Κώστας Β. Κατσουλάρης: «Αφαίας και Τελαμώνος»

11:44 17/10/2022 - Πηγή: Diastixo

Είκοσι τέσσερα κείμενα, 24, ολογράφως και αριθμητικώς, καθένα και μια ιδιαιτερότητα, παραδοξότητα και… το θαύμα είναι μπροστά μας πάντα, οφθαλμοφανές και ανεξήγητο. Ο Κώστας Κατσουλάρης μάς ξεναγεί στο μεταφυσικό, στο παράδοξο, το υφέρπον κάτω από το φαινομενικώς καθημερινό, που το προσπερνάμε χωρίς να του δίνουμε σημασία. Εκείνο πάντως υφίσταται.

Το «οπισθόφυλλο» έρχεται πρώτο· να η πρώτη ανατροπή στον ορθολογισμό της ιεραρχίας που επιβάλλει ο χρονικός άξονας. Μετά είναι η γάτα, μια

μαύρη γάτα –ο λαός λέει γρουσουζιά– η οποία κυκλοφορεί στο εξώφυλλο, στο οπισθόφυλλο, σε ένα κείμενο μέσα και, τέλος, διασχίζει ερήμην του συγγραφέα τον άσπρο τοίχο, φόντο για τη φωτογραφία του. Τις δύο ποζάρει στα πισινά της πόδια, τη μία κάνει πασαρέλα σε κάθετο τοίχο, πίσω του αλλά και μπροστά του, χωρίς εκείνος να τη βλέπει, γελάει και μας κοιτάει, και την άλλη βρίσκεται στη γωνία Αφαίας και Τελαμώνος νύχτα. Να περιμένει άραγε την Εκάτη να βγει στο τρίστρατο να κάνει τίποτα μάγια;

Άλλο παράδοξο. Εκείνος δίνει ραντεβού σε ανύπαρκτη πλατεία. Κι ακόμα ένα: ο Κένεντι, η πλατεία Κένεντι, η χρονολογία της δολοφονίας του Κένεντι, και χίλιες-δυο συμπτώσεις που η ορθή λογική αρνείται να αποδεχτεί ως φυσιολογικές.

Αυτά που συμβαίνουν στα κείμενα, από τα πιο κανονικά ως τα πιο φευγάτα, όλα είναι κάπως απίστευτα κι όμως αληθινά! Ας πούμε: Μπορούμε να απαντήσουμε στο αν το ποδόσφαιρο θα ήταν δικαιότερο, αν δεν παιζόταν με μπάλα στρογγυλή; Τι να του απαντήσουμε; Και πώς να ήταν, τετράγωνη; Να την κλοτσά και να κάθεται στη μια πλευρά της, σαν ζάρι; Ή να ήταν σαν αργίτικο πεπόνι και να τρέχει να χώνεται στις γωνίες; Πάντως ο τετραγωνισμός της μου θυμίζει παλιό χουντικό ανέκδοτο ή απλώς την ορθή λογική. Για να αποφευχθούν τα εγκληματικά έκτροπα στα γήπεδα δηλαδή. Τόσο εύλογον το ακατανόητον.

Τι είδους κάθοδο κάνει στο τούνελ, με σαφέστατες οδηγίες για το πώς και πότε και πόσο χρόνο έχει για να περπατήσει, να συναντήσει την αόρατη σχισμή και να χωθεί, να βρει το τέρας, χωρίς να τον δουν οι κέρβεροι του Άδη, δηλαδή οι φύλακες – personae turpes, λέει ο Ελύτης, που σε εμποδίζουν να πας εκεί που μόνο παραβιάζοντας τους νόμους μπορείς να επικοινωνήσεις με τα άγνωστα. Κάποιος ισχυρίστηκε ότι συνάντησε το τέρας κάτω από το Μέγαρο Μουσικής, γιατί, λέει, άκουσε ορχήστρα εγχόρδων… Και ποιος δεν θυμάται εδώ το Φάντασμα της Όπερας ή μήπως αυτή η κάθοδος μια Νέκυια μας θυμίζει, την οποία επεχείρησαν οι αρχαίοι; Ο Οδυσσέας για να βρει τον δρόμο για την Ιθάκη, ο Ορφέας για να φέρει πίσω την Ευρυδίκη και ο Ηρακλής την Αλκμήνη (που της άλλαξε τα φώτα κάποιος Σίμονς στην Επίδαυρο το καλοκαίρι, ω θεοί!). Ή να πω πως μας θυμίζει και τον Λαβύρινθο και τον Μινώταυρο και… δεν έχει τέλος αυτό το «και», γιατί είναι πολλοί αυτοί που επεχείρησαν να εξερευνήσουν το «τέρας», που «δεν επέστρεψαν ακόμη... που πάγωσαν από το ρίγος που σκορπά γύρω του, που γοητεύτηκαν από την παρουσία του, που σαγηνεύτηκαν από τη σιωπή του, μέχρι τη στιγμή που […] κάποιος πιο γενναίος από αυτούς, πιο επιδέξιος στα σκοτάδια, ένας Εκλεκτός, θα έρθει σαν τον Ορφέα και θα τους ανασύρει ξανά στο φως του κόσμου». Με «φαγωμένα τα μούτρα γύρισαν απ’ τ’ Αληθοτόπια», λέει ο ποιητής και μάλλον εννοεί αυτούς που βάλθηκαν να τα εξερευνήσουν και μάλλον για το ίδιο πράγμα μιλάει και ο Κατσουλάρης. «Ο χώρος φαντάζει αχανής ή αδιέξοδος […] Έχεις μπει για τα καλά στον κόσμο του, ακούς την υγρή ανάσα του».

