβάνοντας και πολιτικά πρόσωπα. Πιστεύω ότι από την ανοχή και τη συγκάλυψη μέχρι τη συμμετοχή, η διαφορά δεν είναι τόσο σημαντική. Η διαφθορά και η διαπλοκή έχουν απλώσει το σκοτεινό τους πέπλο και καλύπτουν και πολιτικά πρόσωπα.

Μπορεί ο συγγραφέας με τη γραφή του να αγγίξει θέματα που καίνε, αλλά τα προσπερνάμε διακριτικά, λόγω του φόβου μας ότι αυτή η εμπλοκή μπορεί να μας κοστίσει;

Φυσικά και μπορεί. Πιστεύω ότι αν έχει και αποκρυσταλλωμένες απόψεις για τα τεκταινόμενα στη σύγχρονη κοινωνία, θα πρέπει να το κάνει. Δεν μπορείς να βλέπεις κάποια πράγματα και να κλείνεις υποκριτικά τα μάτια. Είπαμε ότι μιλάμε για κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα… Υπάρχουν σίγουρα πολλοί συγγραφείς που αποφεύγουν τέτοια θέματα, όπως υπάρχουν και αρκετοί που γράφουν γι’ αυτά. Εγώ στην Οργάνωση το κάνω. Γράφω για ένα θέμα υπαρκτό, το οργανωμένο έγκλημα, παραμερίζοντας τις ανησυχίες και τους φόβους κάποιου πιθανού κόστους. Και δεν αναφέρομαι στο προφανές κόστος (!), αλλά και στην πιθανότητα να δεχτώ αρνητικές κριτικές, από αναγνώστες και κριτικούς, επειδή ασχολήθηκα με το συγκεκριμένο θέμα, ακριβώς λόγου του φόβου που το περιβάλλει.

Στο μυθιστόρημά σας αναφέρετε μια Υπερκυβέρνηση του οργανωμένου εγκλήματος, που κατευθύνει την τύχη της χώρας, δομημένη στα πρότυπα μιας πολυεθνικής εταιρείας. Κατά πόσο η φαντασία συμβαδίζει με την πραγματικότητα;

Όταν μίλησα πρώτη φορά επί του θέματος με τον στενό συνεργάτη μου, ένα ικανότατο και αδιάφθορο αστυνομικό, με ρώτησε πώς θα χαρακτήριζα αυτό το μυθιστόρημα. Αν δηλαδή θα ήταν στο πλαίσιο του «κοινωνικοαστυνομικού» που υπηρετώ. Του απάντησα ότι θα το έλεγα «αστυνομικό επιστημονικής φαντασίας», μιας και αυτά τα πράγματα, τα περί του οργανωμένου εγκλήματος, δεν συμβαίνουν στην πραγματική ζωή. Ο άνθρωπος χαμογέλασε μελαγχολικά και μου απάντησε: «Μα αυτά είναι που συμβαίνουν, καλέ μου φίλε…» Νομίζω ότι αυτή η στιχομυθία απαντάει με τον καλύτερο τρόπο στην ερώτηση περί φαντασίας και πραγματικότητας. Είπαμε μυθοπλασία, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση πλησιάζει αρκετά στην πραγματικότητα. Και γι’ αυτό δεν ευθύνεται η μυθοπλασία, αλλά η ίδια η πραγματικότητα.

{jb_quote}Πιστεύω ότι από την ανοχή και τη συγκάλυψη μέχρι τη συμμετοχή, η διαφορά δεν είναι τόσο σημαντική.{/jb_quote}

Παράλληλα, αναφέρετε και διάσημα ονόματα, ενώ κάποια από αυτά τα παραλλάζετε. Για ποιον λόγο;

Η μανία μου με τα ονόματα με ακολουθεί από την αρχή της συγγραφικής μου πορείας. Η επιλογή σχεδόν κάθε ονόματος με προβληματίζει ιδιαίτερα. Πολλοί χαρακτήρες έχουν ονόματα φίλων από την καθημερινή παρέα μου στο καφέ όπου συχνάζω (Πάντσο, Μπιζού κ.ά.). Άλλοι αποτελούν αναφορά τιμής και σεβασμού σε μεγάλους του αστυνομικού μυθιστορήματος (Πουαρίδης στον ντετέκτιβ Πουαρό, Μαιγκρές στον επιθεωρητή Μεγκρέ κ.ά.). Άλλοι πάλι αποτελούν αναφορά σε αγαπημένα θέματα, όπως στην Οργάνωση υπάρχουν ονόματα από τον Τρωικό πόλεμο, τη σκανδιναβική μυθολογία, ακόμα και από ποδοσφαιριστές. Χιουμοριστική αναφορά, αποφόρτιση από τη σκοτεινή, έως ζοφερή, ατμόσφαιρα ενός σκληρού μυθιστορήματος, με δυο λόγια αυτό που λέμε κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη.

