Ισλάμ, Αίγυπτος και πολιτική θεωρία

08:15 10/7/2013 - Πηγή: Antinews

Παρόλα όσα συνέβησαν, τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας στην Αίγυπτο έχουν επικυρώσει μια θεωρία για το Ισλάμ και την κοινωνία που φαινόταν αντίθετη όταν προτάθηκε για πρώτη φορά. Το 1992 ένας Γάλλος αναλυτής του μουσουλμανικού κόσμου, ο Olivier Roy, δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «L’échec de l’Islam politique» (μεταφράστηκε στα αγγλικά με τον τίτλο «Η αποτυχία του πολιτικού Ισλάμ» τρία χρόνια μετά).
Τότε, το πολιτικό Ισλάμ, η ιδέα ότι το Ισλάμ θα μπορούσε να παρέχει μια πλατφόρμα για την ανάληψη και την άσκηση

της εξουσίας στη σύγχρονη εποχή, φαινόταν να τα πηγαίνει αρκετά καλά. Οι ισλαμιστές μάστερ του Ιράν, αφού άντεξαν τον μακροχρόνιο πόλεμο με το Ιράκ, έψαχναν για νέους τόπους για να επεκτείνουν την επιρροή τους, συμπεριλαμβανομένων των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών στο βορρά τους. Στην Αλγερία, ένα ισλαμικό κόμμα είχε κερδίσει μια ξεκάθαρη εκλογική πλειοψηφία, προκαλώντας μια στρατιωτική επέμβαση και στη συνέχεια έναν εμφύλιο πόλεμο που ο καθένας θα μπορούσε να προβλέψει. Ήταν σαφές ότι όπου οι κοσμικοί δεσπότες έδειχναν πρόθυμοι να χαλαρώσουν την πυγμή τους, τα ισλαμικά κόμματα θα γέμιζαν το κενό.
Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν διέψευσε τη διατριβή του Roy, ο οποίος είναι σήμερα καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο. Ένα από τα πιο απλά, αλλά πιο συναρπαστικά σημεία της ήταν το ισχυρό σύνθημα, ότι το Ισλάμ απλά δεν παρέχει τις απαντήσεις στα προβλήματα που διέπουν ένα σύγχρονο κράτος. Πολύ πρόσφατα η αναβίωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης φάνηκε, για άλλη μια φορά, να αμφισβητεί την ανάλυση του Roy. Αλλά, αυτή την εβδομάδα, σίγουρα θα μπορούσε να πει: «Σας το είχα πει».

Στην πραγματικότητα, έλεγε πιο ενδιαφέροντα πράγματα από ότι όταν του μίλησα σήμερα. Αυτά είναι μερικά από τα σημεία που επισήμανε για την αναταραχή στο Κάιρο. Το καθεστώς της Αδελφότητας στην Αίγυπτο έπεσε, φυσικά, κάτω από το βάρος της δικής του ανικανότητας (και συγκεκριμένα της αποτυχίας του να προσλάβει τεχνοκράτες) και της δικής του αντίληψης περί νεποτισμού. Οι αμαρτίες αυτές δεν ήταν και καμία μεγάλη διαφθορά, επειδή η κυβέρνηση δεν κράτησε αρκετό καιρό για να βελτιώσει αυτή την τέχνη. Αλλά και πάλι φαινόταν πολύ άσχημα. Ούτε, όπως μου είπε ο Roy, θα μπορούσε η κυβέρνηση Μόρσι να εδραιώσει την εξουσία της με τον «εξισλαμισμό της κοινωνίας» -έναν από τους δεδηλωμένους στόχους της Αδελφότητας – γιατί η αιγυπτιακή κοινωνία ήταν ήδη όσο εξισλαμισμένη θα μπορούσε να είναι.
Λοιπόν, αυτός ο «εξισλαμισμός της κοινωνίας» συνιστά επιτυχία, τουλάχιστον για το έργο της Αδελφότητας ως ημι-παράνομο, ημι-σαφές κίνημα της αντιπολίτευσης κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αρκετών δεκαετιών; Όχι ακριβώς, γιατί ο εξισλαμισμένος κοινωνικός κόσμος της Αιγύπτου δεν ήταν κεντρικά συντονισμένος, όπως η Αδελφότητα θα ήθελε να είναι, αλλά πολύ διαφορετικά, με τις υποκουλτούρες να αυξάνονται γύρω από ιδιαίτερα χαρισματικούς ιεροκήρυκες και θεολογικές τάσεις. Η μουσουλμανική πλειοψηφία της Αιγύπτου μπορεί να ήταν αφοσιωμένη, αλλά ήταν και «μοντέρνα», υπό την έννοια ότι περισσότερα από ένα ισλαμικά στυλ ήταν διαθέσιμα και τα άτομα μπορούσαν να κάνουν την επιλογή τους. Ακόμη και η αυστηρή παραδοσιακή φόρμα του Ισλάμ, ο σαλαφισμός, ήταν ένα είδος σύγχρονης επιλογής, με την έννοια ότι τα άτομα, και όχι ομάδες, το επέλεγαν.
Ο Roy έχει σίγουρα δίκιο να τονίζει ότι το Ισλάμ δεν μπορεί να παρέχει λεπτομερείς προδιαγραφές για τη ρύθμιση ενός σύγχρονου κράτους. Όπως έχει επισημάνει και ένας άλλος ακαδημαϊκός που ασχολείται με το Ισλάμ, ο Abdullahi Ahmed an-Naim του αμερικανικού Emory University, το Ισλάμ δεν μπορεί να παρέχει ούτε μια σαφή βάση για την κεντρική διαχείριση του οικογενειακού δικαίου, έστω και αν τα ισλαμικά κείμενα ασχολούνται σε ένα πολύ μεγάλο μέρος με το οικογενειακό δίκαιο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ίδια η ιδέα της κεντρικής διοίκησης δεν υπήρχε κατά τον περίοδο που εξελίχθηκαν οι διάφορες σχολές των μουσουλμανικού οικογενειακού δικαίου. Εκείνες τις ημέρες, πολλά θέματα κρίθηκαν τελικά στο επίπεδο της τοπικής κοινότητας ή της φυλής.
Αλλά το γεγονός ότι ένα πολιτικό σχέδιο είναι εν τέλει αδύνατον δεν θα σταματήσει τους ανθρώπους από το να φωνάζουν για αυτό, να πεθαίνουν γι’ αυτό, να προσπαθούν όσο μπορούν για την εφαρμογή του. Μια ιδεολογία εξακολουθεί να μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ιστορία, ακόμη και αν έχει λίγα για να συμβάλει στις προκλήσεις των πολύπλοκων κοινωνιών. Και υπάρχει μια αίσθηση στην οποία όλα τα πολιτικά σχέδια, τα οποία έχουν συλληφθεί αφηρημένα, είναι καταδικασμένα να αποτύχουν όταν αντιμετωπίζουν την σκληρή πραγματικότητα. Εξάλλου, όπως το έθεσε περίφημα και ένας εξουθενωμένος, γάλλος φιλόσοφος, κάποτε όλοι αποτυγχάνουν στη ζωή.

http://www.economist.com/