{jb_quote}Μεταφράζει στα καθ’ ημάς τα περίεργα και τα κάνει προσιτά χωρίς να τα απομυθοποιεί, φωτίζοντας τα άγνωστα με εμπιστοσύνη στο ένστικτό του, που έρχεται από τη βαθιά γνώση.{/jb_quote}

Στον Άγιο Αντώνιο ο συγγραφέας σώζει έναν άγγελο που δεν ξέρω πώς έπεσε στις ράγες. Το πλήθος ουρλιάζει «άνθρωπος στις ράγες» κι αυτός ορμάει και τον βγάζει ασφαλή στην αγκαλιά του… Ως εδώ μου θυμίζει το «Όνειρο στο κύμα» και τη Μοσχούλα του Παπαδιαμάντη· «Όνειρο στο κύμα» ο ένας, όνειρο στο τούνελ εμείς. «Να σ’ αγγίξω μόνο κι ας καώ», είπε ο ποιητής. Την άγγιξε, την άδραξε, γιατί είναι ρητός και κατηγορηματικός: «Πιστεύω στη σημασία της στιγμής». Ναι, και έχει δίκιο και να γιατί: Είναι η στιγμή που διασταυρώθηκε με τον άγγελο, όταν «το σώμα της διέγραψε ένα ημικύκλιο και προσγειώθηκε στις γρανιτένιες πλάκες. […] η μύτη της άρχισε να τρέχει ποτάμι, το λευκό μακό της γέμισε αίματα». Φασαρία, βαβούρα, σκέψεις να δράσει να μη δράσει, να μην ανακατεύεται σε ξένες υποθέσεις, και μετά ο συρμός που έρχεται και το κορίτσι στις ράγες… Άδραξε τη στιγμή! Όρμησε, την άρπαξε, την έσωσε, τη φρόντισε κι όταν αυτή αποκοιμήθηκε, αποκοιμήθηκε και εκείνος κατάκοπος από τη νυχτερινή περιπέτεια. Όταν ξύπνησε, ο άγγελος δεν ήταν πια εκεί κι εκείνος κατάλαβε πως είχε σώσει τον άγγελό του! Ποιος ήταν στις ράγες τελικά;

«Η υπενθύμιση των ζωτικών λεπτομερειών του βίου αποτελεί, θαρρώ, το μείζον δημιουργικό αίτιο και αιτιατό των καταγραφών. Η λεκτική σύνθεση, η συνολική κειμενική προαίρεση ενεργεί ως να ήταν ο κατ’ εξοχήν σύμμαχος των ικανών και αναγκαίων εκείνων υπενθυμίσεων, όπως ακριβώς ορίζεται από τον πλατωνικό Φαίδρο, δηλαδή: “ούκουν μνήμης αλλά υπομνήσεως φάρμακον” (βλ. 275 επ.)», γράφει ο Γιώργος Βέης στο Φρέαρ (22-1-22).

Σε μια πλατεία στο Ναύπλιο, Μεγάλη Τρίτη, γίνεται διαδήλωση με δεκαπέντε άτομα –τρεις κι ο κούκος– για ποιο λόγο; Να εξομολογηθούν τις αμαρτίες τους, ημέρα της Κασσιανής, άλλωστε. Η διαδήλωση είναι σιωπηρή… Το σύνθημα είναι IN MY NAME ή ΗΜΟΥΝ ΕΚΕΙ. Πού εκεί; Μα στα γεγονότα, στο έγκλημα (όπως και ο εκατόνταρχος στη σταύρωση του Χριστού: «I was there!», Ο Χιτών), το οποίο έγκλημα έχει πολλές μορφές. Άλλος παρανόμησε πολεοδομικά (ο Βασίλης Αλεξάκης δεν έλεγε όταν δεις τρεις στο πεζοδρόμιο να κουβεντιάζουν, κάποια πολεοδομική παρανομία ετοιμάζουν; Μητρική γλώσσα, Μεταίχμιο, 2015), κάποιοι ξέφυγαν πλαγίως από την εφορία, κάποιοι μεσολάβησαν για κάποια δουλειά δική τους ή άλλου (αν έχεις μέσον όλα γίνονται και αν έχεις λάδι όλοι λαδώνονται), άλλοι για να παρακάμψουν την ευθεία σε ένα νοσοκομείο, άλλοι έδωσαν φακελάκι στον γιατρό (είθισται να φακελώνεται ο γιατρός!), «ήμουν κι εγώ εκεί όταν η χώρα καταστρεφόταν» (μαζί τα φάγαμε, που λένε). Και μετά η διαδήλωση γίνεται στην Αθήνα, μπροστά στην παλαιά Βουλή και κάτω από το άγαλμα του Κολοκοτρώνη (και να πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι, αχ στρατηγέ), το πράγμα παίρνει δημοσιότητα και «κάτι φαίνεται να αλλάζει στη χώρα του Αριστοτέλη, κι αυτό, γι’ ακόμα μια φορά, δεν φαίνεται να είναι γέννημα του Ορθού Λόγου, αλλά μάλλον της ιδιότυπης ψυχοσύνθεσης αυτού του λαού και της ικανότητάς του, την τελευταία έστω στιγμή, να αναλαμβάνει τα ηνία της μοίρας του». Απορία δική μου: Τα ανέλαβε;