Ποια άλλα μηνύματα μέσα από τους χαρακτήρες του βιβλίου θέλετε να περάσετε στους αναγνώστες;

Τα μηνύματα έρχονται μέσα από την πλοκή και την περιγραφή των δραστηριοτήτων του οργανωμένου εγκλήματος και τις επιπτώσεις που έχουν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Και είναι σχεδόν αυτονόητα. Δεν χρειάζεται να τα υποδεικνύει ο συγγραφέας με τεντωμένο δάχτυλο στους απρόσεκτους μαθητές. Άλλωστε, όλοι είμαστε μάρτυρες της διαφθοράς, της διαπλοκής και των παράνομων «επιχειρήσεων», που εξουσιάζουν τη σημερινή κοινωνία. Εκείνα όμως τα μηνύματα που έρχονται μέσα από την πορεία των κεντρικών χαρακτήρων, αν και βρίσκονται σε δεύτερο και μάλλον υπόγειο επίπεδο, είναι αυτά που πιστεύω ότι έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και πιο συγκεκριμένα, ο απεγνωσμένος αγώνας της αδιάφθορης αστυνόμου Τρύπη να ξεκαθαρίσει το τοπίο από την εγκληματική Οργάνωση και η πορεία καταβύθισης του Μαύρου, από το Φως στο Σκοτάδι. Δύο διαφορετικές πορείες, που καταδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη αντίστασης του Καλού ή, αντίθετα, τον μαγνήτη της αλλοτρίωσης και αφομοίωσης από το Κακό.

Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας ενός αστυνομικού μυθιστορήματος;

Κατά τον μέγιστο Ρέιμοντ Τσάντλερ απαιτούνται τρία πράγματα: πλοκή, χαρακτήρες και ατμόσφαιρα. Πιο αναλυτικά, δυνατή και στέρεη πλοκή, πολύ καλή σκιαγράφηση χαρακτήρων και εξαιρετική ατμόσφαιρα. Μιας κι έχουν περάσει μπόλικα χρόνια από τη διατύπωση αυτού του εκπληκτικού ορισμού και χωρίς να θεωρηθώ υπερβολικά θρασύς, θα πρόσθετα αυτό που προαναφέραμε: την ενσωμάτωση δηλαδή του σύγχρονου, τολμηρού έως και καυστικού, κοινωνικού σχολίου. Κι αυτή η τάση δεν είναι μόνο αντιπροσωπευτική της εποχής μας, αλλά έχει γράψει πολλά συγγραφικά χιλιόμετρα… από τον Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ και το neopolar, μέχρι το ζεύγος των Σουηδών πρωτοπόρων Σγιέβαλ και Βαλέε.

Πριν από κάποιες δεκαετίες είχατε φανταστεί τον εαυτό σας ως συγγραφέα;

Ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα. Εργαζόμουν σε διάφορες εμπορικές εταιρείες με καλές αμοιβές και η συγγραφή ούτε καν περνούσε από το μυαλό μου. Μέχρι που το 2010, όταν έμεινα άνεργος, θύμα κι εγώ της οικονομικής κρίσης, άρχισα να διολισθαίνω σε κάποιες σκοτεινές κι επικίνδυνες σκέψεις. Τότε χρειάστηκε να καταφύγω στο μακρινό παρελθόν. Είχα γράψει ένα μυθιστόρημα, τους Παλιούς λογαριασμούς, στη διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας, το 1977, που είχε φυλακιστεί στο συρτάρι μου και γέμιζε αράχνες. Με προτροπή της γυναίκας μου, έβγαλα το πρωτότυπο από το συρτάρι, καθάρισα τις αράχνες, το επικαιροποίησα και το πήγα στον παλιό μου φίλο, τον αείμνηστο εκδότη Σάμη Γαβριηλίδη. Όταν μου είπε ότι θα το εκδώσει, δεν το πίστεψα. Όταν το είδα στις βιτρίνες, το πίστεψα. Έτσι ακριβώς άρχισε η συγγραφική μου πορεία. Αν δεν υπήρχε η οικονομική κρίση, δεν θα είχε γίνει ποτέ πραγματικότητα…

Ποια αστυνομικά μυθιστορήματα θα μας προτείνατε να διαβάσουμε το καλοκαίρι;

Χρόνια τώρα στηρίζω την ελληνική αστυνομική σκηνή. Προτείνω στους αναγνώστες αστυνομικής λογοτεχνίας να στηρίζουν τους Έλληνες αστυνομικούς συγγραφείς, που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τον μέσο όρο των ξένων συναδέλφων τους. Χωρίς λοιπόν να καταφύγω σε ονοματολογία (καθώς πολλοί συμπατριώτες μας είναι και ανταγωνιστικοί μεταξύ τους…), η προτροπή μου είναι να μπείτε σε οποιοδήποτε, μεγάλο ή μικρό βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, και να επιλέξετε δυο-τρία ελληνικά κοινωνικοαστυνομικά μυθιστορήματα για να διαβάσετε. Αυτή η επιλογή θα σας συντροφέψει ώστε να έχετε ένα πολύ όμορφο καλοκαίρι…

Η Οργάνωση
Το Σκοτάδι νικάει όταν τελικά γίνεις κι εσύ ένας απ’ αυτούς
Γρηγόρης Αζαριάδης
Bell
σ. 408
ISBN: 978-960-507-159-2
Τιμή: 11,90€