Μισέλ Φάις: «Εξουθένωση»

23:39 23/12/2022 - Πηγή: Diastixo

Κάτι παραπάνω από είκοσι χρόνια μετά το έργο Απ' το ίδιο ποτήρι και άλλες ιστορίες, για το οποίο έλαβε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος το 2000, ο δημιουργικά πολυσχιδής και πάντα ανήσυχος Μισέλ Φάις επιστρέφει με μια συλλογή διηγημάτων, με τίτλο: Εξουθένωση και επεξηγηματικό υπότιτλο: ντοκιμαντέρ ονείρων. Εβδομήντα ένα διηγήματα μονολογικής ή διαλογικής μορφής, με έντονη την κινηματογραφική ή/και θεατρική αύρα, που αποπνέουν μια διάχυτη εξουθένωση, μια εξουθένωση γνώριμη.

Του κάθε διηγήματος προηγείται η παράθεση

του τόπου, της εποχής και των προσώπων, το πλαίσιο εντός του οποίου ο μονόλογος ή ο διάλογος θα λάβει χώρα, ένα ιδιότυπο: κλείσε τα μάτια και φαντάσου· «Αριζόνα. Καύσωνας. Μεσημέρι. Γραφείο με φθαρμένους τοίχους και παλιά έπιπλα. Δύο άντρες κάθονται απέναντι σ’ ένα μακρύ μεταλλικό τραπέζι. Ο νεότερος φοράει άσπρο κουστούμι και μιλάει αργά και σιγά. Ο μεγαλύτερος φοράει τζιν, κίτρινη μπλούζα και μιλάει δυνατά και γρήγορα. Στην οροφή ένας ανεμιστήρας λειτουργεί με πολύ θόρυβο. Πρώτος μιλάει ο νεότερος άντρας». Ύστερα ο λόγος δίνεται στα πρόσωπα: «Λοιπόν, θα πεθάνεις στη θέση ενός άλλου./ Ελπίζω να αστειεύεσαι.../ Δεν φημίζομαι για το χιούμορ μου...» («Ο ανεμιστήρας», σελ. 19).

Δεν είναι πάντοτε ασφαλές να ποντάρει κανείς, τι προηγήθηκε, ο χώρος, η συνθήκη, τα πρόσωπα ή μήπως τα λόγια. Και τα λόγια αυτά εκτός της δεδομένης συνθήκης θα ήταν άλλα, ή διαφορετικά στη δοθείσα συνθήκη, θα μπορούσε κάτι άλλο να ειπωθεί, το παρελθόν και το περιβάλλον, το φύλο ή η μόρφωση, σε τι βαθμό επηρεάζουν άραγε την έκφραση του συναισθήματος, της αγωνίας ή του φόβου; Ένα ζευγάρι, γύρω στα εξήντα, που τρώει σε ένα χορτοφαγικό εστιατόριο στο Όσλο και συζητά τι είναι εκείνο που κάνει τους ανθρώπους να χωρίζουν, για να συμφωνήσουν πως οι άνθρωποι χωρίζουν όταν σταματούν να λένε ιστορίες· θα έδινε μια απάντηση διαφορετική ένα ζευγάρι σε νεαρότερη ηλικία στην Πόλη του Μεξικό ή θα συμφωνούσαν, ίσως, πως όταν το σεξουαλικό παιχνίδι λήξει, ο χωρισμός είναι αναπόφευκτος;

{jb_quote}Τα διηγήματα της Εξουθένωσης αποτελούν ψηφίδες ενός υπό διαρκή κίνηση και εμπλουτισμό συγγραφικού σύμπαντος, που ωστόσο διαθέτουν ικανή αυτονομία, τόσο κατά μόνας, όσο και εν συνόλω.{/jb_quote}

