Πώς ένα μακελειό σε γυμνάσιο των ΗΠΑ έγινε video game…

21:08 20/1/2025 - Πηγή: Provocateur

Το The Final Exam, ένα video game που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στο οποίο παίζεις έναν μαθητή εν μέσω πυροβολισμών στο σχολείο του, διαρκεί περίπου δέκα λεπτά, περίπου όσο μια πραγματική σφαγή, δηλαδή, σε σχολείο των ΗΠΑ. Το παιχνίδι ξεκινά από μια άδεια αίθουσα αποδυτηρίων.

Ακούς μακρινούς πυροβολισμούς, ουρλιαχτά, βήματα και τον κρότο επίπλων που ανατρέπονται. Η αίσθηση της δυσαρμονίας είναι άμεση: μια εικόνα νεανικών χρόνων υποβιβάζεται ζοφερά σε εικόνα κινδύνου. Καθώς εισέρχεσαι στον κυρίως χώρο του γυμνασίου, στην οθόνη αναβοσβήνει μια αντίστροφη μέτρηση δύο λεπτών. Ο σκοπευτής κατευθύνεται προς το μέρος σας. Κρύψου!

Σκηνή από το video game, The Final Exam.

Το κρυφτό παίζεται από μαθητές για τουλάχιστον δύο χιλιετίες και η εμφάνισή του, σε αυτό το διεστραμμένο νέο πλαίσιο, απλώς ενισχύει την αίσθηση του πανικού. Θα μπορούσες να στριμωχτείς κάτω από τις κερκίδες, αλλά κάθε παιδί ξέρει ότι αυτή είναι μια κακή επιλογή κρυψώνας: υπάρχει λίγος χώρος για ελιγμούς και μπορεί κανείς εύκολα να σε δει μέσα από τα κενά. Ωστόσο, δεν υπάρχουν καλύτερες επιλογές…

Μπαίνεις κρυφά κάτω από τις σανίδες και ακούς τον ήχο των βημάτων να γίνεται πιο έντονος. Τότε εμφανίζεται μια σειρά προτροπών πληκτρολογίου στην οθόνη: «Πάνω», «κάτω», «πάνω», «κάτω». Πατώντας έγκαιρα τα πλήκτρα σταθεροποιείται η αναπνοή σου. Εμφανίζεται μια σιλουέτα και ακούς τον ήχο του περιστρόφου που οπλίζει.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για να γίνει ένα μακελειό… video game!

Ένα μακελειό στο σχολείο θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα κακόγουστο θέμα για video game -αν όχι ταμπού, αν το The Final Exam δεν είχε σχεδιαστεί από τους Μάνουελ και την Πατρίτσια Όλιβερ. Ο γιος τους, Χοακίν, σκοτώθηκε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, 2018, σε μαζικό πυροβολισμό στο Marjory Stoneman Douglas High, στο Πάρκλαντ της Φλόριντα.

Ο Χοακίν ήταν ένας από τους δεκατέσσερις μαθητές που δολοφονήθηκαν από έναν δεκαεννιάχρονο ο οποίος, αφού έφτασε με μια κούρσα Uber στο σχολείο, περιπλανήθηκε στους διαδρόμους του πυροβολώντας με ένα ημιαυτόματο τουφέκι. Παραμένει το πιο φονικό μακελειό σε λύκειο στην ιστορία των ΗΠΑ. (Δύο επιζώντες του συμβάντος αυτοκτόνησαν αργότερα).

Εκείνο το πρωί, ο Μανουέλ άκουγε μουσική καθώς οδηγούσε για να αφήσει τον γιο του στο σχολείο. Λίγο πριν τις 8 π.μ., ο Χοακίν είπε στον πατέρα του ότι τον αγαπούσε καθώς άνοιγε την πόρτα του αυτοκινήτου. Ο Μανουέλ ζήτησε από τον γιο του να του τηλεφωνήσει αργότερα εκείνη την ημέρα. Νωρίς το απόγευμα, ο Μανουέλ έλαβε μια κλήση από την Πατρίτσια που τον ενημέρωσε ότι υπήρχε μια έκτακτη κατάσταση στο σχολείο. Αυτοί και άλλοι αναστατωμένοι γονείς εκδιώχτηκαν μέσα από το χάος που ακολούθησε.

