Λουκάς Καρυτινός: συνέντευξη στον Παναγιώτη Μακρίδη

04:16 6/7/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Λουκάς Καρυτινός γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Μουσική και Νομικά στην Αθήνα και Διεύθυνση Ορχήστρας στο Βερολίνο. Έχει επανειλημμένα διευθύνει όλες τις σημαντικές ελληνικές ορχήστρες, ενώ έχει συμπράξει με σπουδαίες συμφωνικές ορχήστρες διεθνώς (London Philharmonia, RSO-Berlin, Suisse Romande, WDR, Ορχήστρα Bruckner του Λιντς, Philomusica της Οξφόρδης, Φιλαρμονική

της Νίκαιας, Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Βουδαπέστης κ.ά.), καθώς και με όπερες (Γερμανική Όπερα του Βερολίνου, Λισέου της Βαρκελώνης, «Αριάγα» του Μπιλμπάο, της Κολωνίας, του Μόντε Κάρλο, του Ντιτρόιτ, της Ρώμης, της Κατάνια, του Κάλιαρι, της Μόντενα, του Λιβόρνο, της Πίζας, της Βέρνης, του Ζάλτσμπουργκ κ.ά.). Από τη διεθνή κριτική θεωρείται από τους καλύτερους ερμηνευτές της ιταλικής όπερας. Έχει τιμηθεί με: το Μεγάλο Βραβείο Μουσικής της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής του Δήμου Αθηναίων, τον τίτλο Commendatore dell’Ordine della Solidarietà Italiana και το Βραβείο Σπ. Μοτσενίγου (Μουσικής) της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι επίτιμος διδάκτωρ του ΕΚΠΑ. Διατελεί καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ) και διδάσκει Διεύθυνση Ορχήστρας.

Η καλλιτεχνική σεζόν της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών 2023-24 έλαβε τέλος. Μια αρκετά επιτυχημένη, κατά γενική ομολογία, περίοδος. Θα μας ενδιέφερε όμως να είχαμε και τις δικές σας σκέψεις, «αμοντάριστες» και από καρδιάς. Ποια αίσθηση σας άφησε η σεζόν που πέρασε;

Η αίσθηση της σεζόν είναι το κλασικό «μπορούμε και καλύτερα»! Η αλήθεια είναι πως τα χρόνια μετά την πανδημία του Covid και το υποχρεωτικό κλείσιμο των αιθουσών, προσπαθούμε ακόμη να κινητοποιήσουμε και να πολλαπλασιάσουμε το κοινό μας. Κάθε χρονιά, θέτουμε υψηλότερους στόχους και όταν αυτοί πραγματοποιούνται (όπως και φέτος), ανεβάζουμε τον πήχη. Επίσης, κάθε χρόνο δοκιμάζουμε και διαφορετικές προσεγγίσεις συναυλιών ζυγίζοντας έτσι την ανταπόκριση του κοινού. Στη σεζόν που πέρασε, είχαμε τις συναυλίες με τίτλους «Μουσική-Ποίηση» και «Με κίνηση». Εκείνες με την ποίηση, δεν μπορώ να πω πως κινητοποίησαν το κοινό μας, ενώ οι «με κίνηση» ήταν όλες με εξαντλημένα εισιτήρια. Επίσης, σε πολλές από τις συναυλίες μας τα εισιτήρια εξαντλούνταν, πράγμα που μας κάνει να μιλάμε για επιτυχημένη σεζόν.

Ποιες θα θεωρούσατε τις κορυφαίες της στιγμές; Ποιες συνεργασίες σάς ικανοποίησαν περισσότερο;

Αναμφίβολα οι συναυλίες με διακεκριμένους καλλιτέχνες έχουν πάντα να προσφέρουν μαγευτικές στιγμές. Γι’ αυτό γίνεται προσπάθεια να προσφέρουμε στους ακροατές μας τους καλύτερους μαέστρους και σολίστ. Με τη βοήθεια και την κατανόηση που δείχνει η Υπουργός Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη στο έργο και τις ανάγκες της ΚΟΑ, μπορούμε κάθε χρόνο να προσκαλούμε όλο και περισσότερους φημισμένους μουσικούς. Όσο αυτό θα είναι δυνατό, τόσο και θα ανεβαίνει και το επίπεδο της ορχήστρας και των συναυλιών γενικότερα.

Εκ των υστέρων σκεπτόμενος, υπάρχει κάτι που θα θέλατε να γινόταν διαφορετικά;

Όπως προανέφερα, κάθε χρόνο δοκιμάζουμε και νέες προσεγγίσεις. Πάντα υπάρχουν σημεία που είναι πιο αδύναμα ή προγράμματα που θα μπορούσαν να δομηθούν διαφορετικά. Όμως, το πρόγραμμα της σεζόν προετοιμάζεται με πολλή σκέψη και λαμβάνοντας υπόψη πολλές παραμέτρους. Η τελική του μορφή περιλαμβάνει και τις αδυναμίες του, που κι αυτές έχουν προβλεφθεί, αλλά για τις οποίες υπάρχει σπουδαίος καλλιτεχνικός λόγος που επιβάλλει την παρουσίασή τους.

