Άγγελος Σικελιανός: «Η Δελφική Προσπάθεια»

01:18 18/8/2023 - Πηγή: Diastixo

Να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα, ζητούσε ο Γιώργος Σεφέρης, για να δούμε τις αμυγδαλιές ν’ ανθίζουν, τα μάρμαρα να λάμπουν, τη θάλασσα να κυματίζει, μεταπλάθοντας την πληθωρική πρόσκληση του Άγγελου Σικελιανού: «Ελάτε, λοιπόν, αδελφοί μου εν Πνεύματι, και βοηθήστε με… ν’ απολυτρώσουμε την ανθρωπότητα απ’ αυτή τη δεύτερη, απ’ αυτή την τρίτη και την τέταρτη μνήμη, που από σκαλί σ’ άλλο σκαλί έχει χαμηλώσει το μυαλό της χαμηλότερα απ’ όλων των ζώων, και βοηθήστε με να την κάνουμε να ξαναποκτήσει τη μεγάλη μνήμη

των Μουσών, τη Μνήμη-Θεό μες στον εαυτό της». Έτσι, εκατό χρόνια πριν, ο μέγας βάρδος και θεός ο ίδιος οραματίστηκε τις Δελφικές Εορτές, όχι σαν αφορμή για μερικές παραστάσεις και αγωνίσματα, αλλά ως «Εγκαίνια μόνο κάποιας πράξης πιο παλιάς πνευματικής, που θ’ αναπτύσσονταν συμμετρικά και οργανικά τριγύρα από τις πνευματικές αρχές που ως πνευματική προσπάθεια περιέχουν».

Τα κείμενα που αφορούν τη Δελφική Προσπάθεια είναι πολλά. Από αυτά ανθολόγησε και προλόγισε στον παρόντα τόμο ο γνωστός σε όλους μας φιλέλληνας Ντέιβιντ Κόνολι (David Connolly), ο Άγγλος-άγγελος των ελληνικών γραμμάτων που τα υπηρέτησε επί πολλά χρόνια και ακόμα εξακολουθεί, όπως δείχνει ο παρών καλαίσθητος τόμος των Εκδόσεων Ίκαρος, με τον τίτλο Άγγελος Σικελιανός: Η Δελφική Προσπάθεια.

Ο Κόνολι επισημαίνει στον Πρόλογό του την «ευρύτητα του οράματος», «τη βαθιά του γνώση για την παγκόσμια λογοτεχνία», «τα κοινωνικά κινήματα της εποχής του», τους αρχαίους πολιτισμούς, τον αρχαιοελληνικό και ειδικά τον Ορφισμό, που θεωρούσε ως «συνθετότερη και αγνότερη πνευματική ορθοδοξία του Γένους». Πάνω σ’ αυτή στήριξε τη Δελφική του Προσπάθεια και αυτήν θεώρησε ως λύση στα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Μας θυμίζει επίσης πως ο Σικελιανός έζησε όλες τις ιστορικές στιγμές της σύγχρονης Ελλάδας, τους δυο Παγκόσμιους Πολέμους, τη Ρωσική Επανάσταση, τον ελληνικό Εμφύλιο. Εν ολίγοις όλη την περιπέτεια του κόσμου, η οποία τον ενέπνευσε στο εγχείρημά του, που έρχεται να ενώσει όλη την ανθρωπότητα με κέντρο τους Δελφούς, διότι πίστευε πως σε παλαιότερους χρόνους είχαν αποκαλυφθεί σε φωτισμένους ηγέτες υψηλές πνευματικές αρχές, οι οποίες ξεχάστηκαν με την πάροδο των αιώνων. Όμως αφού άστραψαν μια φορά είναι μοιραίο να ξαναστράψουν και είναι ο μόνος τρόπος να μη χαθεί ο κόσμος μέσα στην επανάληψη του κακού. Μια νέα τάξη, ένας νέος ρυθμός θα ένωνε σε κοινό όραμα τους πάντες. Η Δελφική του Προσπάθεια είχε παγκόσμιο χαρακτήρα. Γι’ αυτό η έκκλησή του είναι προς πάντας τους «ζητητές του Θεού» και εκείνους που έχουν βρει το «σπέρμα του Θεού», γιατί μέσα από τέτοιους ανθρώπους θα μπορούσε να γίνει το θαύμα της ανύψωσης της ιστορίας.

Η επιλογή του χώρου έγινε επειδή, σύμφωνα με τον μύθο του Δία, δύο αετοί πετώντας από διαφορετικές κατευθύνσεις συναντήθηκαν στους Δελφούς. Ο τόπος των Δελφών λοιπόν είναι ο πρόδρομος της Κοινωνίας των Εθνών του 1920. Ο Σικελιανός συνδέει τους Δελφούς με τα Ιμαλάια, από όπου «οι μυημένοι αντικρίζουνε ακέριο τον ορίζοντα της Γης [...] και τότε αρχινά να υψώνεται [...] ο Παγκόσμιος Απολλώνιος Ναός».

