H νέα εποχή Τραμπ και η Ελλάδα

06:42 20/2/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Ίσως στις τρεις (ή πέντε κατ’ ενίους) σχολές των διεθνών σχέσεων θα πρέπει πλέον να προστεθεί και μια έκτη: η κτηματομεσιτική!

H επάνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία –και δη με εντυπωσιακές εκλογικές επιδόσεις– υπήρξε άκρως θεαματική και θορυβώδης. Από την πρώτη ημέρα της ανάληψη των καθηκόντων του άρχισε να θέτει σε εφαρμογή τα όσα επαγγελλόταν προεκλογικά, προκαλώντας πρωτοφανή αναστάτωση και προβληματισμό παγκοσμίως.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, με σύνθημα το Make America Great Again, θέτει ως προτεραιότητα

τα κατ’ αυτόν νοούμενα εθνικά συμφέροντα, που, όπως διατυπώνονται, έχουν αμφίβολη σχέση με τη διεθνή νομιμότητα και συνεργασία. Οι απειλές περί προσάρτησης Παναμά, Γροιλανδίας και Καναδά, η αποχώρηση από τoν Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και τη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, η αντιμετώπιση των μεταναστών, η εύθραυστη σχέση με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και η απαξίωση της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή στρέφονται εναντίον βασικών αρχών και κανόνων που ρυθμίζουν τη διεθνή κοινωνία. Μια κοινωνία που εξελίσσεται σε πολυπολική, με διπολικές συμπεριφορές, όπου πλέον τα pacta δεν sunt servanda αναγκαστικά.

Τα σχέδια για τη Γάζα, τα οποία αναγγέλθηκαν κατά τη συνάντηση Τραμπ – Nετανιάχου στον Λευκό Οίκο πριν από από λίγες ημέρες, είχαν κατ’ ουσίαν αναφερθεί ως ιδέες από τον προεδρικό γαμπρό Τζάρεντ Κούσνερ πέρυσι, σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Συγχέουν τα θέρετρα με τα φέρετρα και προβληματίζουν σοβαρά για την πλήρη απαξίωση των αποφάσεων του ΟΗΕ, αλλά και του ανθρώπινου παράγοντα, και, παράλληλα, για τις δυνητικές δυσμενείς επιπτώσεις τους στη διεθνή σταθερότητα.

Οι δασμοί στον χάλυβα και το αλουμίνιο πλήττουν πολλές χώρες, και δη καλούς φίλους και συμμάχους των ΗΠΑ. Με όλες τις συγκλονιστικές εξελίξεις στον σημερινό κόσμο, άλλες εμφανείς και άλλες αφανείς στα μάτια της Δύσης (αλλά όχι λιγότερο τραγικές ή βαρυσήμαντες), η ομοβροντία του Τραμπ, αν μη τι άλλο, αποπροσανατολίζει, και καλό θα είναι, όπως και κατά την προηγούμενη θητεία του, πολλά από τα εξαγγελθέντα μέτρα είτε να αμβλυνθούν είτε να μην εφαρμοσθούν.

Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ έχει χαρακτηρισθεί ως νεορεαλιστική και εθνικιστική και τείνει προς έναν νέο απομονωτισμό. H προσέγγιση των θεμάτων και σε αυτό το πεδίο γίνεται με κριτήρια ισχύος και με όρους επιχειρηματικής διαπραγμάτευσης, με στόχο την επίτευξη κάποιου deal. Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η παρέμβασή του στην Ουκρανία, αλλά και οι απαιτήσεις που εγείρει έναντι της χώρας. Εν προκειμένω, ο κύριος ενδιαφερόμενος δεν συμμετέχει στην άμεση διαπραγμάτευση Τραμπ – Πούτιν, από την οποία απουσιάζει παντελώς και η Ευρώπη (όλοι ακούσαμε τον Τραμπ να την λοιδορεί), τον ρόλο της οποίας υποτίμησε και ο Ζελένσκι. Ο τελευταίος προσπαθεί να «ανέβει στο τρένο» των διαπραγματεύσεων, αλλά μέχρι στιγμής δεν το έχει καταφέρει. Είναι και αυτός θεατής του έργου που παίζεται μεταξύ Τραμπ και Πούτιν και πληροφορείται αυτό που ούτως ή άλλως διαφαινόταν εδώ και καιρό, ως απαύγασμα μιας παλαιάς κοπής Realpolitik.

