Χρήστος Μπήτσικας: «Ανθιβόλιο»

07:41 10/8/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Χρήστος Μπήτσικας με την πρώτη ποιητική σύνθεσή του, με τίτλο Ανθιβόλιο (Προσευχή: Από τον Πατέρα στον Υιό), από τις Εκδόσεις ΑΩ (2022), δοκιμάζεται στον χώρο της ποίησης εκφράζοντας με τη σύντομη λυρική φόρμα τους βαθύτερους προβληματισμούς και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του για την ανθρώπινη ύπαρξη και τη θέση της στη Δημιουργία, που ήδη έχει εκδηλώσει στα δύο μυθιστορήματά του, Ο ίδιος (εκδ. Εντευκτήριο, 2016) και Περί έρωτος… και άλλων παρανοήσεων (εκδ. Αρμός, 2019), αλλά και στα φιλοσοφικά δοκίμιά του Σοφοκλής και αυτισμός

(εκδ. Εκάτη, 2018) και Εκεί… η οδύνη-ηδονή του σημαίνοντος (εκδ. poema, 2019).

Ο καλός ποιητής, ήδη από τον τίτλο της σύνθεσής του, εισάγει τον αναγνώστη στον ποιητικό του χώρο και λόγο αφήνοντας να διαφανούν οι αναζητήσεις του αναφορικά με την ανθρώπινη ύπαρξη και τη σχέση της με τον Θεό ή ακόμη περισσότερο του Θεού με τη δεύτερη υπόστασή του, τον Υιό. Οι αναζητήσεις αυτές αναδεικνύονται από την αφηγηματικού, σχεδόν διαλογικού, για την ακρίβεια μονολογικού, τύπου δόμηση της σύνθεσης, με την εναλλαγή του λόγου του Πατέρα (Αφηγητής) και του Υιού (Πρόσωπο). Οι δύο λόγοι είναι διακριτοί και ταυτόχρονα συμπληρωματικοί ο ένας του άλλου, με τον λόγο του Προσώπου να προηγείται εκείνου του Αφηγητή. Η ελλειπτικότητα και η αφαιρετικότητα του ποιητικού λόγου δεν καθιστούν σαφή τη σχέση ανάμεσα στο Πρόσωπο και τον Αφηγητή, δηλαδή αν πρόκειται για τη σχέση ανθρώπου-Θεού ή Υιού-Θεού, καθώς ο τίτλος της σύνθεσης σημαίνει υποδειγματικό γραμμωτό σχέδιο εικόνας από το οποίο, σε διάφανο χαρτί, λαμβάνεται αντίγραφο. Επομένως, πρόκειται για τον άνθρωπο ή για τον Υιό;

Η αμφισημία του ποιητικού λόγου συνάδει με τον ελλειπτικό λόγο των «αφηγηματικών» προσώπων της σύνθεσης, που περισσότερο μοιάζει μεμονωμένος και λιγότερο συμπληρωματικός ο ένας του άλλου. Κατ’ ουσίαν, ωστόσο, διαφαίνεται πως ο Υιός (Πρόσωπο) δεν είναι παρά η δεύτερη υπόσταση του Πατέρα (Αφηγητή), που σύμφωνα με τη θεολογική παράδοση καλείται αδιακρίτως Λόγος και Υιός και είναι επίσης άναρχος, υπό την έννοια ότι βρίσκεται υπεράνω του χρόνου και προ του χρόνου, κι έχει αρχή τον Πατέρα. Ο Λόγος, όμως, είναι μία σύλληψη του Πατρός περί του εαυτού του, η οποία είναι εικών του, ενώ ο Υιός είναι υπόσταση που προέρχεται από τον Πατέρα ως γέννημα. Νόηση και γέννηση είναι καταστάσεις όμοιες εδώ, αλλά και ταυτές, διότι και τα δύο φαινόμενα παρατηρούνται στον χώρο του ακτίστου, όπου οι έννοιες όμοιος και ταυτός συμπίπτουν και όπου δεν υπάρχει διάκριση αντικειμένων, για να χαρακτηριστούν αυτά είτε ως όμοια είτε ως ανόμοια.

Ο Υιός, που εις την Προς τους Εβραίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου αποκαλείται «απαύγασμα της δόξης και χαρακτήρ της υποστάσεως» του Πατρός, μορφοποιείται στο προλογικό ποίημα της σύνθεσης ως «εικόνα των λέξεων – της λέξης μου η εικόνα» (σελ. 11): «Τι είναι εδώ τόσο φωτεινό;/ Το απαύγασμα ή η Αυγή;/ Και ποιο είναι το Τέλος ή η Αρχή;/ Αφήστε με να κλάψω, να γεμίσω τη Γης δάκρυα, να/ με συγχωρέσουν οι λέξεις μου που ορθώθηκα./ Να μην με δει η εικόνα μου που στέκω σαν τον Υιό/ ή τρέμω σαν τον Πατέρα» (σελ. 11).