Μέσα από τα εβδομήντα ένα αυτά στιγμιότυπα, ο Φάις γυρεύει να αποτυπώσει εκείνο που ο τίτλος προοικονομεί, την εξουθένωση, άμεσο συνεπακόλουθο της ύπαρξης, στρέφοντας την κάμερα της παρατήρησης σε πρόσωπα διάσπαρτα στον κόσμο, που ακόμα και όταν συνομιλούν, περισσότερο μονολογούν. Η επικοινωνία, η (α)δυνατότητά της για την ακρίβεια, είναι άλλωστε ένα από τα κυρίαρχα πίσω στρώματα σε κάθε στιγμιότυπο της συλλογής αυτής, αλλά και μια διαρκής αναρώτηση στο έργο του δημιουργού, αρκεί κανείς να θυμηθεί την άτυπη τριλογία που συνθέτουν οι νουβέλες Από το πουθενά, Lady Cortisol και Όπως ποτέ. Σε κρεβάτια ξενοδοχείων, σε απόμερα τραπέζια εστιατορίων ή έξω από βομβαρδισμένα θέατρα, τα πρόσωπα της Εξουθένωσης μιλούν από θέση εξουσίας, απελπισίας ή άγνοιας για όσα συνέβησαν ή επίκειται να συμβούν, φανερώνουν, κρύβουν ή επιχειρούν να παραπλανήσουν για όσα ελπίζουν, φοβούνται ή φθονούν, με το μαύρο χιούμορ και το παράλογο να δηλώνουν ενίοτε δυναμικά και αντιστικτικά την παρουσία τους στο σενάριο που τους έχει δοθεί.

Εξωτερικά, η συνοχή της συλλογής έχει κυρίως να κάνει με τη φόρμα, καθώς, μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης, όλα τα διηγήματα κατασκευαστικά ακολουθούν την ίδια ανάπτυξη, ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενο. Η επανάληψη στη μορφή από ένα σημείο και μετά υπνωτίζει και κατά κάποιον τρόπο καθησυχάζει τον αναγνώστη, τον κάνει να νιώθει οικεία περιδιαβαίνοντας και θαυμάζοντας την τεχνική αρτιότητα της κάθε μεμονωμένης κατασκευής, αλλά και τη φιλοδοξία του συνόλου, με αποτέλεσμα οι άμυνες της συναισθηματικής εγρήγορσης να υποχωρούν, και έτσι, σχεδόν ανυποψίαστος, εκεί που δεν το περιμένει, να γυρίσει τη σελίδα και να έρθει αντιμέτωπος μ' έναν δικό του μονόλογο, σε μια συνθήκη γνώριμη, μια εύθραυστη παγίδα στην οποία αναπόφευκτα πέφτει μία ή περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, παγίδες που λειτουργούν ως ανακλαστήρες του προσωπικού, ενοχλώντας και αφυπνίζοντας διάφορα σημεία πυροδότησης.

Στα έργα του Φάις, ο φλοιός της κατασκευής αφήνει μια μυρωδιά συναισθηματικής αποστείρωσης, με τον συγγραφέα/σκηνοθέτη να διατηρεί απόσταση από τα πρόσωπα του δράματος, κρυμμένος κάπου στο πίσω μέρος της αίθουσας, ενώ γύρω από τη σκηνή κυριαρχεί σκοτάδι πυκνό. Αν έπρεπε να απομονωθεί μόνο ένα χαρακτηριστικό της φαϊσικής γραφής, θα ήταν η εγκεφαλικότητα της κατασκευής του φλοιού αυτού για το υψηλής θερμοκρασίας περιεχόμενο, για το καυτό ζουμί, για την εξουθένωση, εν προκειμένω, με την ανθεκτικότητα του φλοιού να καθιστά την ύπαρξη θερμοστάτη περιττή. Ο ιστός που ενώνει, και εν πολλοίς αποτελεί, το σύνολο της εργογραφίας του Φάις, καίτοι αναγνωρίσιμος, δεν έχει τον χαρακτήρα μανιέρας, όχι τουλάχιστον εκείνον με τη συνακόλουθη αρνητική χροιά της φασόν κατασκευής, αλλά εκείνον του οχήματος διερεύνησης δυνατοτήτων της γραφής και της αφήγησης, της απόπειρας κατανόησης και αποτύπωσης μέσω της γλώσσας τού μέσα και του γύρω κόσμου, αλλά και της διαπλοκής της ίδιας της ύπαρξης εντός των μηχανισμών αυτών.

Τα διηγήματα της Εξουθένωσης αποτελούν ψηφίδες ενός υπό διαρκή κίνηση και εμπλουτισμό συγγραφικού σύμπαντος, που ωστόσο διαθέτουν ικανή αυτονομία, τόσο κατά μόνας, όσο και εν συνόλω.

Εξουθένωση
Ντοκιμαντέρ ονείρων
Μισέλ Φάις
Εκδόσεις Πατάκη
σ. 288
ISBN: 978-618-07-0223-1
Τιμή: 16,60€