«Βρομιές με κρέμα σαμπαγιόν» του Κωνσταντίνου Νικολάου

23:39 23/12/2022 - Πηγή: Diastixo

Προ ημερών, βρέθηκα σ’ ένα μικρό παντοπωλείο στο νότιο Πήλιο. Η ώρα ήταν περασμένη όταν έφτασα και όλα τριγύρω κλειστά. Η ιδιοκτήτρια του παντοπωλείου, μια συμπαθέστατη ηλικιωμένη κυρία, με ενημέρωσε πως η ταμειακή μηχανή ήταν ήδη απενεργοποιημένη, ωστόσο θέλησε να μ’ εξυπηρετήσει. Αφού με άφησε λοιπόν να ολοκληρώσω τις αγορές μου, έβαλε τα ψώνια στη σακούλα και στη συνέχεια βάλθηκε –αλίμονο– να υπολογίσει μόνη της το άθροισμα.

Παρακολούθησα εμβρόντητος όλα τα βήματα της πρόσθεσης, σα να ήταν η πρώτη μου φορά. Βοηθούσε ασφαλώς και ο ρυθμός που έμοιαζε να έχει διδακτικό σκοπό. Το

τρεμάμενο χέρι με το σπασμένο μολύβι και οι μουντζούρες στο μπακαλόχαρτο επέτειναν την αγωνία μου. Έβαζα στοίχημα πως αυτή η ιστορία δε θα φέρει κανένα αποτέλεσμα. Θυμήθηκα τότε τον δάσκαλό μου (γιατί ναι, υπήρχε άφθονος χρόνος!), που τόσο πιεστικά γύρευε να μας μάθει να κάνουμε αριθμητικές πράξεις, γιατί όπως μας προειδοποιούσε: «Όταν έρθει η ώρα, δε θα έχετε μαζί σας κομπιουτεράκι!». Διαψεύστηκε βεβαίως πανηγυρικά, γιατί δεν μπορούσε να προβλέψει την εισβολή των έξυπνων κινητών στη ζωή μας. Φεύγοντας λοιπόν, αναρωτιόμουν: Έχουμε φτάσει, τελικά, στο σημείο να εμπιστευόμαστε την τεχνολογία σε τέτοιο βαθμό, ώστε αμφιβάλλουμε για την επάρκεια οποιασδήποτε ανθρώπινης ενέργειας; Ακόμα κι όταν πρόκειται για μια απλή πρόσθεση;

Εφόσον όλες σχεδόν οι οικονομικές συναλλαγές γίνονται πλέον ψηφιακά, η εμπιστοσύνη μας στην τεχνολογία είναι αδιαμφισβήτητη. Καθημερινά παραχωρούμε προσωπικά δεδομένα ως αντάλλαγμα στις υποτιθέμενες δωρεάν υπηρεσίες των κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Υπάρχει ένας κανόνας, για όσους δεν το ξέρουν: Όταν δεν πληρώνεις για ένα προϊόν, τότε εσύ είσαι το προϊόν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι προτιμήσεις και οι συνήθειές σου. Έχουμε απολύτως υποταχθεί σε αλγορίθμους που με ακρίβεια μπορούν να προβλέψουν την επόμενη επιθυμία μας. Μια αναζήτηση αρκεί για να πυροδοτήσει σωρεία στοχευμένων διαφημίσεων. Προτάσεις που μας κατακλύζουν μέχρι εν τέλει να υποκύψουμε. Η συναίνεσή μας, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχει μάλλον τυπικό χαρακτήρα.

Πλέον είμαστε τόσο εξοικειωμένοι στη δημοσιοποίηση πληροφοριών που μας αφορούν, που ίσως να μη θεωρούμε και τόσο βλαβερή αυτού του είδους την αλληλεπίδραση. Κάτι που πρέπει ωστόσο να μας θορυβήσει, είναι ίσως η βαθμιαία και ως εκ τούτου αδιόρατη εκχώρηση δεξιοτήτων με αντάλλαγμα την άνεση και την ταχύτητα. Πράγματι, με μια παντοδύναμη συσκευή ανά χείρας, έχουμε τη δυνατότητα να εκτελέσουμε άκοπα δύσκολες μαθηματικές πράξεις, ν’ ανατρέξουμε σε οποιαδήποτε πληροφορία, ν’ αποστείλουμε φωτογραφίες ή να κοινοποιήσουμε βίντεο με απίστευτη ευκολία. Μάλιστα, εκφράζουμε συναισθήματα με τη χρήση εικονιδίων που χαίρονται, θυμώνουν και λυπούνται. Σαν διορισμένοι υπάλληλοι, κάνουν τη δουλειά που θα έπρεπε να κάνουμε εμείς! Ας αναρωτηθούμε όμως, τι επίδραση έχουν όλες αυτές οι ευκολίες στη μνήμη, στη διάκριση, στην περιγραφική ή στην αφηγηματική μας ικανότητα. Χωρίς άσκηση, όλες αυτές οι δεξιότητες είναι καταδικασμένες να ατονήσουν.

