«Αιτίες γραφής» του Ανδρέα Μήτσου

22:26 4/2/2025 - Πηγή: Diastixo

«Η τέχνη εκδικείται τον καλλιτέχνη, κάνοντάς του σάρκα ό,τι αυτός της σάρκωσε.»
Μένης Κουμανταρέας (Αντιγόνη Βλαβιανού, Ο ξανακερδισμένος τ(ρ)όπος της λογοτεχνίας, Εκδόσεις Πατάκη, 2020, σελ. 228)

Πολλοί γράφουν λογοτεχνία από ενοχή. Για να την απαλύνουν, να την εξοστρακίσουν και να απαλλαγούν εντέλει από αυτήν. Άλλοι πασχίζουν γράφοντας να την ανασύρουν από τα σκοτάδια μέσα τους, εκεί όπου την είχαν χρόνια θαμμένη, γιατί πιστεύουν ότι θα την αντικρίσουν τώρα διαφορετική, ότι με τον καιρό θα έχει μεταλλαχτεί, θα έχει

πάρει μια νέα μορφή, πιο συμπονετική και ευσπλαχνική.

Υπάρχουν ακόμα και μερικοί που χάρις στη γραφή, ή εξαιτίας της, αναγνωρίζουν κατάπληκτοι για πρώτη φορά την παρουσία της πάνω τους. Και τότε διαπιστώνουν πως έζησαν τυχαία και ασυνείδητα.

Η λύπη είναι ένας άλλος λόγος καταφυγής στη λογοτεχνία. Λύπη συγκεκριμένη, που πρέπει να αποσειστεί ή, συχνότερα, λύπη απροσδιόριστη, η οποία σε κατακλύζει ανεξέλεγκτη, γιατί δεν ξέρεις από πού έρχεται, δεν είναι καθόλου εύκολο να εντοπίσεις την πηγή της. Επιχειρείς τότε εναγώνια να συναντήσεις τον «πρώτο σου εαυτό» και να τακτοποιήσετε χρόνιες εκκρεμότητες, να κλείσετε ανοιχτούς λογαριασμούς. Να θυμηθείτε μαζί. Για να κτίσετε απ’ αρχής το παλιό κανάλι, όπου θα περιορίσετε τα νερά που έσπασαν και σας απειλούν τώρα. Για να σώσετε το ετοιμόρροπο φράγμα και να σωθείτε από τον πνιγμό.

Στη λύπη θα μπορούσαμε να εντάξουμε επίσης και την πλήξη, που σηματοδοτεί μια εγκαταστημένη και αμετακίνητη απελπισία, με τη γραφή, γάτα που ξύνει απέξω επίμονα το παραθύρι για να μπει, κι εσύ δεν την ακούς.

{jb_quote} Πολλές από τις αιτίες της γραφής μπορούν να συνυπάρξουν και πάνω στο ίδιο πρόσωπο, με συνέπειες τότε απροσδόκητες. Εάν το βοηθούσαμε να ξεδιαλύνει, να αναγνωρίσει και να επιλέξει μία από αυτές, θα του κάναμε μεγάλο καλό. {/jb_quote}

Αρκετοί γράφουν από νοσταλγία. Ανίδεοι, ανασκαλεύουν ασυγχώρητες απώλειες, αγγίζουν ανοιχτές πληγές και τραύματα ανεπούλωτα, προσδοκώντας να ανακαλέσουν όσα απεμπόλησαν, να καταπραΰνουν το άλγος και να δώσουν έτσι στον εαυτό τους μιαν ύστατη ευκαιρία επανόρθωσης. Η νοσταλγία μπορεί να αφορά και στο μέλλον, να προσκαλέσεις από κει «χαρές ανίδωτες» στον παρόντα χρόνο σου. Πρόκειται για μια εξίσου μάταιη, και γι’ αυτό τρυφερή, απόπειρα αποκάθαρσης, μια ταπεινή μετάνοια, μια οιονεί έμπρακτη μεταμέλεια.

Περισσότεροι είναι όμως, φοβάμαι, οι συγγραφείς που παρεπιδημούν στον λογοτεχνικό χώρο από ματαιοδοξία, από αχαλίνωτη, όσο και ανόητη, φιλοδοξία. Είναι συνήθως φύσεις βουλιμικές, χωροκατακτητικοί και φθονεροί. Εμφορούνται από βεβαιότητες, κατατρύχονται από ιδέες και θεωρίες και είναι μονίμως ανικανοποίητοι. Ό,τι αποφεύγουν έντρομοι, τη συνάντηση με τον εαυτό. Γι’ αυτό ακριβώς γράφουν. Η γραφή αποτελεί δηλαδή το αποτρόπαιο, ένα είδος εξορκισμού του εαυτού. Μετά από καιρό, πάντως, θα τους δούμε να περιφέρονται ανέστιοι, έξω από το λογοτεχνικό πεδίο, χρεώνοντας απιστία, αλλά και δόλο στη γραφή, που δεν τους προστάτευσε, που δεν απέτρεψε την κρίσιμη συνάντηση. Πολύ αργά το καταλαβαίνουν πως δεν μπορείς να παίζεις με τη φωτιά.

Υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά, και εκείνοι που γράφουν μόνο γι’ αυτούς που αγαπούν, για τους φίλους τους, και προπαντός για τους προσδοκώμενους φίλους. Αυτούς αποζητούν, αυτούς ονειρεύονται να συναντήσουν γράφοντας, να φτάσουν σε μια αμοιβαία αναγνώριση και γνωριμία. Στην ανταλλαγή μετά όρκων πίστης, πως μαζί θα πορεύονται εφεξής, χέρι-χέρι, και όχι ολομόναχοι, στον μακρύ δρόμο της αναπότρεπτης απειλής.

Για όσους, τέλος, γράφουν ανέμελα, χωρίς συνειδητή πρόθεση, «για να περνάει η ώρα», αυτοί λιμνάζουν στον προθάλαμο της λογοτεχνίας, ανεμίζοντας ανυποψίαστοι τη σημαία της μοναξιάς τους. Γιατί δεν γνωρίζουν πως έτσι δίνουν σώμα και υπόσταση σ’ αυτή τη μοναξιά. Ένα τεράστιο σώμα, που πολύ γρήγορα θα τους καταπιεί.

Πολλές από τις αιτίες της γραφής μπορούν να συνυπάρξουν και πάνω στο ίδιο πρόσωπο, με συνέπειες τότε απροσδόκητες. Εάν το βοηθούσαμε να ξεδιαλύνει, να αναγνωρίσει και να επιλέξει μία από αυτές, θα του κάναμε μεγάλο καλό.