«Υπάρχει πρωτόκολλο», είπε ο Μανουέλ. «Το αντιμετωπίζουν σαν φυσική καταστροφή. Αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι είναι η πιο αφύσικη καταστροφή που έγινε ποτέ». Αφού οι Όλιβερ έφτασαν σε ένα «κέντρο διοίκησης» για να περιμένουν περαιτέρω νέα, οι υπάλληλοι έκτακτης ανάγκης τους παρείχαν κουβέρτες, μπουκάλια νερό και πίτσες. Στη συνέχεια, μετά τα μεσάνυχτα, το ζευγάρι έμαθε ότι ο γιος τους ήταν μεταξύ των νεκρών.

Στη συνέχεια, ο Μανουέλ, ζωγράφος και φωτογράφος που έχει εργαστεί στη διαφημιστική βιομηχανία, αποφάσισε να διοχετεύσει τη θλίψη και την οργή του σε δημιουργική εργασία. «Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε πολύ σύντομα μετά την τραγωδία», είπε. Λίγες εβδομάδες μετά το μακελειό, ζωγράφισε ένα mural του γιου του, στο Μαϊάμι, δίπλα στις λέξεις «Απαιτούμε μια αλλαγή», το οποίο έγινε viral στο διαδίκτυο. Ο Μανουέλ, νιώθοντας ότι είχε ήδη ζήσει τη χειρότερη δυνατή μοίρα, αγκάλιασε την πρόκληση. «Από την τέχνη στον ανατρεπτικό ακτιβισμό στη διαφήμιση, ήθελα να προσεγγίσω τους ανθρώπους», είπε στον δημοσιογράφο του New Yorker, Σάιμον Πάρκιν.

Ξετύλιξε ένα πανό που απεικόνιζε τον γιο του από έναν γερανό που ήταν τοποθετημένος κοντά στον Λευκό Οίκο. Δημιούργησε ένα ατομικό σόου, το οποίο έχει περιοδεύσει σε χώρους, συμπεριλαμβανομένου του Public Theatre, στη Νέα Υόρκη, στο οποίο χτυπούσε ένα πορτρέτο του Χοακίν, σε φυσικό μέγεθος, με ένα σφυρί τέσσερις φορές, μία για κάθε σφαίρα που είχε εισέλθει στο σώμα του γιου του. Πέρυσι, οι Olivers δημιούργησαν μια προσομοίωση της φωνής του Χοακίν χρησιμοποιώντας A.I. και έπαιξαν το ηχογραφημένο κομμάτι έξω από τα γραφεία των νομοθετών στο Καπιτώλιο, με τη φωνή να λέει: «Έχουν περάσει έξι χρόνια και δεν έχετε κάνει τίποτα».

Ο Μανουέλ φανέρωσε το ταλέντο του με έργα που φαινόταν σχεδιασμένα για να κάνουν το κοινό τους να αισθάνεται άβολα -ίσως για να αναλογιστεί κανείς τι σημαίνει να δίνεις προτεραιότητα στην ευπρέπεια έναντι των ζωών μαθητών. Αλλά απορρίπτει την ιδέα ότι ο ίδιος και η οργάνωση που δημιούργησαν με την Πατρίτσια, Change the Ref, χρησιμοποιούν τη δυσφορία ως εργαλείο. «Αντί για δυσφορία, αυτό που φέρνουμε είναι ιδέες που δεν έχουν επαναληφθεί, κάτι που τις δίνει την ευκαιρία να πετύχουν», είπε. «Ως πατέρας, έχασα το δικαίωμα να νιώθω άβολα όταν τον τιμώ».

Θα σώσει ένα video game τις ΗΠΑ;

Στα τέλη του 2023, στην Energy B.B.D.O., μια διαφημιστική εταιρεία με έδρα το Σικάγο, δύο δημιουργικοί διευθυντές, οι Ζε Μπάλντιν και Γκαμπριέλ Μπαρέα, πρότειναν την ιδέα ενός video game με βάση το μακελειό στα σχολειά. Ο Μπάλντιν είχε μεγαλώσει στη Βραζιλία και εξεπλάγη, όταν άκουγε πολιτικούς στις ΗΠΑ να αποδίδουν συχνά μαζικούς πυροβολισμούς σε video game, ένα σύνηθες φαινόμενο τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1990. Το 2012, ο Ντόναλντ Τραμπ έγραψε στο Twitter ότι τα video game «δημιουργούσαν τέρατα».

