Παυλίνα Παμπούδη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

20:17 6/6/2023 - Πηγή: Diastixo

Η Παυλίνα Παμπούδη, ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων (γεν. γραμματέας για πέντε χρόνια) και του Κύκλου Ποιητών, σπούδασε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο (Ιστορία-Αρχαιολογία) και παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών (Φυσικομαθηματική Σχολή) και Ζωγραφικής (ΑΣΚΤ Αθηνών, Byam Shaw School of Art Λονδίνου). Έχει εκδώσει 15 βιβλία ποίησης, 6 πεζογραφίας και πάνω από 40 βιβλία δήθεν για παιδιά.

Επίσης, έχει κάνει 22 μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων (Τ.Σ. Έλιοτ, Κ. Ντίκενς, Λ. Κάρολ κ.ά.), 3 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και έχει γράψει πολλούς στίχους για τραγούδια, καθώς και σενάρια για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Σήμερα είναι αρχισυντάκτρια του ηλεκτρονικού περιοδικού Περί ου (periou.gr). Η αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου της Χάρτινη ζωή (Εκδόσεις Ροές, 2023) μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Κυκλοφόρησε πρόσφατα η δεύτερη, αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου σας Χάρτινη ζωή. Ποια είναι η σημασία της επανέκδοσης ενός πετυχημένου βιβλίου;

Η επανέκδοση αυτή θα μπορούσε να διεκδικήσει και ρεκόρ Γκίνες: Δεν πρέπει να υπάρχει άλλο βιβλίο (πετυχημένο ή μη) που η δεύτερη έκδοσή του να γίνεται μετά από 20 έτη! Πρέπει βεβαίως να διευκρινίσω ότι, λόγω μιας σειράς ατυχών συμβάντων, φυσικών και μεταφυσικών, η πρώτη είχε χαθεί εδώ και χρόνια σχεδόν ολόκληρη… Πάντως, η παρούσα έκδοση είναι αναθεωρημένη εκ βάθρων: καταρχήν, οι εμπλεκόμενοι στην πλοκή εμφανίζονται όχι πια με ψευδώνυμα αλλά με τα πραγματικά τους ονόματα, καθώς όλοι τους έχουν περάσει πλέον στην άλλη πλευρά... Επίσης, είναι εμπλουτισμένη με νέα ντοκουμέντα, με πολλές φωτογραφίες της εποχής, καθώς και με αυθεντικά, σκαναρισμένα έγγραφα, γεγονός που ζωντανεύει και υποστηρίζει τη μυθοπλασία, τοποθετώντας τη στο ιστορικό της πλαίσιο.

Γράφετε την ιστορία δύο οικογενειών που πορεύονται στη διάρκεια ενός αιώνα (1900-2000) περνώντας τα δικά τους δεινά μαζί με όλα τα δεινά του τόπου. Γιατί θεωρείτε αυτόν τον αιώνα σημαντικό;

Πρόκειται για την ιστορία των δυο οικογενειών μου – του κλάδου της Κρήτης από τη μεριά του πατέρα και του κλάδου της Χαλκίδας από τη μεριά της μητέρας. Η μοίρα των ανθρώπων συμπαρασύρεται πάντα, ακολουθεί τον ρου της ιστορίας και μετέχει, φανερά ή όχι, επεμβατικά ή όχι, στα γεγονότα. Αυτή την πορεία παρακολουθεί και σχολιάζει η μυθιστορία μου. Το βιβλίο αρχίζει με δημοσίευμα εφημερίδας: «Αι προφητείαι διά το τέλος του κόσμου δεν επαληθεύθησαν! – Θερμάς ευχάς επί τω νέω έτει 1900!» Και τελειώνει πάλι με παρόμοιο δημοσίευμα: «Η συντέλεια του κόσμου αναβάλλεται και πάλι! – Ευτυχισμένο το 2000!» Ένας ολόκληρος αιώνας… Δεν ήρθε βεβαίως ακόμα η συντέλεια του κόσμου, αλλά στο μεταξύ έχουν συμβεί και συμβαίνουν άπειρες μικρές συντέλειες των μικρόκοσμων. Και παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι πάντα συνεχίζουμε να προσδοκούμε το καλύτερο και να ανταλλάσσουμε ευχές. Θαρρώ πως αυτή η αρχή και αυτό το κλείσιμο σ’ ένα βιβλίο που αναφέρεται σ’ έναν σκληρό αιώνα, οπωσδήποτε σημαντικό για την ανθρωπότητα, λέει αρκετά…