{jb_quote} Έρχεται να ενώσει όλη την ανθρωπότητα με κέντρο τους Δελφούς, διότι πίστευε πως σε παλαιότερους χρόνους είχαν αποκαλυφθεί σε φωτισμένους ηγέτες υψηλές πνευματικές αρχές, οι οποίες ξεχάστηκαν.{/jb_quote}

Οι δύο εορτές του 1927 και 1930, με παραστάσεις αρχαίου δράματος, αθλητικούς αγώνες, εκθέσεις παραδοσιακής χειροτεχνίας, λαϊκούς χορούς κ.ά., δεν ήταν παρά το προανάκρουσμα της Δελφικής Προσπάθειας· η συγκέντρωση της πνευματικής πρωτοπορίας όλων των λαών ήταν ο στόχος. Δυστυχώς, η προσπάθεια σταμάτησε εκεί· «ο βαθύτερος σκοπός δεν ευοδώθηκε», αν και ο θεμέλιος λίθος είχε μπει για να στήσει «Ναού νέου αγκωνάρι», όπως θα έλεγε ο Ελύτης. Και θεωρούσε ο Σικελιανός τη δική του εποχή την πλέον κατάλληλη για την προσπάθειά του.

Ο συγγραφέας του βιβλίου, Ντέιβιντ Κόνολι, θεωρεί ότι «τώρα, μετά τις πρωτοποριακές σπόπειρες του Σικελιανού πριν από εκατό χρόνια, οι συνθήκες είναι πιο ώριμες από ποτέ για την υλοποίηση της Δελφικής Προσπάθειας» (μτφρ. Προλόγου από τα αγγλικά: Βασίλης Δουβίτσας).

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται με τη σειρά τα ανθολογημένα αποσπάσματα από το έργο του Σικελιανού σε δέκα ενότητες: Ο Δελφικός Λόγος, «Σπερματικός Λόγος» (1921)· δίνει τον συγκλονισμό που ένιωσε ο Σικελιανός· «Ήταν οι ώρες που η ψυχή του κλονισμένη από τις Μούσες [...] τόποι, στοιχεία, αιώνες εβόγκαν... κράζαν στην ψυχή μου». Ο Σικελιανός κάνει κάλεσμα ανοιχτό προς όλους όπου υπάρχουν και αισθάνονται όπως ο ίδιος να στείλουν τη φωνή τους, την ψυχή τους, την καρδιά τους προς όλα, στο κύμα, στη γη, στα λουλούδια, στα ζώα, στα αστέρια, στους ανθρώπους, στους αιώνες, στους κύκλους των αιώνων. Για να γνωρίσει η ιστορία το θέρος, χρειάζονται πρώτα οι άνθρωποι που θα το βρούνε ακέριο μέσα στην ψυχή τους. «Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι πάντα σύγχρονη στα διάφορά της μέρη. Ίσως, τούτη τη στιγμή, η θρησκεία του μέλλοντος να συντελείται κάπου χωρίς εμάς». Υπάρχουν ανάμεσα στους θυρσοφόρους Βάκχοι... που βαδίζουν μοναχοί τους.

Ο Σικελιανός μιλάει για τα πραγματικά του κίνητρα (1926) και θεωρεί τις Δελφικές Εορτές (1927) ως μέσο για να ενώσει όσους επιθυμούν «ν’ αποτελέσουν ένα ανώτερο επίπεδο προσέγγισης των ασυγκρότητων προφυλακών της σκέψης... για τη δημιουργική αναρρύθμιση της ζωής». Εξηγεί ποιοι είναι οι τρεις τρόποι με τους οποίους καλεί την παγκόσμια κοινότητα: «ο επιστρεπτικός, ο προνοητικός και ο εράσμιος», ήτοι το ξύπνημα της μεγάλης μνήμης, η ανάγκη για επανεπιβεβαίωση των μεγάλων προσπαθειών στην ιστορία και, τέλος, η ιεραρχία και η τάξη στις αιώνιες αξίες για τον καθορισμό των μεγάλων σκοπών στο μέλλον.

Στις Γενικές Πνευματικές Γραμμές της Δελφικής Προσπάθειας (1927), επικαλείται τους Νίτσε, Ρενάν, Μισελέ, Κοντ, που μίλησαν για τη βαθύτερη σημασία των εορτών ως προαισθημάτων του μέλλοντος. Αλλά για να είναι πλήρης ο μύθος του μέλλοντος, υποστηρίζει ότι πρέπει να εμπεριέχει και το παρελθόν. Ανατρέχει σε όλη την ανώτερη πνευματική γενιά του Κόσμου, που αρχίζει με τους Ορφικούς, τα Μυστήρια, τους Πυθαγόρειους, περνάει από τον Τζορντάνο Μπρούνο και φτάνει στην εποχή του. Δεν παραλείπει να δώσει οδηγίες βήμα βήμα για την πραγμάτωση του ονείρου του, να μελετήσει όλες τις παραμέτρους, δεν χάνει την πίστη του. Θεωρεί τους αντιδρώντες «παραπλανημένους φίλους» του και προβαίνει στην Έκκληση (1930): «Ελάτε, λοιπόν, αδελφοί μου εν Πνεύματι, και βοηθήστε με να οικοδομήσουμε μαζί αυτό τον πρώτο μικρό Ναό της Αναγέννησης του Ανθρώπου».

Ο πολυτελής τόμος συμπληρώνεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό των Εορτών και πορτρέτα του μεγάλου μας Άγγελου Σικελιανού.

Η Δελφική Προσπάθεια
Άγγελος Σικελιανός
Ανθολόγηση και Πρόλογος: David Connolly
Ίκαρος
200 σελ.
ISBN 978-960-572-566-2
Τιμή €18,00