Αριάδνη Καλοκύρη: «Σχέδιο κήπου»

22:26 4/2/2025 - Πηγή: Diastixo

Δύο είναι οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους κινείται η ποιητική δημιουργία της Αριάδνης Καλοκύρη στη δεύτερη ποιητική της συλλογή, Σχέδιο κήπου. Ο πρώτος, που, πέραν των άλλων, προσφέρει τη δυνατότητα αναστοχασμού πάνω στο φαινόμενο της ποίησης γενικά, έχει να κάνει με την αντίστιξη ή, μάλλον, την ταλάντευση ανάμεσα σε δύο έννοιες στενά συνυφασμένες –αναπόσπαστες, θα έλεγε κανείς– με την ποίηση και την ποιητική εν γένει. Πρόκειται για τη γραφή και τη φωνή και για την αίσθηση που δίνει ένα ποίημα ότι, αν και αποτυπώνεται ως γραφή, διαθέτει στην πραγματικότητα μια

δυναμική που το αποκολλά από το χαρτί και το κάνει να ακούγεται σαν φωνή, σαν άρθρωση και εκφώνηση. Είναι αρκετά δύσκολο να εξηγήσει κανείς αυτή την αίσθηση που αποπνέει η ποίηση της Καλοκύρη, ούτε, νομίζω, θα πρέπει να εντοπιστεί στις διάφορες γλωσσικές επιλογές και στη γλώσσα που έχει τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά μιας ομιλίας, η οποία διεξάγεται άλλοτε με όρους ενός εσωτερικού μονολόγου και άλλοτε με όρους μιας εξομολογητικής κατάθεσης προς τον έτερο – ακόμα κι αν αυτός είναι ο εαυτός. Ίσως, πολύ περισσότερο από τα γλωσσικά και εκφραστικά μέσα, η αίσθηση αυτή θα πρέπει να σχετισθεί με τη διαφαινόμενη έλξη της ποιήτριας προς την παρατήρηση και την κρυστάλλωση αυτής της παρατήρησης σε λόγο. Λόγο ποιητικό.

Αυτός είναι και ο λόγος που, πολύ συχνά, τα ποιήματα της Καλοκύρη δίνουν την εντύπωση ότι εκτυλίσσονται σαν περιήγηση στον χώρο και στον χρόνο, σαν διαδρομή που πραγματοποιείται μέσα σε ένα καθεστώς μετουσίωσης των ερεθισμάτων σε συγκινήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερα ισχυρός αναδεικνύεται ο ρόλος του συνειρμού ως μεθόδου που δεν αφορά μόνο την ποιητική σύνθεση αλλά και την ποιητική συνθήκη, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ένα ποίημα αποτελεί μια εκδοχή που δεν είναι βέβαια τυχαία, δίνει όμως την εντύπωση μιας τυχαιότητας που χαρίζει στο ποίημα τη γοητεία και τη δύναμή του. Οι συνειρμοί στην περίπτωση της Καλοκύρη είναι βαθιά ποτισμένοι από τον αυθορμητισμό της ποιήτριας, την ίδια στιγμή όμως φανερώνουν τη δύναμη της σκέψης να επεμβαίνει στο ερέθισμα, να το καθοδηγεί και να του δίνει το ιδιαίτερο νόημα και την αξία του.

Δεν είναι όσο ίδια φανταζόμουν
η λευκή γραμμή της κιμωλίας
στη μέση της ασφάλτου.
Χωρίζει όμως επαρκώς το πριν και το μετά.

Αλλάζουν οι συνήθειες
η παιδική χαρά, η Κυριακή, οι φίλοι που τόσα μοιράζεστε
αλλά όχι όλα.

Η απουσία σου
με αποσπά.

Θυμήθηκα τον στενό κήπο
τη σκόνη και τη στάχτη, κάποια απ’ τα βιβλία εσύ
φαίνεται να τα ’χεις πάρει·
όσο αρκούσε η σταθερά της ακρόασης.
Δεν ανήκα σε καμιά ηλικία και τώρα
επιμένω να μη γνωρίζω
πώς συμπεριφέρονται εκείνοι της γενιάς μου.