Το 2018, μετά το μακελειό στο Πάρκλαντ, ο Τραμπ πραγματοποίησε συνάντηση με αξιωματούχους του κλάδου των video game… Φέρεται, μάλιστα, να άνοιξε τη συνάντηση παίζοντας μια συλλογή βίαιων κλιπ video game, συμπεριλαμβανομένου ενός από το Call of Duty: Modern Warfare 2 (2009), στο οποίο ο παίκτης συμμετέχει σε ανταλλαγή πυροβολισμών σε αεροδρόμιο της Μόσχας. Το 2024, μερικές από τις οικογένειες των οποίων τα παιδιά είχαν πυροβοληθεί σε ένα μακελειό στο Ουβάλντε του Τέξας, κατέθεσαν μήνυση κατηγορώντας εν μέρει το Call of Duty, υποστηρίζοντας ότι το περιεχόμενό του επηρέασε τον δολοφόνο.

Παρά τις ανησυχίες, συχνά μελέτες που έχουν δημοσιευτεί και τσεκαριστεί, δεν έχουν βρει σχέση μεταξύ της επιθετικής συμπεριφοράς εφήβων και του χρόνου που αφιερώνεται στα video game. Ο Μπάλντιν γνώριζε επίσης ότι, σε χώρες όπου τα video game παίζονταν ευρύτερα από νέους από ό,τι στις ΗΠΑ, υπήρχαν λιγότεροι ή καθόλου πυροβολισμοί στα σχολεία. (Από πλευράς Call of Duty, στην απάντηση στη μήνυση του Ουβάλντε αναφερόταν στο ίδιο γεγονός.) Ένα video game που θα υποστήριζε ρητά τους αυστηρότερους ελέγχους των όπλων, σκέφτηκε, μια αντίθετη αφήγηση–– ακριβώς το είδος του προκλητικού έργου που ενδιέφερε τους Όλιβερ.

Σκηνή από το video game, The Final Exam.

Ο Μπάλντιν και ο Μπαρέα έγραψαν ένα αρχικό σενάριο που περιέγραφε την ιστορία του παιχνιδιού, τις τοποθεσίες, τη μηχανική και τα εκπαιδευτικά στοιχεία, εμπνευσμένα κυρίως από δεδομένα και αναφορές από πραγματικά γεγονότα. «Το να μπεις βαθύτερα σε αυτό το σύμπαν ήταν συναισθηματικά δύσκολο», θυμάται ο Μπάλντιν. «Η μελέτη του τι συνέβη σε προηγούμενα μακελειά, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο γίνονται και το να μπούμε στη θέση των παιδιών σε αυτές τις καταστάσεις ήταν αποκαρδιωτικό».

Όταν η ομάδα ήταν σίγουρη για την πρόταση, ο επικεφαλής δημιουργικός διευθυντής της εταιρείας, Τζος Γκρος, προετοιμάστηκε για να μεταφέρει την ιδέα στους Όλιβερ. «Ήξερα πόσο ευαίσθητο θέμα είναι για αυτούς», είπε. «Ήλπιζα πραγματικά ότι θα πίστευαν στη δύναμη της ιδέας».

Οι φόβοι του Γκρος ήταν αβάσιμοι. Ο Χοακίν αγαπούσε τα video game… Περνούσε ώρες χτίζοντας έναν χαρακτήρα στο FIFA που του έμοιαζε. Ένα παιχνίδι φαινόταν εύστοχος τρόπος για να τιμηθεί η μνήμη του. Επιπλέον, στα video game, κάποιος παίζει ενεργό ρόλο στο δράμα. Οι Όλιβερς πίστευαν ότι ένα παιχνίδι θα μπορούσε, με τη σειρά του, να είναι ένα πιο αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο.