Πάντως, το παραπάνω κείμενο με τον τίτλο «Το ελληνικό αίνιγμα» δημοσιεύτηκε στις 12 Σεπτεμβρίου στη γερμανική έκδοση του περιοδικού Europa. Κάποια έβλεπαν την ελπίδα…

Στη σελίδα 113, ο Παλαμάς στη μαρμάρινη πολυθρόνα του, στο πάρκο του Πνευματικού Κέντρου. Κάποιος με μαύρο μαρκαδόρο έχει γράψει I’M TIRED OF PATRIARCHY, κι εκείνος ανήμπορος να αντιδράσει, απ’ τα βαθιά γεράματα, βυθισμένος σε βαθιά συλλογή…

Από τα άλλα κείμενα επιλέγω την κλοπή στην Εθνική Πινακοθήκη, ο κλέφτης έφυγε με ένα Γυναικείο Κεφάλι του Πικάσο, τον Ανεμόμυλο Στάμερ του Ολλανδού Πιτ Μόντριαν και ένα έργο σε χαρτί του Ιταλού Γκουλιέλμο Κάτσια (Μονκάλβο). Αυτά στις 9 Φεβρουαρίου 2012. Να θυμίσω πως πριν από 100 χρόνια είχαν κλέψει από το Λούβρο την Τζοκόντα, αλλά βρέθηκε, όπως και εδώ «ο συλληφθέντας», έγραψαν οι εφημερίδες, ήταν πανταχού παρών σε εκθέσεις και επίσημες καλλιτεχνικές εμφανίσεις και φωτογραφιζόταν πλάι στους επιφανείς, στο Κολωνάκι και αλλού. Του άρεσε η ζωγραφική· ήταν ελαιοχρωματιστής και «το πρώτο σκαλί λίγο δεν είναι», άκουγε μέσα του τον Καβάφη. Η εξιστόρηση από τον «συλληφθέντα» θυμίζει Φαντομά ή Ζορό, ή το γνωστό θαρσείν χρη ή ο τολμών νικά ή vouloir c’est pouvoir ή κλέψε να ’χεις κ.λπ.

Ο Κώστας Κατσουλάρης μοιάζει να μην είναι συγγραφέας του κόσμου τούτου. Και αυτό γιατί μπαινοβγαίνει στο «τούνελ» με ό,τι αυτό σημαίνει, περπατάει στη νύχτα, ανάβει κεριά στους Αγίους που έχουν μετρό στην Πλατεία τους –Άγιος Αντώνιος, Άγιος Δημήτριος–, έχει κατεβεί πολύ καλά στα κείμενα των Μεγάλων άλλων και έχει επικοινωνήσει με τους βαθείς πατέρες, είδε κατάφατσα στα βαθιά το ψάρι το σοφό, δέχεται τις συμπτώσεις ως τυχαία συμβάντα, αλλά δεν αποκλείεται να είναι μηνύματα από πέραν, σέβεται τα θεία και, όσο κι αν φαίνεται πως είναι απόγονος του Αριστοτέλη, δεν μας ξεγελάει πως είναι και του Πλάτωνα παιδί και πως θεολογεί με έναν δικό του μυστικό τρόπο, πως μεταφράζει στα καθ’ ημάς τα περίεργα και τα κάνει προσιτά χωρίς να τα απομυθοποιεί, φωτίζοντας τα άγνωστα με εμπιστοσύνη στο ένστικτό του, που έρχεται από τη βαθιά γνώση, συγκίνηση και πίστη ενός «Εκλεκτού».

Η μαύρη γάτα δεν είναι γρουσουζιά, τελικά, είναι εκείνη που μας κοίταξε μες στα σκοτεινά και τα μάτια της έβγαζαν ανταύγειες –εναργής βλεφάρων ίμερος, λέει ο Σοφοκλής– στην Αφαίας και Τελαμώνος.

Αφαίας και Τελαμώνος
Κώστας Β. Κατσουλάρης
Μεταίχμιο
σ. 144
ISBN: 978-618-03-2740-3
Τιμή: 9,90€