Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Ημιτελείς»

22:44 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Το πιο ενδιαφέρον και πρωτοποριακό, ίσως, στοιχείο που καθιστά το νέο μυθιστόρημα της Χρυσοξένης Προκοπάκη, Ημιτελείς, ένα ιδιαίτερα ελκυστικό πεδίο μελέτης των αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών, είναι η αντιστροφή που αποτολμά η συγγραφέας ανάμεσα στην εξωτερική και εσωτερική δράση. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι όλα όσα φαίνεται ότι συμβαίνουν στην επιφάνεια και την επιδερμίδα της ζωής των ηρώων παρουσιάζονται μέσα από την εκτύλιξη

της σκέψης του κεντρικού, βασικά, πρωταγωνιστή. Αυτός φαίνεται να προσλαμβάνει όλες εκείνες τις εξελίξεις που έρχονται για να αλλάξουν τη ζωή και τις σχέσεις του για να τις μετουσιώσει σε σκέψεις, σε ερμηνεία των προθέσεων και των συμπεριφορών, σε ένα είδος εσωτερικής ζωής που μοιάζει εντονότερη και πιο συναρπαστική από την εξωτερική.

Η ιστορία γύρω από την οποία στήνεται το μυθιστόρημα είναι, σε γενικές γραμμές, απλή και σχηματική. Στο κέντρο βρίσκεται η έννοια της οικογένειας και ο κεντρικός ήρωας, Νικόλας, ως παιδί και ως πατέρας και σύζυγος. Οι ισορροπίες αλλάζουν όταν αποκαλύπτεται ένα οικογενειακό μυστικό που όχι μόνο διαταράσσει τις σχέσεις μεταξύ των προσώπων, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτά αντίκριζαν τον εαυτό τους και τους άλλους. Μέσα στο πλαίσιο αυτό διεξάγεται ο γνωστός αγώνας της ύπαρξης ανάμεσα στο αρχικό ξάφνιασμα, την έκπληξη, τη ματαίωση, από τη μία, και τη συμφιλίωση ή την αποδοχή, από την άλλη. Η όλη υπόθεση αποκτά τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά μιας διαδρομής που πρέπει να διανύσει ο ήρωας, αφήνοντας ουσιαστικά πίσω του όλα όσα τον βαραίνουν ή ανακόπτουν την πορεία του. Μέσα στη συνθήκη αυτή δεν έχει ούτε συμμάχους ούτε αντιπάλους. Γιατί τα οικεία πρόσωπα, που άλλοτε έχουν θετική και άλλοτε αρνητική επίδραση πάνω του, φαίνονται να «ουδετεροποιούνται» αφήνοντας τον πρωταγωνιστή μόνο του, την ίδια στιγμή όμως απολύτως ελεύθερο να ανοιχθεί σε έναν νέο υπαρξιακό ορίζοντα.

Η αφήγηση κυλά με έναν ιδιαίτερα ταχύ και άνετο ρυθμό, διαμορφώνοντας ένα αντίστοιχο της σκέψης μέσα από την οποία παρουσιάζονται τα γεγονότα μπολιασμένα με το συναίσθημα, την ενστικτώδη αντίδραση, την αντίληψη και τη βαθιά πίστη του ήρωα στη διπλή όψη των ανθρώπινων δεσμών. Έτσι, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τις δύο εκδοχές μέσα από τις οποίες παρουσιάζονται οι συγγενικές σχέσεις και οι οποίες αντιστοιχούν, ουσιαστικά, στη διάψευση και τη γνησιότητα. Από αυτή την άποψη το πλέγμα που δημιουργείται με κέντρο τον ήρωα μοιάζει να μετεξελίσσεται σε ένα είδος ζυγαριάς, που συγκεντρώνει στις δύο πλευρές της τα πρόσωπα εκείνα που έμειναν σταθερά απομακρυσμένα από τον Νικόλα και, από την άλλη, τα πρόσωπα που έμειναν κοντά του και άνοιξαν τις γέφυρες εκείνες για να μπορεί αυτός να επικοινωνήσει, να στηριχθεί, να προχωρήσει.