Με τους Όλιβερ σύμφωνους, η Energy B.B.D.O. προσέγγισε την Webcore Games, μια εταιρεία προγραμματισμού με έδρα τη Βραζιλία, για να δει αν θα ήταν πρόθυμη να εκτελέσει την ιδέα. «Δεν πρόκειται να πω ψέματα, είχα ανησυχίες την πρώτη φορά που άκουσα για το έργο», είπε ο Γκουστάβο Πίτερ, παραγωγός του παιχνιδιού. Ανησυχούσε ότι η βαρύτητα του θέματος θα βύθιζε το στούντιο σε διαμάχες. «Αλλά αφού έμαθα για το Change the Ref και την ιστορία τους, κατάλαβα καλύτερα από πού προερχόταν η ιδέα», είπε.

Οι περισσότερες συζητήσεις μεταξύ της ομάδας ανάπτυξης επικεντρώθηκαν στο πόση βία θα έπρεπε να εμφανίζεται στην οθόνη. Έχοντας επίγνωση ότι ορισμένοι παίκτες μπορεί να είναι επιζώντες από πυροβολισμούς στο σχολείο, συμφώνησαν να μην δείξουν αίμα ή πτώματα. «Το ίδιο το σενάριο είναι ήδη βαθιά συναισθηματικό, οπότε δεν θέλαμε να καταπνίξουμε τους παίκτες», εξήγησε ο Μπαρέα. Η εργασία απαιτούσε επίσης μια φιλοσοφική αλλαγή για τους σχεδιαστές, οι οποίοι συνήθως προσπαθούν να κάνουν τα παιχνίδια τους όλο και πιο ευχάριστα μέσω της επανάληψης. «Σε αυτή την περίπτωση, ο κύριος στόχος μας ήταν να ξεκινήσουμε μια μεγαλύτερη συζήτηση», είπε ο Πίτερ. «Είχαμε συνεχείς ελέγχους πραγματικότητας, ώστε να μην ξεχνάμε αυτόν τον στόχο και να προσθέτουμε κάτι για να κάνουμε το παιχνίδι πιο διασκεδαστικό».

Σκηνή από το video game, The Final Exam.

Οι προγραμματιστές δανείστηκαν σκηνές από πραγματικά μακελειά σε σχολεία. Σε μια σκηνή, πρέπει να φράξεις μια πόρτα χρησιμοποιώντας καρέκλες ή να δέσεις ένα πουλόβερ ανάμεσα στις λαβές. Σε μια άλλη, ο χρήστης πρέπει να βιαστεί για να εντοπίσει ένα σετ κλειδιών για να ξεφύγει από έναν κλειδωμένο διάδρομο – μια ιδιαίτερα ανατριχιαστική στιγμή, καθώς ο Χοακίν πυροβολήθηκε αυτός και οι συμμαθητές του, όταν παγιδεύτηκαν σε ένα διάδρομο στον τρίτο όροφο του σχολείου του.

Η εκ νέου δημιουργία της αίσθησης του τρόμου ενός μακελειού ήταν μόνο ο ένας στόχος για τους Όλιβερ. Ήθελαν επίσης να αντισταθμίσουν την αίσθηση απελπισίας που τείνουν να προκαλούν τέτοια γεγονότα. Καθώς δραπετεύει κανείς από το σχολείο, βρίσκει πολλά συλλεκτικά έγγραφα, το καθένα βασισμένο σε πραγματικά προσχέδια νομοσχεδίων που οι συντάκτες τους υποστήριζαν ότι θα βοηθήσουν στην αποτροπή της σφαγής περισσότερων παιδιών στις αμερικανικές σχολικές αίθουσες.

Ένα νομοσχέδιο απαιτεί ελέγχους βιογραφικού που θα εμπόδιζαν οποιονδήποτε θεωρείται υψηλού κινδύνου να αγοράσει όπλο. Ένας άλλος ζητά να αυξηθεί το ελάχιστο όριο ηλικίας για την αγορά όπλων και ένας τρίτος προτρέπει την απαγόρευση των όπλων επίθεσης που είχαν σχεδιαστεί για εμπόλεμες ζώνες.

Ο σχεδιασμός του παιχνιδιού ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από ένα χρόνο. Ο Μανουέλ, παρόλο που συμμετείχε στενά στον σχεδιασμό και την ανάπτυξή του, δεν άντεχε να το παίξει. Η Πατρίτσια το έχει παίξει μόνο μία φορά. «Έπρεπε να μάθω για τι πράγμα μιλούσα», είπε. «Αλλά δεν είναι κάτι που θα συνεχίσω να κάνω. Πρέπει να διατηρήσω το μυαλό μου» δήλωσε στον New Yorker.

