Ο ευρωπαϊκός κύβος του Ρούμπικ

18:33 9/5/2013 - Πηγή: Antinews

Του Κώστα Α. Λάβδα*

Ως Ημέρα της Ευρώπης, η 9η Μαϊου συμβολίζει τη δέσμευση για την αναζήτηση ενός κοινού μέλλοντος. Αναφέρεται στην ιστορική ημερομηνία της 9ης Μαϊου 1950 όταν ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν διακήρυξε τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) που αποτέλεσε την απαρχή της ενοποιητικής διαδικασίας.

Σήμερα, η Ημέρα της Ευρώπης βρίσκει την γηραιά ήπειρο σε σταυροδρόμι. Μπροστά στα μάτια μας διαδραματίζεται μια ιστορικών διαστάσεων προσπάθεια να ξεπεραστεί η

σύγχυση που δημιουργείται από τις διαφορετικές διαστάσεις της ενοποίησης. Διαστάσεις που κινούνται με διαφορετικούς χρόνους και διέπονται από διαφορετικές λογικές.

Εάν θελήσουμε να δούμε πέρα από τις αυτονοήτες – ως κοινότοπες – διατυπώσεις (μια νομισματική ένωση χωρίς πολιτική και οικονομική διακυβέρνηση, ένα πείραμα χωρίς πολιτική πυξίδα, και τα σχετικά) το ουσιαστικό πρόβλημα της Ευρώπης παραμένει αυτό που οδήγησε, πολλά χρόνια πριν, τον Martin Feldstein αλλά και τον Milton Friedman να προβλέψουν πως η νομισματική ένωση θα ενέτεινε τις συγκρούσεις.

Το ουσιαστικό αυτό πρόβλημα έχει, εντελώς σχηματικά, τρεις διαστάσεις αλληλένδετες. Πρώτον, η Ευρώπη πάσχει από διολίσθηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της. Δεύτερον, χαρακτηρίζεται από μια υπερβολικά επιταχυνόμενη τάση αποκέντρωσης της παραγωγής προς την Ασία. Τέλος, η Ευρώπη υφίσταται τις συνέπειες μιας μη βιώσιμης ποικιλίας σχέσεων μεταξύ οικονομίας και διακυβέρνησης ή, αν προτιμάτε, μεταξύ διαφορετικών μοντέλων καπιταλισμού.

Εδώ ο ρόλος της Γερμανίας είναι κρίσιμος. Όχι τόσο γιατί η «νέα» Γερμανία επιχειρεί να ηγηθεί όσο γιατί η χώρα βρίσκεται κυριολεκτικά στο επίκεντρο μιας αντιπαράθεσης, η οποία την διαπερνά. Από την μια πλευρά, η διαφαινόμενη αγγλό-γερμανική συνεννόηση με άξονα τα κίνητρα, την προσέλκυση και τον επαναπατρισμό επενδύσεων και τη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Από την άλλη, η μετασχηματιζόμενη γαλλο-γερμανική συνεννόηση με άξονες το ευρώ, τον πολιτικό συντονισμό και τη θεσμική αρχιτεκτονική της Ένωσης.

Για να ταιριάξουν όλα τα κομμάτια του ευρωπαϊκού πάζλ απαιτείται (σαν τον τρισδιάστατο κύβο – πάζλ που επινοήθηκε το 1974 από τον Ρούμπικ) να ξεπεραστεί η σύγχυση που δημιουργείται από κάθε μια διάσταση που κινείται ανεξάρτητα από τις άλλες και να επικρατήσει μια συνολική προσέγγιση στα κενά, τα προβλήματα και τις προοπτικές της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Σίγουρα, η πραγματικότητα της Ευρώπης είναι πλήρης αντιφάσεων και διλημμάτων. Αλλά είναι η μόνη ορατή πραγματικότητα.

* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.