{jb_quote}Υπάρχει ένας κανόνας, για όσους δεν το ξέρουν: Όταν δεν πληρώνεις για ένα προϊόν, τότε εσύ είσαι το προϊόν.{/jb_quote}

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, απειλείται να κατακρημνιστεί και το τελευταίο μας προπύργιο, που δεν είναι άλλο από την κριτική μας ικανότητα. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από έναν τρομακτικό όγκο δεδομένων, χωρίς να διατίθεται ο ανάλογος χρόνος για την επεξεργασία τους. Μυριάδες απόψεις και παραινέσεις από αυτόκλητους επαγγελματίες γνωμολόγους, που ανεξέλεγκτα διασπείρονται στο διαδίκτυο, δίνουν μια ιδέα της χαοτικής κατάστασης που επικρατεί. Επιπλέον, με τη μορφή μιας ακατάσχετης ροής πληροφοριών, διεθνείς πολιτικές και οικονομικές ειδήσεις παρατίθενται πλάι σε συνταγές μαγειρικής και κουτσομπολιά χωρίς καμία διάκριση, καθιστώντας πλέον δύσκολη αν όχι εντελώς ανέφικτη την ορθή αξιολόγηση μιας πληροφορίας. Ψευδείς ειδήσεις, ανακριβείς πληροφορίες, κακόβουλες παρεμβάσεις κ.λπ. θολώνουν περαιτέρω ένα ήδη δυστοπικό τοπίο παραπληροφόρησης και αποπροσανατολισμού, ώστε δεν επιτρέπει καμιά πιθανότητα για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Αντιθέτως, τα στοιχεία που αφορούν παιδιά που διαγιγνώσκονται με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) δεν επιδέχονται παρερμηνειών. Συμπτώματα διάσπασης προσοχής και παρορμητικότητας δυστυχώς δεν εξαιρούν ούτε κι ένα ποσοστό ενηλίκων, επηρεάζοντας αρνητικά την επαγγελματική τους απόδοση και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Η τεχνολογία αναμφίβολα αποτελεί εργαλείο, και αν η χρήση του στο τέλος της ημέρας τελικά αποβαίνει ευεργετική ή καταστροφική για εμάς, είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη. Στις ημέρες μας επικρατεί μια φρενίτιδα σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες, ωστόσο εκτός από το πιάτο μας, εξίσου συνετό θα ήταν κατά τη γνώμη μου να περιφρουρήσουμε και τον νου μας. Ο σπουδαίος ποιητής Εουτζένιο Μοντάλε ήδη από τη δεκαετία του ’70 δυσφορούσε με αυτόν τον αχταρμά που απρόκλητα εισβάλλει στα κεφάλια μας. Μεταφράζω εδώ την πρώτη στροφή ενός ποιήματος από την ποιητική συλλογή Ημερολόγιο του ’71. Έχει τίτλο: «Το μιλκσέικ».

Τότε
ένα σαλόνι με γύψινα,
προτομές και καθρέφτες
ήταν η ζωή.
Ο χτύπος μιας καρδιάς
τεχνητός ή αληθινός
ήταν ποίηση.
Επιδρομές νεφών
και όχι μαγισσών
ήταν πίνακας,
ο αυλός, η σφυρίχτρα, το κουδούνι
των βοδιών, μουσική.
Τώρα έγινε ένα αφέψημα
από τα πάντα στους πάντες,
κι αναρωτιέται ο καθένας
αν το μίξερ που λειτουργεί μες στα κρανία

χτυπάει βρομιές ή κρέμα σαμπαγιόν.