Tα …κονδύλια και η …έρευνα!

12:39 5/6/2013 - Πηγή: Antinews

Του Κώστα Ροδινού

Διάβασα χθές στην «Κ» ό,τι το Πανεπιστήμιο Αθηνών χρησιμοποίησε χρήματα από το λογαριασμό του για την έρευνα για να συμμετάσχει στην ΑΜΚ μιας τράπεζας, μετοχές της οποίας κατείχε. Το γεγονός μου προκάλεσε εντύπωση γιατί, χρόνια τώρα, ακούω τους Πανεπιστημιακούς να γκρινιάζουν (και με το δίκιο τους) ότι δεν διατίθενται κονδύλια για την έρευνα.

Στην Ελλάδα,

αν ακούσει προσεκτικά κανείς τις απόψεις των υπευθύνων (υπουργών, γενικών γραμματέων, ακόμα και πανεπιστημιακών) για τα ΑΕΙ και την έρευνα, θα διαπιστώσει πως ο λόγος κυριαρχείται από, άνευ ουσιαστικού και πρακτικού περιεχομένου, αόριστα ουσιαστικά.

Πολύ απλά, οι περισσότεροι δεν ξέρουν για τι μιλούν!

Μιλούν για καινοτομία, πρωτοβουλία, ενίσχυση, ακατάπαυστα, ενίοτε και ακατάληπτα.

Και όταν ερωτώνται, με πιο πρακτικό τρόπο θα αυξηθεί, σε αδρές γραμμές, η ερευνητική καινοτομία και η παραγωγή ιδεών και προϊόντων, γιατί αυτοί, και όχι ο αριθμός των δημοσιεύσεων (το κύριο τοτέμ των εικονολατρών του πεδίου) είναι οι δύο κύριοι δείκτες μέτρησης, εισπράττει σιωπή και στην καλύτερη περίπτωση λόγια για το δείνα πρόγραμμα και την τάδε «δράση» (οι νεοβαρβαρισμοί δίνουν και παίρνουν) που θα «ανεβάσει» το επίπεδο.

Δυστυχώς, συγχέουν το επίπεδο των ερευνητών με αυτό του συστήματος που διευθύνεται από γραφειοκράτες που ουδεμία σχέση έχουν με τον στρατηγικό σχεδιασμό της έρευνας.

Το Ελλαδικό ερευνητικό τοπίο κυριαρχείται από –τι άλλο;- φατρίες. Φατρίες που νέμονται τα κονδύλια και που τα στερούν από νέους επιστήμονες που επαναπατρίζονται με όνειρα και με μια ειδυλλιακή εικόνα της Ελλάδας. Με ιδέες και όρεξη για δουλειά.

Και οι περισσότεροι εγκλωβίζονται σ’ ένα σύστημα διαχείρισης που και ανορθολογικό είναι και άδικο. Και εξυπηρετείται από γραφειοκράτες, με μηδαμινή σχέση με το αντικείμενο και χωρίς στρατηγική σκέψη.

Ας δούμε 1-2 παραδείγματα γιατί αυτός ο χώρος γενικά νοσεί.

Διαβάζω στην ιστοσελίδα της ΓΓΕΤ: «”Απεγκλωβισμός” του Ελληνικού Ερευνητικού Συστήματος και περαιτέρω Άνοιγμα στο Διεθνή Χώρο».

Ψάχνοντας περισσότερο για να δω τι θα πει αυτή η βαρύγδουπη επικεφαλίδα βρίσκω γραμμένα τα εξής:

1. «Αύξηση των συνεργασιών ελληνικών ερευνητικών ομάδων από δημόσια ερευνητικά ιδρύματα και επιχειρήσεις με αντίστοιχους οργανισμούς στο εξωτερικό.

2. Συνεχής ποιοτική βελτίωση της συμμετοχής των ελληνικών φορέων σε έργα του Προγράμματος Πλαισίου της Ε. Ε. και άνοιγμα εθνικών προγραμμάτων προτεραιότητας σε διεθνείς συνεργασίες.