Αφορμή
να πενθήσω πρόωρα στο περιθώριο της αυπνίας.
(«Πρώτη ύλη»)

{jb_quote} Τα ποιήματα της Καλοκύρη δίνουν την εντύπωση ότι εκτυλίσσονται σαν περιήγηση στον χώρο και στον χρόνο, σαν διαδρομή που πραγματοποιείται μέσα σε ένα καθεστώς μετουσίωσης των ερεθισμάτων σε συγκινήσεις. {/jb_quote}

Ο δεύτερος άξονας γύρω από τον οποίο αναπτύσσεται η συλλογή είναι η έννοια του κήπου, η οποία, άλλωστε, αποτελεί και το σημείο της πρώτης επαφής του αναγνώστη μαζί της. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα σύμβολο και έναν συμβολισμό που προσλαμβάνει μιαν άλλη βαρύτητα και σημασία όταν συνάπτεται με την ποίηση, για να διαμορφώσει μια αλληλομετάθεση από τις πιο γόνιμες και ενδιαφέρουσες. Δεν είναι απλώς και μόνο η θεώρηση του ποιητικού λόγου ως ένα είδος κήπου με τις λέξεις να αποτελούν τα άνθη, τα οποία διευθετημένα ανάλογα δίνουν την αίσθηση της αρμονίας και της τάξης, έτσι που κάθε ποιητική σύνθεση και όλες μαζί να προσφέρονται ως ένα λεκτικό πανόραμα. Είναι πολύ περισσότερο η ενατένιση της λέξης ως πυρήνα που προσφέρεται στον αναγνώστη όχι πια με τη σημασιολογική της διάσταση και λειτουργία, αλλά με μια διάσταση πολύ πιο σημαντική και ενδιαφέρουσα – την αισθητηριακή. Γίνεται, δηλαδή, η λέξη φορέας μιας ενέργειας αντίστοιχης με αυτή που φέρει ένα λουλούδι. Γίνεται εικόνα και άρωμα, γίνεται κέντρισμα στις αισθήσεις, γίνεται εστία απόλαυσης και ομορφιάς. Είναι μια ιδιαίτερη οπτική πάνω στην ποίηση αυτή, που πιστοποιεί και επικυρώνει, ίσως, το γεγονός μιας διαφαινόμενης τάσης των ποιητών να αποκολληθούν από τη νοησιαρχία και μια πιο ορθολογική αντίληψη του λόγου και να τον ατενίσουν στην άλλη του πλευρά, την περισσότερο δεμένη με τις αισθήσεις και τον τρόπο με τον οποίο αυτές ξυπνούν μπροστά σε ό,τι τις διεγείρει. Μπροστά σε ό,τι συνάπτεται και εναρμονίζεται μαζί τους.

Η παραπάνω παρατήρηση δεν θα πρέπει, βέβαια, να μονοπωλήσει ούτε να καθοδηγήσει κατά τρόπο τελεσίδικο και οριστικό την ερμηνεία. Ήδη από τον τίτλο, με την προσθήκη της λέξης «σχέδιο», η Καλοκύρη μετριάζει την κατίσχυση της διαίσθησης στην προσέγγιση του ποιητικού υλικού και προσδίδει στην ποιητική διεργασία μια προοπτική που της δίνει ακριβώς τον χαρακτήρα της πραγμάτωσης ενός καταστρωμένου από πριν σχεδίου ή προγράμματος. Πρόκειται ακριβώς γι’ αυτό που η λέξη πρόγραμμα ή, όπως θα ήταν ίσως καταλληλότερος ως όρος, «προγραφή» σημαίνει. Είναι η διαμόρφωση μιας εικόνας για την εικόνα που θα συλληφθεί και θα γίνει αντικείμενο επεξεργασίας. Είναι η υπαγωγή των αισθήσεων σε ένα πλάνο που θα έχει στο κέντρο και τον ορίζοντά του την απελευθέρωσή τους. Και είναι χαρακτηριστικό ότι η απελευθέρωση αυτή, στην περίπτωση της Καλοκύρη, λειτουργεί προς την κατεύθυνση της ανάδυσης όλου εκείνου του ψυχοσυναισθηματικού υλικού που βρίσκεται συσσωρευμένο μέσα στον προσωπικό χωροχρόνο της δημιουργού και, από την άλλη, της καταβύθισης μέσα σε έννοιες και πράξεις προκειμένου να επαναχαραχτεί το περίγραμμά τους, ειδικά όταν αυτό μοιάζει στέρεο και κρυσταλλωμένο.

Κλειστό κύκλωμα
η αγκαλιά μου σε κράτησε
σ’ έναν θεατρικό χρόνο
γυμνό και αστείο.

Άδειο
το σπίτι
κι ας μην μπορούμε
πουθενά να σταθούμε.

Θέσεις και σημεία αλλάζουν
οι άνθρωποι

κύκλοι κλείνουν – κήποι κλαίνε

η σκιά των φίλων
σταδιακά μας σκεπάζει αφήνοντας φωτεινές ζωόμορφες κηλίδες

σε κυρτό τοίχο
από σώμα.
(«Παγίδα»)

Σχέδιο κήπου
Αριάδνη Καλοκύρη
Κίχλη
112 σελ.
ISBN 978-618-5461-83-6
Τιμή €10,50