{jb_quote}Δεν ήρθε ακόμα η συντέλεια του κόσμου, αλλά στο μεταξύ έχουν συμβεί και συμβαίνουν άπειρες μικρές συντέλειες των μικρόκοσμων. {/jb_quote}

Ο τίτλος Χάρτινη ζωή είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

Ο τίτλος κυριολεκτεί. Το βιβλίο βασίστηκε στην ιδέα αυτής της παράλληλης ζωής, της χάρτινης, που μας ακολουθεί όλους από το χαρτί της ληξιαρχικής πράξης γέννησης μέχρι το χαρτί της ληξιαρχικής πράξης θανάτου: Ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο ημερομηνίες συσσωρεύονται τα άφθονα χάρτινα ντοκουμέντα, που πιστοποιούν διαρκώς την ύπαρξή μας. Έγγραφα επίσημα και ιδιωτικά, δημοσιεύσεις, προκηρύξεις, ανακοινώσεις, ενημερώσεις, σημειώματα, γράμματα, κ.ο.κ. Οι ζωές μας, οι σκέψεις και οι πράξεις, αφήνουν ίχνη και στην καρδιά και στο χαρτί. Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, συνθέτει σε μυθοπλασία τα πνευματικά (ψυχικά και χάρτινα) αποτυπώματα που έχουν μείνει από τους βίους και την πολιτεία των δικών μου ανθρώπων, αλλά και της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου στην Ελλάδα.

Από τη μια πλευρά έχουμε τη μια οικογένεια και από την άλλη την άλλη. Πώς γίνεται, αν και έχουν διαφορετικές ιδεολογίες και κουλτούρα, να συνυπάρχουν;

Η ιστορία του τόπου μας. Αλλά και γενικά της φύσης του ανθρώπου: Από παλιά, κάθε οικογένεια σχεδόν, είχε και έχει στους κόλπους της πράσινους και βένετους, αριστερούς και δεξιούς, νομοταγείς και αναρχικούς, ευσεβείς και άθεους, οπαδούς της άλφα ομάδας και οπαδούς της βήτα κ.ο.κ. Και φυσικά, οι χαρακτήρες των μελών της ήταν και είναι πάντα ανεξάντλητοι σε αντιθέσεις. Πολλές φορές ακραίες. Όμως καταφέρνουμε και ισορροπούμε, συνυπάρχουμε και συμπορευόμαστε!

Γιατί επιλέξατε αυτού του είδους τη γραφή;

Όταν έγραφα τη Χάρτινη ζωή, δεν υπήρχε τέτοιου είδους γραφή – απ’ όσο γνωρίζω, τουλάχιστον στην ελληνική λογοτεχνία. Τώρα πια έχουν κυκλοφορήσει πολλά βιβλία που κι αυτά ενσωματώνουν στην πλοκή της ιστορίας τους ιστορικά ντοκουμέντα. Είναι κάτι που δίνει βάθος προοπτικής στην εικόνα και προβάλλει «πανοραμικά» τους χαρακτήρες με το εκτόπισμα και τη σκιά τους.

Η γραφή είναι μοντέρνα, παρεμβάλλετε έγγραφα δημόσια και ιδιωτικά, υπηρεσιακές επιστολές, ερωτικά γράμματα, δημοσιεύσεις. Παράλληλα, με τα εμβόλιμα «διηγήματα» που ζωντανεύουν τις μέρες και τις νύχτες των ηρώων σας, μαθαίνουμε και ιστορικά γεγονότα για την Κρήτη, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέχρι σήμερα. Πώς ήρθαν στα χέρια σας αυτά τα έγγραφα και τα αρχεία;

Τα ντοκουμέντα αυτά τα ανακάλυπτα σταδιακά: μετά τον θάνατο του πατέρα μου, βρήκα τα γράμματα της μητέρας μου και μετά τον θάνατο εκείνης, τα δικά του. (Αυτό ήταν αξιοσημείωτο γιατί, παρόλο που βρίσκονταν σε διάσταση επί εικοσαετία, είχαν φυλάξει κι οι δυο την πυκνή αλληλογραφία τους –που θα μπορούσε από μόνη της να αποτελέσει υλικό για ολόκληρο μυθιστόρημα–, από τον καιρό που ήταν νιόπαντροι μέχρι τα χρόνια της εξορίας.) Και μετά τον θάνατο της γιαγιάς Κλεάνθης, βρήκα και το αρχείο του προπάππου, που εκείνη το φύλαγε ευλαβικά για έναν αιώνα. Τα υπόλοιπα, τα συμπλήρωσαν επίσημα έγγραφα και δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής. Κάνοντας τη συρραφή αυτών των ντοκουμέντων, που οδήγησε στη συγγραφή του βιβλίου, και διανθίζοντάς τη με πεζογραφήματα που έχουν «ήρωες» τα αναφερόμενα πρόσωπα, καθώς και με αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, προσπάθησα να δώσω, μαζί με την ιστορία των δικών μου, και μια εικόνα της Ιστορίας του τόπου.