{jb_quote} Δοκιμάζεται στον χώρο της ποίησης εκφράζοντας με τη σύντομη λυρική φόρμα τους βαθύτερους προβληματισμούς και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του. {/jb_quote}

Το προλογικό αυτό ποίημα του Χρήστου Μπήτσικα, το οποίο έχει τον τίτλο «Προσευχή», λειτουργεί ως σφραγίδα της σύνθεσης, η οποία αποκαλύπτει στον αναγνώστη τις εναγώνιες αναζητήσεις του ποιητικού υποκειμένου που τίθενται εν είδει ρητορικών ερωτημάτων για το τι απέγινε «τούτο το Ανθιβόλιο ψυχής» (σελ. 11), το αντίγραφο, το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Πατρός ή και ο ίδιος ο Πατέρας αλλά και ο Υιός, ως Λόγος (εικών) αυτού αλλά και ως γέννημα.

Μπορώ να υποστηρίξω πως οι αναζητήσεις του ποιητικού υποκειμένου, όπως διαφαίνονται και στη συνέχεια από τα διαλογικά, κατ’ ουσίαν μονολογικά, μέρη ανάμεσα στο Πρόσωπο (Υιός) και στον Αφηγητή (Πατέρας), καταδεικνύουν τον κατακερματισμό και τη σύνολη αποξένωση του ανθρώπου από τον Πλάστη του. Ο άνθρωπος ως κτίσμα του Θεού αλλά και ο Υιός ως κατά φύση Υιός, από την ουσία του Θεού, μοιάζουν να ταυτίζονται στη συγκεκριμένη σύνθεση και με έναν ταυτό λόγο να απευθύνονται προς τον Δημιουργό των Όλων. Ο λόγος του Προσώπου (Υιού) δεν εκφράζει παρά τις αγωνίες του κτίσματος προς τον Δημιουργό του: «Σαν πήγμα να χύνομαι στου νοτισμένου ανέμου/ τα κύματα, καθώς μόνο δάκρυα ανέρχονται ψηλά/ στα σύννεφα – ανάστροφη βροχή» (σελ. 18).

Παρότι ο υπότιτλος της σύνθεσης επιγράφεται ως «Προσευχή: Από τον Πατέρα στον Υιό», η εντύπωση που γεννάται στον αναγνώστη είναι ακριβώς η αντίθετη. Και αν αναλογιστούμε πως ο Υιός είναι επίσης δημιουργός, διότι μετέχει της θεότητος άρα και της δημιουργίας, ως μέλος της Τριάδος, αλλά και ότι ενεργεί γενικώς ως εξηγητής του Πατρός και ως εκφραστής της δυνάμεως της Τριάδος στη δημιουργία και τη ζωοδοσία, τότε ο λόγος του Προσώπου (Υιού) προς τον Αφηγητή (Πατέρα) αποκτά καθ’ ολοκληρία μια τραγικότητα για την ύπαρξη του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στη Δημιουργία: «…Έπρεπε να μάθεις ότι αυτές οι σκιές που αιω-/ ρούνται στο εσωτερικό τους είναι άνθρωποι…/ Έπρεπε να σ’ το πω!» (σελ. 36). Και η τραγικότητα αυτή ενισχύεται από τον λόγο-αντίλογο του ίδιου του Δημιουργού και Αφηγητή (Πατέρα): «Απέμεινε ελάχιστα φέγγος δίπλα του./ Απέμεινε κενά εκστατικός» (σελ. 37).

Ο Χρήστος Μπήτσικας με την εν λόγω ποιητική σύνθεσή του αναζητά μέσα από τον Λόγο του Θεού και τα Πατερικά κείμενα να προσδιορίσει τη θέση του σύγχρονου ανθρώπου μέσα σε έναν κόσμο που διασπάται και κατακερματίζεται από την κενότητα και την απουσία οποιασδήποτε επαφής, όχι μόνο με τα Θεία, αλλά και με τον ίδιο τον συνάνθρωπο. Η χαοτική σύγχρονη εποχή δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να εναρμονιστεί με «την ελάχιστη κίνηση που κάνει κα- /νείς για να γίνει μέρος της ζωής!» (σελ. 39), όπως διατυπώνεται με τους τελευταίους στίχους της σύνθεσης και ανήκουν στον Αφηγητή (Πατέρα), ως δημιουργό των πάντων, κτιστών και άκτιστων. Ο σύγχρονος άνθρωπος υφίσταται τη δίνη της αστάθειας «κι όταν δεν υπάρχει πατέρας, ένα σκιάχτρο αρκεί για να διώξει τα αδηφάγα κοράκια […]» για να επέλθει «η καθαρότητα (ως προσευχή) δύο παράλληλων μονολόγων»[1], του Υιού και του Πατέρα ή και το αντίστροφο.

Πρόκειται λοιπόν για μια ποιητική σύνθεση που αξίζει να διαβαστεί, να μας προβληματίσει και να μας αναπροσανατολίσει, όπως πρέπει δηλαδή να κάνει η καλή λογοτεχνία!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Συνέντευξη του Χρήστου Μπήτσικα στην Ελένη Γκίκα, περ. Fractal, 31/5/2022.

[Ο Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης είναι καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος.]

Ανθιβόλιο
(Προσευχή: Από τον Πατέρα στον Υιό)
Χρήστος Μπήτσικας
ΑΩ Εκδόσεις
48 σελ.
ISBN 978-618-5675-02-8
Τιμή €10,60