H οικογένεια Όλιβερ. Ο χαμός του Μανουέλ στο μακελειό του Πάρκλαντ ενέπνευσε τους γονείς του.

Σύμφωνα με τους Όλιβερ, μέσα σε λίγες εβδομάδες από τη στιγμή που το The Final Exam έγινε διαθέσιμο ως δωρεάν λήψη στο Steam, είχε συγκεντρώσει ένα τέταρτο εκατομμυρίου λήψεις. Δεκάδες χιλιάδες έχουν παρακολουθήσει βίντεο άλλων που το παίζουν στο YouTube και σε άλλες πλατφόρμες ροής. Δεν ήταν όλοι οι παίκτες υποστηρικτικοί.

«[Είναι] τελικά υπερβολικά επικεντρωμένο στην πολιτική», έγραψε ένας κριτικός στο Steam. Ο Μανουέλ δεν έχει χρόνο για να απαντά σε τέτοιου είδους κατηγορίες. «Αυτή δεν είναι μια κόκκινη (Ρεπουμπλικάνοι) ή μπλε (Δημοκρατικοί) κατάσταση», δήλωσε. «Αυτό αφορά την κοινή λογική. Αγνοώντας την πραγματική κατάσταση και αποδεχόμενοι το εργοστάσιο δολοφονιών που έχει κανονικοποιηθεί στη χώρα, γίνεστε μέρος του προβλήματος».

Το Final Exam είναι αναμφισβήτητα χοντροκομμένο, αλλά το παιχνίδι δεν είναι το ζητούμενο. Ως κομμάτι εκπαιδευτικού λογισμικού, η πρόκληση του βαθαίνει την επίδρασή του. Ένας άλλος κριτικός του Steam το αποκάλεσε ίσως «το πιο τρομακτικό παιχνίδι που έχω παίξει ποτέ», μια ευκαιρία για «τους ενήλικες να νιώσουν αυτό που βιώνουν ορισμένοι μαθητές κάθε χρόνο», με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από το να παρακολουθούν τις ειδήσεις.

Και, λαμβάνοντας υπόψη τη θεματολογία, το παιχνίδι παράγεται με σεβασμό. Εάν ο μακελάρης σας συλλάβει, η οθόνη γίνεται κόκκινη και εμφανίζει ένα από τα πολλά αποθαρρυντικά μηνύματα σχετικά με τον αριθμό των μαθητών που σκοτώθηκαν σε διάφορους πυροβολισμούς σχολείων στις ΗΠΑ. Αν καταφέρετε να ξεφύγετε, ακούτε το κουδούνι του σχολείου… Η οθόνη δεν δείχνει κανένα συγχαρητήριο μήνυμα, απλώς μια ζοφερή δήλωση ότι δεκαπέντε χιλιάδες μαθητές βιώνουν πυροβολισμούς σε σχολεία των ΗΠΑ κάθε χρόνο.

Πριν από λίγους μήνες, τον Σεπτέμβριο, η Πατρίτσια Όλιβερ παρακολούθησε την εκδήλωση video game, TwitchCon, στο Σαν Ντιέγκο, όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι παίζουν νέα και προσεχή παιχνίδια. Κάποια στιγμή, είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τους παρευρισκόμενους να παίζουν το The Final Exam. Ήταν μια σουρεαλιστική στιγμή. Είδε έφηβα αγόρια, μερικά από τα οποία είχαν παρόμοια ηλικία με του Χοακίν, να στριφογυρίζουν από ταλαιπωρία, μερικές φορές να βγάζουν ουρλιαχτά, καθώς έπαιζαν μια αναδημιουργία των τελευταίων στιγμών του γιου της.

«Ένιωσα έναν πόνο στην καρδιά μου» εκμυστηρεύτηκε η Πατρίσια. «Ήταν οδυνηρό να το παρακολουθώ, αλλά δυνάμωσε την ψυχή μου για να συνεχίσω να μοιράζομαι την ιστορία του Χοακίν».