{jb_quote}Κάτι που είναι αυθεντικό, θαρρώ, μπορεί να κερδίσει τον αναγνώστη.{/jb_quote}

Η Κλεάνθη είναι ένας χαρακτήρας που σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή. Πού οφείλεται αυτή η ποιότητα που έχει;

Η Κλεάνθη, μοναχοκόρη χαϊδεμένη ενός μεγάλου άνδρα της Κρήτης, του Αντωνίου Βορεάδη, θαυμάζει και λατρεύει τον πατέρα της μέχρι τον θάνατό της – παρόλο που εκείνος, αντί για τις σπουδές που της είχε υποσχεθεί, την καταδίκασε σε έναν βιαστικό, αναγκαστικό γάμο για πολιτικούς λόγους. Η Κλεάνθη περνά μια πολύχρονη, φοβερά δύσκολη ζωή, δυο παγκόσμιους πολέμους, έναν εμφύλιο, θανάτους, στερήσεις. Και για να επιβιώσει αναγκάζεται, όπως βεβαίως κάνουν και πάμπολλα άλλα κορίτσια σε παρόμοιες συνθήκες, να αναπτύξει βιαίως την κλασική, αλλά σίγουρα «παρά φύσιν» δυνατή προσωπικότητα της καταπιεσμένης και καταπιεστικής γυναίκας: Γίνεται μια, οπωσδήποτε σοφή και σεβαστή, αλλά δεσποτική Μεγάλη Μητέρα, ένας άνθρωπος ο οποίος, εφόσον δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την κλίση και τις φιλοδοξίες του, κάτι που θα είχε κάνει αν είχε γεννηθεί αγόρι, υποχρεώνεται να περιοριστεί ισοβίως στο να συνέχει και να διαφεντεύει σιωπηλά, παρασκηνιακά, όλη την οικογένεια. Με ευεργετικές και καταστροφικές συνέπειες.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα ή μυθιστορία, όπως το ονομάζετε, ταξίδεψα μαζί με τους ήρωές σας. Υπάρχει κάποια τεχνική με την οποία ο συγγραφέας να κερδίζει τον αναγνώστη;

Χαίρομαι που το βιβλίο σας «πήρε» μέσα του. Αυτό σημαίνει πως τα γραφόμενα και ο τρόπος γραφής του βρήκαν αντίκρισμα σε πολύ δικά σας βιώματα ή σκέψεις… Κάτι που είναι αυθεντικό, θαρρώ, μπορεί να κερδίσει τον αναγνώστη.

Γράφετε ποίηση, πεζογραφία, βιβλία «δήθεν για παιδιά» –όπως τα ονομάζετε–, κάνετε και μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων. Πώς τα συνδυάζετε όλα αυτά;

Μα, είμαι γραφιάς! Με αφορούν όλα τα είδη του λόγου. Όλα με εκφράζουν – και προσπαθώ να εκφραστώ μέσα από όλα αυτά. Ας πούμε, τη φωτεινή μου πλευρά αντιπροσωπεύουν τα «δήθεν για παιδιά» βιβλία μου (που απευθύνονται σ’ όλες τις ηλικίες, δηλαδή στο παιδί που όλοι σώζουμε μέσα μας πάντα), τη σκοτεινή μου πλευρά, η ποίηση, την παιχνιδιάρικη, τα «παράξενα» μικρά πεζά μου, τη σοβαρή, τα δυο –εν πολλοίς– αυτοβιογραφικά μου μυθιστορήματα, Χάρτινη ζωή και Το χεράκι στον ιστό. Ασχολούμαι πότε με το ένα είδος, πότε το άλλο, πολλές φορές και παράλληλα. Και, από την εποχή που κυκλοφόρησε η πρώτη εκδοχή της Χάρτινης ζωής μέχρι σήμερα, έχω δημοσιεύσει 7 ποιητικά βιβλία (ετοιμάζω άλλο ένα), 4 βιβλία με πεζά, 14 δήθεν για παιδιά, και έχω εκπονήσει 6 μεταφράσεις! Ε, όπως είπαμε, έχουν περάσει και είκοσι χρόνια…

Χάρτινη ζωή
Μυθιστορία
Παυλίνα Παμπούδη
Ροές
σ. 384
ISBN: 978-960-283-525-8
Τιμή: 19,08€