Είναι η τύχη στο DNA μας;

17:23 20/9/2024 - Πηγή: FlashNews

Ενώ συνήθως θεωρούμε την υγεία, τη μακροζωία, ακόμη και την ευφυΐα ως θέματα που έχουν σχέση με τη μοίρα, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα γονίδιά μας θα μπορούσαν να μας προδιαθέσουν για καλύτερα ή χειρότερα αποτελέσματα στη ζωή. Είναι λοιπόν κάποιοι άνθρωποι γενετικά «πιο τυχεροί»;

Τύχη και γονίδια

Η έννοια της τύχης συνήθως περιλαμβάνει παράγοντες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, όπως το να βρισκόμαστε στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή. Ωστόσο, η γενετική είναι μια διαφορετική ιστορία. Τα γονίδιά μας, που μεταβιβάζονται από τους γονείς μας, ελέγχουν τα πάντα, από το ύψος και το χρώμα

των ματιών μας μέχρι την ευαισθησία μας σε ορισμένες ασθένειες. Κατά μία έννοια, η γενετική μας κληρονομιά θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια προκαθορισμένη «τύχη», που μας βάζει σε μια πορεία όπου ορισμένα αποτελέσματα μπορεί να είναι πιο πιθανά από άλλα.

Ορισμένα άτομα μπορεί να γεννηθούν με γενετικές παραλλαγές που έχουν κάποια πλεονεκτήματα στην υγεία και τη μακροζωία, ενώ άλλα μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε ασθένειες ή να έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής. Αυτή η γενετική “λοταρία” μπορεί να εξηγήσει γιατί κάποιοι άνθρωποι φαίνονται από τη φύση τους πιο τυχεροί σε τομείς, όπως:

η σωματική ευεξίαη αντοχή ή ακόμη και η νοημοσύνη 

Πρόκειται για οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αντιληπτή «τύχη» ενός ατόμου.

Γενετικοί παράγοντες στην υγεία και τη μακροζωία

Μπορεί κάποιος να έχει συνδέσει την τύχη μόνο με τα φρουτακια ή τα τυχερά παιχνίδια. Από την άλλη, η υγεία και η μακροζωία είναι τομείς που συχνά συνδέονται με την τύχη, αλλά η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του ποιος απολαμβάνει μια καλύτερα και υγιέστερη ζωή. Μελέτες δείχνουν ότι τα γονίδια αντιπροσωπεύουν περίπου το 20-30% της διάρκειας ζωής ενός ατόμου, ενώ οι υπόλοιποι παράγοντες επηρεάζονται από τον τρόπο ζωής και τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Ορισμένες γενετικές παραλλαγές είναι γνωστό ότι μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος ή Αλτσχάιμερ, δίνοντας έτσι σε όσους τις φέρουν σημαντικό πλεονέκτημα.

Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα με μετάλλαξη στο γονίδιο FOXO3 ζουν κατά μέσο όρο περισσότερο. Το FOXO3 εμπλέκεται στην κυτταρική επιδιόρθωση και συντήρηση, ιδίως στην καταπολέμηση των επιπτώσεων της γήρανσης. Τα άτομα με ευνοϊκές παραλλαγές αυτού του γονιδίου μπορεί να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να ζήσουν μέχρι τα 90 ή και περισσότερο, κάτι που συχνά αναφέρεται ως «γενετική τύχη». Επιπλέον, οι γενετικές παραλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τον μεταβολισμό ενός ατόμου, καθιστώντας το λιγότερο πιθανό να υποφέρει από ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως ο διαβήτης, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τόσο την ποιότητα όσο και τη διάρκεια της ζωής.

Γονίδια και ανθεκτικότητα στις ασθένειες

Ομοίως, η αντίσταση σε ορισμένες ασθένειες μπορεί επίσης να αποδοθεί σε γενετικούς παράγοντες. Ορισμένοι άνθρωποι είναι εκ φύσεως ανθεκτικοί σε ιούς όπως ο HIV λόγω συγκεκριμένων μεταλλάξεων. Για παράδειγμα, μια σπάνια γενετική μετάλλαξη στο γονίδιο CCR5 μπορεί να καταστήσει τα άτομα σχεδόν εντελώς άνοσα στη μόλυνση από τον ιό HIV. Σε ένα άλλο παράδειγμα, τα άτομα με καλές παραλλαγές του γονιδίου APOE έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο Αλτσχάιμερ. Αν και αυτοί οι γενετικοί παράγοντες είναι σπάνιοι, αποδεικνύουν πώς τα γονίδια κάποιου μπορούν να τον προστατεύσουν από σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, οδηγώντας σε αποτελέσματα που θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως «τυχερά».

Ψυχική υγεία

Η ψυχική υγεία και η ικανότητα ανάκαμψης από τις αντιξοότητες, είναι ένας άλλος τομέας όπου η γενετική μπορεί να συμβάλει στην τύχη. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα γονίδια που σχετίζονται με την παραγωγή και τη ρύθμιση της σεροτονίνης μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητα ενός ατόμου να αντιμετωπίζει το στρες και τις αντιξοότητες. Τα άτομα με ορισμένα γενετικά προφίλ μπορεί να είναι πιο ανθεκτικά στην κατάθλιψη, το άγχος και άλλες προκλήσεις στην ψυχική υγεία, καθιστώντας τα πιο πιθανό να ευδοκιμήσουν σε δύσκολες συνθήκες. Αυτές οι γενετικές προδιαθέσεις μπορούν να διαμορφώσουν σημαντικά τα αποτελέσματα της ζωής, από την επαγγελματική επιτυχία έως τις προσωπικές σχέσεις, δημιουργώντας μια μορφή «συναισθηματικής τύχης».

Γονίδια και νοημοσύνη

Πέρα από την υγεία, η νοημοσύνη και η γνωστική λειτουργία επηρεάζονται επίσης από τη γενετική. Ενώ η νοημοσύνη είναι ένα σύνθετο χαρακτηριστικό που καθορίζεται τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες, ορισμένα γονίδια έχουν συνδεθεί με υψηλότερες γνωστικές ικανότητες. Οι άνθρωποι που γεννιούνται με αυτά τα γενετικά πλεονεκτήματα μπορεί να είναι πιο εύκολο να διαπρέψουν στην εκπαίδευση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες ευκαιρίες και ένα καλύτερο κοινωνικό status, μια άλλη μορφή «γενετικής τύχης».

Συμπεράσματα

Ενώ η τύχη θεωρείται συχνά ως μια εξωτερική, ανεξέλεγκτη δύναμη, η γενετική έρχεται να προτείνει μια διαφορετική οπτική. Από την υγεία και τη μακροζωία έως την ευφυΐα, ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν γενετική προδιάθεση για αποτελέσματα που συχνά θεωρούμε αποτέλεσμα καλής τύχης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα γονίδια αποτελούν μόνο ένα μέρος της εξίσωσης. Οι επιλογές του τρόπου ζωής και το περιβάλλον εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ζωής ενός ατόμου. Τελικά, ενώ η γενετική μπορεί να δίνει σε κάποιους ανθρώπους ένα προβάδισμα, είναι ο τρόπος με τον οποίο παίζουμε τα χαρτιά μας που τελικά καθορίζει τη μοίρα μας.