{jb_quote} Ένα ιδιαίτερα ελκυστικό πεδίο μελέτης των αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών. {/jb_quote}

Η εστίαση και η τοποθέτηση της δράσης μέσα στον μικρόκοσμο των δύο πυρηνικών οικογενειών, που αποτελούν τα κέντρα από τα οποία εκπορεύεται και στα οποία απολήγει η δράση, δεν σημαίνει ότι το μυθιστόρημα δεν ανοίγεται σε έναν ευρύτερο ορίζοντα. Ίσα ίσα που μέσα στις σελίδες του περνούν πολλές από τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Η επιδερμικότητα και το ανούσιο των ανθρώπινων σχέσεων, το κυνήγι του εύκολου πλουτισμού, η έμφαση στο «φαίνεσθαι» παρά στο «είναι», ο απρόσωπος χαρακτήρας της εργασίας, η καταναλωτική μανία, η υποταγή και η παραμονή σε συνθήκες προσωπικής δυστυχίας και εγκλεισμού είναι μερικά από τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο και που αποτελούν τις γραμμές σύνδεσης με την εξωτερική, κοινωνική πραγματικότητα. Το στοιχείο αυτό οδηγεί, αυτομάτως, το μυθιστόρημα στην περιοχή του ρεαλισμού, της ρεαλιστικής ανάπλασης της πραγματικότητας όπως τη γνωρίζει από την εξωλογοτεχνική ζωή ο αναγνώστης. Εμπειρίες οικείες και γνωστές, πρόσωπα αναγνωρίσιμα και αληθοφανή, καταστάσεις επαναλαμβανόμενες και επανερχόμενες μέσα στην καθημερινή πράξη, αποτελούν τα βασικά στοιχεία που πιστοποιούν τον στενό δεσμό της μυθιστορηματικής ύλης με την αλήθεια της ζωής.

Ως προς το ζήτημα της ταύτισης του αναγνώστη με τον ήρωα, εκείνο που σε πρώτη φάση μπορεί κανείς να παρατηρήσει είναι η έλξη που ασκεί η μορφή και, κυρίως, η εκτύλιξη των σκέψεων του κεντρικού ήρωα στον αποδέκτη. Έτσι, ακόμα κι αν δεν επιτυγχάνεται η απόλυτη σύμπτωση και συμπόρευση, ο αναγνώστης έρχεται για να σταθεί στο πλάι του Νικόλα, να τον ακολουθήσει στην εξωτερική και εσωτερική του «περιπέτεια», να τον κατανοήσει και να αντιληφθεί, τελικά, ότι η προσωπική του κατάθεση απευθύνεται κυρίως προς όλους εμάς που γινόμαστε κοινωνοί της προσπάθειάς του να βρει την ισορροπία του μέσα στη ζωή και μέσα στον κόσμο. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα μυθιστόρημα «ανοιχτό», για μια αφήγηση που καλεί τον αναγνώστη στο εσωτερικό της να παρακολουθήσει ως θεατής –αλλά και συμμέτοχος– το προσωπικό δράμα του ήρωα, την εναγώνια προσπάθειά του να ανακαλύψει τα κίνητρα που οδήγησαν τους οικείους του σε συγκεκριμένες επιλογές.

Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται η ευστοχία του τίτλου, Ημιτελείς, ως προς την απόδοση του βασικού χαρακτηριστικού της προσωπικότητας και της ψυχοσύνθεσης των ηρώων. Ημιτελή είναι όλα ανεξαιρέτως τα πρόσωπα του έργου στο μέτρο και στον βαθμό που εμφορούνται από αδυναμίες και πάθη που τα καθιστούν ευάλωτα, ευεπηρέαστα και, πολλές φορές, ανίκανα να αντισταθούν. Η ολοκλήρωσή τους επιτυγχάνεται μέσα στο μυθιστόρημα, εκεί όπου κρυσταλλώνεται η ύπαρξή τους μέσα από τον προσδιορισμό του περιγράμματος και της ουσίας τους. Και η κρυστάλλωση αυτή –παραδόξως– αποκτά έναν δυναμικό χαρακτήρα και μια ενέργεια που εκδηλώνεται ως λόγος, λόγος ενδιάθετος και εσωτερικός, ο οποίος έρχεται για να επισκιάσει τη δράση και να αποδείξει, για μία ακόμα φορά, ότι ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, μπορεί να βασιστεί μονάχα στη νόησή του προκειμένου να γνωρίσει τις άλογες πλευρές της ύπαρξής του, να τις αποδεχτεί και, το κυριότερο, να τις ελέγξει. Το μυθιστόρημα της Προκοπάκη προκρίνει, λοιπόν, τον λόγο και τη σκέψη ως τρόπο ζωής, ως λύση στα ποικίλα υπαρξιακά, κοινωνικά και οικογενειακά αδιέξοδα, ως αρωγό στην εσωτερική αναζήτηση και την προσπάθεια κατάκτησης της αυτοσυνειδησίας και της νέας, κάθε φορά, αφετηρίας του ανθρώπου στη ζωή.

Ημιτελείς
Χρυσοξένη Προκοπάκη
Στίξις
190 σελ.
ISBN 978-618-5595-22-7
Τιμή €12,72