Η Ευρώπη είναι σαφές ότι κατελήφθη εξ απίνης στο θέμα της Ουκρανίας. Είναι στο περιθώριο, παρότι θα κληθεί να επωμισθεί εγγυητικό ρόλο στη συνέχεια. Διάφορες διαμαρτυρίες δεν φαίνονται να πτοούν τον Αμερικανό πρόεδρο.

Ίσως στις τρεις (ή πέντε κατ’ ενίους) σχολές των διεθνών σχέσεων θα πρέπει πλέον να προστεθεί και μια έκτη: η κτηματομεσιτική! Όσο όμως και να μη φαίνονται σοβαρά όλα αυτά, αρκετοί μιμητές «τραμπίσκοι» παγκοσμίως προσπαθούν με την κακοφωνία τους να προσδεθούν στο άρμα του Τραμπ και να διεκδικήσουν έτσι μια θέση στο όραμα (ή εφιάλτη, οψόμεθα) που διαγράφεται στον ορίζοντα. Η πομπώδης περιφρόνηση ή η παντελής άγνοια της σημασίας του διεθνούς δικαίου είναι άκρως επικίνδυνη, ιδίως λόγω της ατιμωρησίας που αναδίδει, και μπορεί να αποτελέσει πειρασμό για πολλούς αναθεωρητές που ορέγονται κεκτημένα άλλων. Συχνά μάλιστα απουσιάζει τελείως ο ανθρώπινος παράγοντας από την όλη διαδικασία. Δεν είναι δυνατόν όμως να τιμωρούνται χιλιάδες αθώοι συνάνθρωποι, απλά επειδή γεννήθηκαν σε λάθος τόπο, λάθος χρόνο και με λάθος χρώματος επιδερμίδα. Αυτό είναι ένα από τα κρισιμότερα μαθήματα που μας κληροδότησε το πολεμικό παρελθόν του κόσμου μας, και είναι θλιβερό να μην έχει εμπεδωθεί από τις διάφορες ηγεσίες, που τείνουν όλο και περισσότερο να είναι επιλήσμονες των βασικών αρχών ομαλής λειτουργίας μιας κοινωνίας και δη της διεθνούς.

Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ο Αμερικανός πρόεδρος να υποτιμάται και να εκλαμβάνεται ως αφελής. Η επιτυχία του μόνο τυχαία δεν είναι. Ο ίδιος μάλλον καγχάζει με τις κυβιστήσεις συνομιλητών του. Μιλώντας για τους μεγιστάνες της τεχνολογίας, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Κατά την πρώτη θητεία μου, όλοι με μάχονταν. Τώρα, όλοι θέλουν να γίνουν φίλοι μου… Δεν ξέρω, ίσως να άλλαξε η προσωπικότητά μου ή κάτι τέτοιο».

Μέσα σε αυτές τις πολύπλοκες εξελίξεις η Ελλάδα καλείται να προασπίσει τα συμφέροντά της, σε μια γειτονιά όπου ο μεγάλος γείτονάς της γίνεται ολοένα ισχυρότερος, με έναν πολύ νεαρό πληθυσμό και επιθετικές αναθεωρητικές τάσεις. Οι λοιποί γείτονες επίσης ευελπιστούν να βελτιώσουν τη θέση τους, εναρμονιζόμενοι με τις όχι πάντοτε σαφείς διαθέσεις του Τραμπ και με νέες ισορροπίες που ενδεχομένως θα δημιουργηθούν.

Όπλα της Ελλάδας και πολλών άλλων χωρών στον αγώνα για την προάσπιση της εθνικής κυριαρχίας και της ευημερίας τους υπήρξαν πάντοτε η διεθνής νομιμότητα, όπως αυτή εκφράζεται από τις διεθνείς Συνθήκες, το διεθνές δίκαιο και ειδικότερα το δίκαιο της θάλασσας, καθώς και από τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Σε αυτά αναφερόμαστε πάντοτε, οσάκις προβάλλουμε τα δίκαιά μας. Με τις ΗΠΑ εξάλλου έχουμε ένα πυκνό πλέγμα συμφωνιών, που θα πρέπει να καλύπτουν κάποιες ανησυχίες μας.

Ωστόσο, όσον αφορά στη χώρα μας, για τη στάθμιση των κινήσεών μας στο πλαίσιο των νέων εξελίξεων, καλό θα είναι να συγκρατηθούν προς συνεκτίμηση και τα ακόλουθα:

Ο πρόεδρος Τραμπ, εκτός από λεκτικές θωπείες προς τον πρόεδρο Ερντογάν («είναι φίλος μου και τον σέβομαι και είναι έξυπνος τύπος»), δύσκολα θα αγνοήσει τον ρόλο της Τουρκίας των 85 εκατομμυρίων ανθρώπων, που αυτοπροβάλλεται ήδη ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε πολλά μέτωπα. Ας μη λησμονούμε εν προκειμένω τη Συρία. Συναφώς, με ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να παρακολουθηθεί η πορεία των αιτημάτων της Τουρκίας για εξοπλισμούς. Προσέτι, ας μη λησμονούμε τις προσπάθειες του Ερντογάν για προσέλκυση εργοστασίου Tesla στην Τουρκία.