3. Αύξηση της συμμετοχής ελληνικών ομάδων και φορέων σε δραστηριότητες ευρωπαϊκών και διεθνών επιστημονικών και τεχνολογικών οργανισμών (ESA, ESF κτλ).»

Με τα φτωχά ελληνικά μου, καταλαβαίνω ότι και οι τρεις «στόχοι» λένε ακριβώς το ίδιο πράγμα με διαφορετικά λόγια. Φυσικά, η τάση για βερμπαλισμούς είναι γνωστή και έχει αντικαταστήσει την ουσία εδώ και πολλά χρόνια.

Ποια είναι η ουσία;

Κατ’ αρχάς, η αύξηση των συνεργασιών δεν χρειάζεται καμμία ώθηση για την…ώθηση. Η ύπαρξη ομάδων και ερευνητών με συναγωνιστικά χρηματοδοτημένα προγράμματα θα τους ωθήσει να συνεργαστούν και αυτό γιατί η σημερινή επιστημονική εργασία έχει βιομηχανοποιηθεί, και επομένως οι συνεργασίες είναι απόλυτα απαραίτητες.

Επί πλέον, η κατάτμηση της γνώσης και των εφαρμογών της απαιτούν τις συνεργασίες για πολύ ειδικές εργασίες, ειδικά στις βιοιατρικές επιστήμες, για παράδειγμα.

Η Λύση;

Η ιεράρχηση και κάθετα (από νέους μέχρι φτασμένους ερευνητές) αλλά και οριζοντίως (ανάμεσα σε ομοειδείς ομάδες με αλληλοεπικαλυπτόμενα ενδιαφέροντα) των στρατηγικών ερευνητικών κατευθύνσεων.

Έτσι, η χρηματοδότηση ερευνητών, ειδικά στην αρχή της σταδιοδρομίας τους με 30, 40 ή 70 χιλ. ευρώ για 2-3 χρόνια όπως γίνεται στην Αμερική, για να μπορέσουν, αν ορθοποδήσουν, να παράξουν έργο το οποίο θα γίνει η βάση συνεργασιών.

Τα βαρύγδουπα ονόματα (Χαρβαρντ για παράδειγμα) που προκαλούν θρησκευτικό δέος στους εδώ ιθαγενείς έπονται, δεν προηγούνται.

Οι καλά εκπαιδευμένοι ερευνητές κάνουν τα ιδρύματα, όχι το αντίθετο.

Τις ιδέες εξακολουθούν και πάντα θα τις παράγουν άνθρωποι.

Προηγούνται οι ερευνητές-άτομα που ξενυχτούν στα γραφεία και στα εργαστήρια για να παράξουν έργο.

Από αυτούς πρέπει να ξεκινήσουμε.

Οχι απο τους βολεμένους, αλλά από τους ανήσυχους….

Οχι απο τους μπουκομένους, αλλά από αυτούς που διψούν για το νέο.

Οχι από αυτούς που κυνηγούν τα κονδύλια της έρευνας για να …συμπληρώσουν το εισόδημά τους, αλλά από εκείνους που οραματίζονται τις ιδέες τους να υλοποιούνται.

Τι συμβαίνει όμως εδώ;

Από τη μια υπάρχουν τα προγράμματα των 500 χιλιάδων ευρώ ή των εκατομμυρίων. Τα προγράμματα αυτά τα νέμονται οι γνωστοί μεγαλοκαρχαρίες του συστήματος με τις γνωστές συνεργασίες. Υπάρχουν, βέβαια και κάτι «προγραμματάκια των 3- 4 χιλιάδων ευρώ, που δεν φτάνουν ούτε για χαρτί!

Το αποτέλεσμα; Πολλά ικανά, και συνήθως νέα άτομα, αδυνατούν να βρούν διέξοδο για τις ιδέες του. Τους στερείται η ευκαιρία της δημιουργίας. Δεν μπορούν να δώσουν σάρκα και οστά στις ιδέες τους.

