Sebastian Barry: «Τον καιρό του Θεού»

07:41 10/8/2024 - Πηγή: Diastixo

Όσοι αγαπάμε τη λογοτεχνία και, ακόμα περισσότερο, όσοι επιχειρούμε να γράψουμε, συναντάμε κάποτε βιβλία που μας αφήνουν άφωνους και εκστασιασμένους, μας κάνουν να ζηλέψουμε το ρεσιτάλ ύφους και πλοκής του δεξιοτέχνη συγγραφέα, και αυτή η αγαθή μορφή ζήλιας γίνεται δημιουργική δύναμη, γιατί αποκαλύπτει ορίζοντες που δεν έχουμε φανταστεί, βάζει τον συγγραφικό πήχυ σε δυσθεώρητα ύψη. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να αρχίσω την κουβέντα για το τελευταίο μυθιστόρημα του Ιρλανδού Σεμπάστιαν Μπάρι (γεν. 1955) Τον καιρό του Θεού, που κυκλοφόρησε από τις

Εκδόσεις Ίκαρος, σε εξαιρετική μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου και Άγγελου Αγγελίδη.

Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένας συνταξιούχος χήρος αστυνομικός, που μετά τη συνταξιοδότησή του μετακομίζει σε ένα ήσυχο παραθαλάσσιο χωριό, νοικιάζοντας το παράσπιτο ενός βικτοριανού αρχοντικού. Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου μού θύμισαν την ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος Θάλασσα, θάλασσα της επίσης Ιρλανδής Άιρις Μέρντοχ, όμως ο Τομ Κετλ, ο ήρωας του Μπάρι, είναι οικογενειάρχης, διά βίου πιστός στην πεθαμένη σύζυγό του, δηλαδή πόρρω απέχει από τον εκκεντρικό, βιβλιοφάγο και γυναικά ήρωα της Μέρντοχ.

Ο Τομ Κετλ έχει γνωρίσει όλες τις εκφάνσεις του εγκλήματος, όχι μόνο λόγω επαγγέλματος αλλά και εξ απαλών ονύχων. Ήταν ορφανός και μεγάλωσε στο οικοτροφείο κάποιου μοναστηριού, όπου είχε υποστεί βία και σεξουαλική παρενόχληση από έναν μοναχό. Έφηβος ακόμα, κατετάγη στον στρατό και πήρε μέρος στα τελειώματα του πολέμου στη Μαλαισία μεταξύ Βρετανικής Κοινοπολιτείας και ιθαγενών ανταρτών. Όταν αργότερα υπηρετούσε ως αστυνομικός, ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα τη μοναδική γυναίκα της ζωής του, μια νεαρή σερβιτόρα με το όνομα Τζουν, την παντρεύτηκε και απέκτησαν μαζί δύο παιδιά.

{jb_quote}Αποκαλύπτει ορίζοντες που δεν έχουμε φανταστεί, βάζει τον συγγραφικό πήχυ σε δυσθεώρητα ύψη.{/jb_quote}

Ο χρόνος της αφήγησης βρίσκει τον Τομ, εννιά μήνες μετά τη συνταξιοδότηση, να περνάει ήσυχες και ίσως ανιαρές ημέρες στο μικρό σπίτι που έχει νοικιάσει. Μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού, με κάθε ασήμαντη αφορμή, αναβιώνει το παρελθόν, οι παλιές ιστορίες ζωντανεύουν και εκτυλίσσονται όχι μόνο μπροστά στον αναγνώστη, αλλά και μπροστά στον Τομ. Οι αναμνήσεις, τα όνειρα και η πραγματικότητα συχνά μπερδεύονται τόσο πολύ, και αυτό δεν γίνεται αντιληπτό σε όλο του το μέγεθος παρά στο τέλος του βιβλίου. Η αφήγηση είναι κάθε άλλο παρά γραμμική, προσομοιάζει με συνειδησιακή ροή, όμως υπάρχουν στέρεοι αρμοί που γειώνουν τον αναγνώστη στο παρόν, όπως η πρόσκληση του Τομ στην αστυνομία, προκειμένου να βοηθήσει στη διερεύνηση μιας παλιάς υπόθεσης φόνου ενός ιερωμένου.

Θα ήταν κρίμα να στερήσω από τον αναγνώστη την απόλαυση των απρόοπτων αποκαλύψεων που του επιφυλάσσει ο Μπάρι καθώς προχωρά η αφήγηση. Θα σταθώ στους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί και που κάνουν το βιβλίο τόσο ξεχωριστό, κυριολεκτικά καθηλωτικό. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που χειρίζεται ο συγγραφέας το παρελθόν, μικρές και μεγάλες ιστορίες που τρυπώνουν απροειδοποίητα στην κύρια αφήγηση και φωτίζουν τις πτυχές των χαρακτήρων. Η αφορμή για το ξεδίπλωμα των ιστοριών συχνά είναι κάτι ασήμαντο, η υφή ή οι ραφές ενός υφάσματος, ένα τρόφιμο, μια μουσική. Το βιβλίο είναι γεμάτο σχήματα λόγου, μεταφορές και παρομοιώσεις, στην πλειοψηφία τους ευρηματικά και ταιριαστά. Ο Μπάρι χρησιμοποιεί επίσης την τεχνική του αναξιόπιστου αφηγητή με τόσο διακριτικό και πειστικό τρόπο, ώστε οι διαδοχικές ανατροπές που συμβαίνουν από τη μέση και μετά όχι μόνο δεν αναιρούν τα προηγηθέντα, αλλά τα επικυρώνουν, αλλάζοντας την οπτική του αφηγητή. Ο τριτοπρόσωπος αφηγητής ακροβατεί μεταξύ παντεποπτείας και εστιασμένης αφήγησης. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες συνεπικουρούν στην πληρέστερη σκιαγράφηση του Τομ Κετλ. Ακόμα και το επώνυμο Κετλ (kettle=κατσαρόλα) θα μπορούσε να είναι κατά έναν τρόπο συμβολικό, αφού ο Τομ Κετλ είναι γεμάτος με τραυματικές μνήμες, είναι σαν μια κατσαρόλα που βράζει από αναμνήσεις βίαιες και αιματηρές, έτοιμη να ξεχειλίσει ή και να εκραγεί.

Τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο είναι σκληρά και επίκαιρα: παιδεραστία, σεξουαλική παρενόχληση, ενδοοικογενειακή βία, συγκάλυψη αδικημάτων από τον κλήρο και τις αρχές, καθώς επίσης το γήρας, η σωματική φθορά και η μοναξιά. Πρόκειται για ένα βαθιά ανθρώπινο και συγκινητικό βιβλίο, που διερευνά από διαφορετικές σκοπιές τις έννοιες της ηθικής, της δικαιοσύνης και της τιμωρίας, χωρίς διδακτισμό, αντίθετα με ευαισθησία, ενσυναίσθηση και ψυχαναλυτική διάθεση. Ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα φέτος.

Τον καιρό του Θεού
Sebastian Barry
μετάφραση: Άγγελος Αγγελίδης – Μαρία Αγγελίδου
Ίκαρος
328 σελ.
ISBN 978-960-572-634-8
Τιμή €13,99