O Τζάρεντ Κούσνερ από την παλαιότερη θητεία του Τραμπ κατά την οποία υπηρέτησε ως ειδικός σύμβουλος του προέδρου για το Μεσανατολικό, είχε πολύ καλή σχέση με τον γαμπρό του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, τότε Υπουργό Οικονομικών, ο οποίος απεκαλείτο «Κούσνερ της Τουρκίας» Ο νέος όρος «διπλωματία των προεδρικών γαμπρών», απέκτησε υπόσταση. Αν και στην παρούσα κυβέρνηση ο Κούσνερ δεν κατέχει επίσημη θέση, εκτιμάται πως είναι μακρόθεν σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου.

Ο Κούσνερ έχει σοβαρές επιχειρηματικές βλέψεις και στη γειτονιά της Ελλάδας. Εταιρεία προσκείμενη στον γαμπρό του Τραμπ έλαβε από την αλβανική κυβέρνηση το καθεστώς του «στρατηγικού επενδυτή», για την κατασκευή υπερπολυτελούς ξενοδοχειακής μονάδας στο ακατοίκητο νησί Σαζάν, πρώην στρατιωτική βάση. Σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα, πρόκειται για επένδυση 1,4 δισ. ευρώ. O ίδιος έχει και άλλες βλέψεις, τόσο στην Αλβανία όσο και στη Σερβία.

Τέλος, αξιοπρόσεκτη είναι η πρόσκληση του Κριστιάν Μικόσκι στην Ουάσιγκτον για την τελετή ορκωμοσίας του Τραμπ. Πρόκειται για τον μοναδικό Βαλκάνιο ηγέτη που προσκλήθηκε. O πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας είχε εκεί και σειρά επαφών για να προωθήσει τα κατά τη δική του αντίληψη συμφέροντα της χώρας του, προκαλώντας βέβαια τις έντονες διαμαρτυρίες του ελληνικού ΥΠΕΞ για την προκλητική αναφορά του σε «Μακεδονία».

Όπως προαναφέρθηκε, τα ανωτέρω αποτελούν ενδεικτικά στοιχεία προς συνεκτίμηση την κατάλληλη στιγμή, εάν τούτο χρειασθεί. Σε ενδεχόμενες μελλοντικές προκλήσεις δεν είναι πλέον βέβαιο εάν θα βρει ευήκοα ώτα η εκ μέρους μας επίκληση των διεθνών συνθηκών και των αποφάσεων του ΟΗΕ για τη στήριξη των θέσεών μας. Πρέπει συνεπώς να υπάρξει σοβαρή κινητοποίηση όλων προς την αμερικανική πλευρά με τα κατάλληλα επιχειρήματα ώστε να ενισχυθούν στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι θέσεις μας.

Σχετικά, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να αναθέσει στην εξειδικευμένη εταιρεία BGR την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων και προτεραιοτήτων στην αμερικανική πρωτεύουσα. Πρόκειται ούτως ή άλλως για ευρύτατα διαδεδομένη πρακτική των ξένων κρατών, ώστε να επιστήσουν μέσω των εν λόγω εταιρειών την προσοχή και ενδεχομένως να κερδίσουν την εύνοια των σημαινόντων παραγόντων επιρροής των ΗΠΑ, σχετικά με τα θέματα ενδιαφέροντός τους. Στη δική μας περίπτωση, μάλιστα, τα θέματα αυτά είναι και σύνθετα και υπαρξιακά. Συνεπώς, η ανάθεση αυτή θα πρέπει να αποτελέσει μια εμπεριστατωμένη κίνηση προσαρμογής στα νέα δεδομένα, δεδομένου ότι η μέχρι τώρα «πεπατημένη» άλλαξε άρδην. Θα πρέπει να ευχηθούμε η κίνηση να αποδώσει τα αναμενόμενα. Ποτέ δεν είναι αργά.

(Ο Ανδρέας Παπασταύρου είναι Πρέσβης ε.τ. - Άρθρο στο Ινστιτούτο ΕΝΑ)

#ΝΤΟΝΑΛΝΤ_ΤΡΑΜΠ