Γιατί από τη μια δεν μπορούν να χτυπήσουν τα μεγάλα προγράμματα, ενώ από την άλλη με τα προγράμματα των 3-4 δεν μπορούν να κάνουν τίποτα.

Και αυτό είναι επικίνδυνο για το μέλλον της έρευνας στην Ελλάδα.

Διότι τις ιδέες τις δημιουργούν τα άτομα και τις εκκολάπτουν οι ομάδες και οι αλληλεπιδράσεις.

Δίχως επαρκώς χρηματοδοτημένους, με αυστηρά κριτήρια όμως επάρκειας, ερευνητές κανείς ικανός δεν μπορεί να επιβιώσει και να πραγματοποιήσει τις επιστημονικές του ιδέες.

Και σ’ αυτή την περίπτωση τέτοια άτομα αναγκάζονται να συνεργάζονται με τις φατριαστικές μεγαλοομάδες που συχνά πνίγουν την ατομική πρωτοβουλία για χάρη των «αρχηγών», οι οποίοι συνήθως δρούν με γραφειοκρατική λογική και δεν εξερευνούν νέες ιδέες, ειδικά όταν αυτές προέρχονται από νέους ερευνητές. Μη χάσουν μερίδιο από την πίτα!

Τι προτείνω;

Προφανώς και πρέπει να υπάρχουν τα μεγάλα προγράμματα.

Παράλληλα, όμως, πρέπει να δώσουμε διέξοδο στους νέους ερευνητές-επιστήμονες.

Αυτό μπορεί να γίνει με έναν σχετικά εύκολο τρόπο.

Να θεσπίσουμε μικρά και μεσαία χρηματοδοτικά προγράμματα (Ναι! λεφτά υπάρχουν για αυτό) για νέους επιστήμονες.

Τα προγράμματα αυτά να κυμαίνονται από 20 έως 60 χιλιάδες ευρώ ανάλογα με το αντικείμενο της έρευνας

και να απευθύνονται σε νέους ερευνητές που βρίσκονται στην αρχή.

Να τους δοθεί έτσι η δυνατότητα και το κίνητρο να παράξουν έργο. Να πειραματιστούν με την υλοποίηση των ιδεών τους.

Και αν το έργο αυτό, κριθεί ικανοποιητικό να συνεχιστεί η χρηματοδότηση.

Αν δεν γίνουν αυτά τα απλά πράγματα θα παραμείνουμε ουραγοί και τους πόρους θα συνεχίσουν να τους νέμονται οι μεγαλο-ομάδες που δεν είναι πάντα παραγωγικές.

Παράλληλα, αυτά τα προγράμματα χρηματοδότησης πρέπει να είναι συνδεδεμένα με τους στρατηγικούς στόχους της χώρας.

Και αυτό απαιτεί πολιτική με όραμα, και πολιτικούς και επιστήμονες ηγήτορες και όχι διαχειριστές κονδυλίων.

Τέλος, θεωρώ ο,τι η σχετική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας να υπαχθεί απ’ ευθείας στο Γραφείο του Πρωθυπουργού για τρείς λόγους:

Πρώτον, για να δοθεί με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το μήνυμα οτι η έρευνα αποτελεί προτεραιότητα για την Ελλάδα.

Δεύτερον, για να εκλείψει κάθε γραφειοκρατικό εμπόδιο.

Τρίτον, για να εξασφαλισθεί το αδιάβλητο των επιλογών και η πρόσβαση όλων, ανάλογα με την αξία τους.

Αυτή η κίνηση αποτελεί μια, από καιρό καθυστερημένη, οφειλή προς τις νέες και τους νέους επιστήμονες της χώρας.

Και ευτυχώς η χώρα αυτή δεν έπαψε ποτέ να βγάζει επιστήμονες….

Ιδού,λοιπόν, η Ρόδος….