Ο... ανάποδος Μοντριάν και άλλα «λάθη» της τέχνης

06:02 2/11/2022 - Πηγή: Τα Νεα

Αμηχανία στους λάτρεις του έργου του Πιτ Μοντριάν προκάλεσε η είδηση πως για επτά και πλέον δεκαετίες ένας πίνακας του ολλανδού ζωγράφου και εκ των κορυφαίων της σύγχρονης τέχνης, το «New York City I» (1941), ήταν τοποθετημένος ανάποδα σε δημόσια θέα.

Το συγκεκριμένο λάθος δεν οφείλεται στον ίδιο

τον δημιουργό, αλλά σε κάποιον απρόσεκτο επιμελητή που δεν φρόντισε για τη σωστή ανάρτηση του έργου. Δεν είναι όμως λίγα και τα λάθη που μπορεί να βρει κάποιος στις σελίδες της ιστορίας της τέχνης, τα οποία αφορούν διάσημα έργα σπουδαίων καλλιτεχνών, για ορισμένα εκ των οποίων, αν όχι για τα περισσότερα, ευθύνονται οι ίδιοι οι καλλιτέχνες.

Οχι ένα αλλά δύο λάθη έχουν εντοπιστεί στο «Δείπνον εις Εμμαούς» (1601) του Καραβάτζιο. Στο εμβληματικό αυτό έργο του μπαρόκ το καλάθι με τα φρούτα, αν και προεξέχει υπερβολικά από την άκρη του τραπεζιού, δεν πέφτει, αψηφώντας τους νόμους της φυσικής. Επιπλέον, το δεξί χέρι του μαθητή που βρίσκεται εκ δεξιών του Ιησού (για τον θεατή) είναι δυσανάλογα μεγάλο.

Στο στόχαστρο για εκούσια λάθη έχει βρεθεί και ο Σάντρο Μποτιτσέλι, διότι, αν και υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της Αναγέννησης - της οποίας ένα από τα χαρακτηριστικά ήταν η ακριβής απόδοση των ανατομικών χαρακτηριστικών -, στα έργα του συχνά δεν αποδίδονταν ρεαλιστικά κυρίως τα άκρα. Στο διασημότερο έργο του «Η γέννηση της Αφροδίτης» (π. 1485) η θεά απεικονίζεται με το αριστερό της πόδι φουσκωμένο (ορισμένοι το περιγράφουν ως πρησμένο) και με υπερβολικά μακρύ λαιμό.

Λάθος - με την πρώτη ματιά - μπορεί να εντοπίσει κάποιος στην «Παναγία του Αγίου Σίξτου» (1513) του Ραφαήλ, στην οποία απεικονίζεται η Παναγία με το Θείο Βρέφος, πλαισιωμένη από την Αγία Βαρβάρα και τον Αγιο Σίξτο. Ο τελευταίος μοιάζει να έχει έξι δάχτυλα αντί για πέντε στο δεξί του χέρι και χρειάζεται πολύ μεγάλη παρατηρητικότητα εκ μέρους του θεατή για να συνειδητοποιήσει πως στο κάτω άκρο του χεριού δεν υπάρχει ένα επιπλέον δάχτυλο, αλλά απεικονίζεται η άκρη της παλάμης του.

Ενα από τα πιο γνωστά και σημαντικά έργα στην παγκόσμια ιστορία της γλυπτικής είναι ο «Δαβίδ», τον οποίο ο Μικελάντζελο σμίλευσε πάνω σε έναν ενιαίο όγκο μαρμάρου. Παρά την ανατομική ακρίβεια που διακρίνει το άγαλμα, ένα ελάττωμα στην πλάτη τού στερεί τον τίτλο ότι αποδίδει τέλεια το ανδρικό σώμα: λείπει ένας μυς μεταξύ της σπονδυλικής στήλης και της δεξιάς ωμοπλάτης, λεπτομέρεια που οφείλεται πιθανότατα σε ελάττωμα του μαρμάρου και όχι στην ικανότητα του καλλιτέχνη.

Πολλή συζήτηση έχει γίνει για το έργο του Εντουαρντ Μανέ «Το μπαρ στα Φολί Μπερζέρ» (1882), στο οποίο απεικονίζεται μια κοπέλα που σερβίρει ποτά σε ένα από τα διασημότερα καμπαρέ του Παρισιού της Μπελ Επόκ. Τα μπουκάλια πάνω στον πάγκο δεν ταιριάζουν ως προς τη θέση με εκείνα που αντανακλώνται στον καθρέφτη. Το κεφάλι της κοπέλας, επίσης, ενώ κοιτάζει καταπρόσωπο τον θεατή, στον καθρέφτη φαίνεται να είναι ελαφρώς στραμμένο.

Και σε ένα ακόμη έργο του Εντουαρντ Μανέ, του εκ των πλέον αμφιλεγόμενων καλλιτεχνών στην εποχή του και από τους σημαντικότερους για τη διαμόρφωση της σύγχρονης τέχνης, έχει διαπιστωθεί ανακρίβεια. Απεικόνισε σε λάθος πλευρά το τραύμα του Ιησού από το δόρυ του ρωμαίου στρατιώτη στον σταυρό. Στο έργο του «Νεκρός Χριστός με αγγέλους» (1864) η πληγή στα πλευρά από τον λογχισμό έχει αποτυπωθεί στο αριστερό μέρος του σώματος, ενώ στα Ευαγγέλια αναφέρεται πως βρισκόταν στο δεξί.

Τέλος, από το στομάχι μοιάζει να «φυτρώνει» το δεξί χέρι της «Κόμησσας ντ' Οσονβίλ» (1845) του γάλλου ζωγράφου Ζαν Ογκίστ Ντομινίκ Ενγκρ. Μελετώντας τα προσχέδια, είναι σαφές πως ο καλλιτέχνης είχε σχεδιάσει σωστά το πορτρέτο, ωστόσο τη στιγμή της εκτέλεσης μια μικρή αλλαγή στη γωνία τοποθέτησης του άνω μέρους του βραχίονα ήταν αρκετή για να δημιουργήσει λάθος εντύπωση στον θεατή.