Είχαν οι Αρχαίοι Έλληνες αρχαία;

Αν μπορούσαμε να ρωτήσουμε έναν Αθηναίο του 5ου αιώνα π.Χ. αν οι Μυκήνες ήταν αρχαίες, πιθανότατα θα μας απαντούσε: «Φυσικά! Αυτά τα έκτισαν οι Κύκλωπες!». Γιατί ναι, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν κι εκείνοι «αρχαία». Μνημεία, αντικείμενα και πολιτιστικά επιτεύγματα που για εμάς είναι αρχαιότητες, για αυτούς ήταν ήδη χιλιάδες χρόνια παλιά. Και το πιο ενδιαφέρον; Τα αντιμετώπιζαν με δέος, περιέργεια και μερικές φορές με μύθους που εξηγούσαν την ύπαρξή τους.

Τα “αρχαία” των αρχαίων:

Οι Μυκήνες και τα Κυκλώπεια τείχη
Οι Έλληνες της κλασικής εποχής (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) θεωρούσαν τις κατασκευές των Μυκηναίων, όπως τα περίφημα Κυκλώπεια τείχη στις Μυκήνες και την Τίρυνθα, ως έργα μιας υπερφυσικής φυλής γιγάντων, των Κυκλώπων. Τα τείχη αυτά ήταν τόσο μεγάλα και βαριά που δεν μπορούσαν να πιστέψουν πως είχαν κατασκευαστεί από ανθρώπινα χέρια. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως και οι ίδιοι είχαν μια αίσθηση ιστορίας: καταλάβαιναν ότι αυτά τα μνημεία ανήκαν σε μια παλαιότερη εποχή, που ήταν ήδη χαμένη στο μύθο και στη λήθη.

Ανασκαφές και “μουσεία” στην αρχαιότητα
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν απλώς παρατηρητές του παρελθόντος. Σε πολλές περιπτώσεις, έκαναν αυτό που σήμερα θα λέγαμε «ανασκαφές». Όταν οι Αθηναίοι του 5ου αιώνα π.Χ. ανοικοδομούσαν την Ακρόπολη μετά την Περσική καταστροφή, ανακάλυψαν αρχαϊκά αγάλματα που είχαν θαφτεί κάτω από τα ερείπια. Δεν τα πέταξαν, ούτε τα ξαναέθαψαν. Αντίθετα, τα τοποθέτησαν προσεκτικά σε ειδικούς χώρους, όπως ακριβώς κάνουμε σήμερα στα μουσεία.

Ακόμα και ο Ηρόδοτος, ο «πατέρας της ιστορίας», όταν ταξίδεψε στην Αίγυπτο, περιέγραψε με λεπτομέρειες τις αρχαιότητες των Αιγυπτίων, προσπαθώντας να καταλάβει πώς ζούσαν οι προηγούμενοι πολιτισμοί. Εντυπωσιάστηκε από τα έργα μιας εποχής που ήταν ήδη χιλιάδες χρόνια παλαιότερη από τη δική του, κάτι που αποδεικνύει πως ακόμα και οι αρχαίοι Έλληνες μπορούσαν να αισθανθούν την απόσταση του χρόνου.

Μύθοι και ιερές τοποθεσίες
Τα «αρχαία» για τους αρχαίους Έλληνες δεν ήταν μόνο μνημεία και κτίρια, αλλά και αντικείμενα που απέδιδαν σε μυθικούς ήρωες και θεούς. Το Ξόανο της Αθηνάς στην Ακρόπολη, ένα παλιό ξύλινο άγαλμα που σύμφωνα με την παράδοση είχε πέσει από τον ουρανό, φυλασσόταν για αιώνες ως ιερό κειμήλιο. Αντίστοιχα, οι Δελφοί ήταν γεμάτοι από αφιερώματα και αντικείμενα που θεωρούνταν πολύτιμα και πανάρχαια ακόμα και στην εποχή των κλασικών Ελλήνων.

Η πρώτη “αρχαιοκαπηλία” της ιστορίας
Αν νομίζετε ότι η αρχαιοκαπηλία είναι σύγχρονο φαινόμενο, ξανασκεφτείτε το. Οι Ρωμαίοι, όταν κατέκτησαν την Ελλάδα, εντυπωσιάστηκαν τόσο από τα μνημεία και τα έργα τέχνης της, που άρχισαν να τα μεταφέρουν στη Ρώμη ως λάφυρα. Ο στρατηγός Σύλλας άρπαξε αγάλματα από την Αθήνα, ο Νέρωνας πήρε ελληνικές αρχαιότητες για τη διακόσμηση της Ρώμης και ο Αδριανός ήταν τόσο ερωτευμένος με τον ελληνικό πολιτισμό που έκανε ό,τι μπορούσε για να τον αναβιώσει.

Η ιστορία μέσα στην ιστορία
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν “αρχαία”, ακριβώς όπως έχουμε κι εμείς τα δικά τους μνημεία σήμερα. Κατανοούσαν την ιστορική σημασία του παρελθόντος, δημιουργούσαν μύθους για να εξηγήσουν το απώτερο παρελθόν τους και σε ορισμένες περιπτώσεις προσπαθούσαν να το διαφυλάξουν. Και το πιο εντυπωσιακό; Όπως και εμείς, έτσι και εκείνοι είχαν τη δική τους περιέργεια για το τι προηγήθηκε της δικής τους εποχής.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Keywords
Τυχαία Θέματα