Με δεδομένη τη συνεχή καλλιτεχνική άνοδο της ΚΟΑ την τελευταία δεκαετία, ποια θεωρείτε ότι είναι η θέση της μεταξύ των ελληνικών ορχηστρών αλλά και στην Ευρώπη σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές;

Θεωρώ πως, αυτή τη χρονική περίοδο, η ΚΟΑ είναι η καλύτερη ελληνική συμφωνική ορχήστρα. Με την πλήρωση των οργανικών θέσεων που έγινε τα τελευταία χρόνια και τους ταλαντούχους νέους μουσικούς, που αποτελούν τώρα το σώμα της ορχήστρας, το μέλλον διαγράφεται πολύ αισιόδοξο. Ήδη θεωρώ πως η ορχήστρα μας έχει ανέβει θέσεις στην ευρωπαϊκή κατάταξη και δεν ανήκει στο περιθώριο. Η συνεργασία μας με τους διασημότερους σολίστ και αρχιμουσικούς το πιστοποιεί αυτό. Έχουμε να κάνουμε πολλά βήματα ακόμη, είμαστε όμως σε καλό δρόμο.

Με ποιες ορχήστρες θα παραλληλίζατε την ΚΟΑ;

{jb_quote}Στην εποχή μας κυνηγάμε τη συγκίνηση περισσότερο από την τεχνική αρτιότητα, που τη θεωρούμε κάπως δεδομένη.{/jb_quote}

Δεν θα ήθελα να κάνω παραλληλισμούς. Κάθε ορχήστρα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, τις δικές της δυνάμεις και αδυναμίες, τον δικό της ήχο. Σήμερα που οι μουσικοί ερμηνευτές έχουν φτάσει τις δεξιότητές τους σε υψηλότατα επίπεδα, αναζητάμε, πέραν της άψογης εκτέλεσης, το «κάτι άλλο» που θα απογειώσει την αισθητική μας απόλαυση. Γι’ αυτό στην εποχή μας κυνηγάμε τη συγκίνηση περισσότερο από την τεχνική αρτιότητα, που τη θεωρούμε κάπως δεδομένη.

Στο σημείο αυτό, επιτρέψτε μου μια σκέψη: η άνοδος συμπίπτει και με τη νέα έδρα της ΚΟΑ ως resident στο Μέγαρο Μουσικής, που αναμφίβολα αποτελεί τον καλύτερο χώρο δυτικής λόγιας μουσικής στη χώρα μας…

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η αίθουσα συναυλιών είναι πρωτεύων όρος στην καλή απόδοση της μουσικής. Είμαστε τυχεροί και ευγνώμονες που η ορχήστρα μας έχει εγκατασταθεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όχι μόνο για τις συναυλίες της, αλλά και για τις πρόβες και τις διοικητικές της υπηρεσίες. Έπειτα από ατελείωτα χρόνια «νομαδικής» ζωής, τρέχοντας από το ένα σημείο στ’ άλλο, αξιωθήκαμε να βρούμε, όχι μόνο στέγη, αλλά και άψογη συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής. Η εξαιρετική από κάθε άποψη αίθουσα «Λαμπράκης» είναι ό,τι καλύτερο για τη συμφωνική μουσική και συνέβαλε καθοριστικά στην απόδοση της ορχήστρας μας.

Σε ποια εποχή ή συνθέτη θεωρείτε ότι η ΚΟΑ είναι περισσότερο αποτελεσματική ερμηνευτικά;

Ως συναισθηματικοί Μεσόγειοι, νομίζω πως ερμηνεύουμε καλύτερα ρομαντικούς και μεταρομαντικούς συνθέτες. Ταιριάζουν περισσότερο στην ψυχοσύνθεσή μας, στον ρυθμό μας και στην «απειθαρχία» μας.

Ως κρατική ορχήστρα, ποια θεωρείτε ότι είναι η θέση της ελληνικής δημιουργίας στο ρεπερτόριό της, τόσο της σύγχρονης όσο και της πιο «ακαδημαϊκής», συνθετών όπως οι Καλομοίρης, Πετρίδης, Ευαγγελάτος, Σκαλκώτας κ.ά.;

Ως ορχήστρα που δημιουργήθηκε για να προβάλει τους Έλληνες συνθέτες, είναι πρωταρχική μας υποχρέωση να δώσουμε βήμα στα ελληνικά έργα κάθε εποχής. Είναι κάτι που το κάνει ανελλιπώς η ΚΟΑ από την ίδρυσή της. Κάθε χρόνο παρουσιάζονται έργα Ελλήνων συνθετών. Κάποια είναι παραγγελίες της ΚΟΑ σε νέους συνθέτες, άλλα σύγχρονων συνθετών και άλλα σημαντικές συνθέσεις περασμένων ετών. Με τα έργα αυτά η ελληνική συνθετική παρουσία είναι πάντα παρούσα στο ετήσιο πρόγραμμα των συναυλιών και το ρεπερτόριό της διευρύνεται κάθε χρόνο.

Το κοινό σε ποιους συνθέτες ανταποκρίνεται καλύτερα;

Σ’ εκείνους που γνωρίζει καλύτερα. Τα «βαριά» ονόματα, όπως του Μπετόβεν, του Μότσαρτ, του Τσαϊκόφσκι, είναι σίγουρες επιτυχίες. Το κοινό προτιμά να ξανακούει ζωντανά, αγαπημένα έργα που αποτελούν εγγυημένη απόλαυση. Είναι πιο διστακτικό σε λιγότερο γνωστά ονόματα συνθετών, αλλά ανταποκρίνεται θετικά σε γνωστούς τίτλους έργων όπως Σεχραζάντ, Τάρας Μπούλμπα κ.ά.

Οι μεγάλες ορχήστρες διακρίνονται για τον «ήχο» τους, λ.χ. η Φιλαρμονική της Βιέννης είναι εφοδιασμένη με βιολιά που έχουν γλυκύτερο ήχο. Στο κομμάτι των οργάνων με τα οποία είναι εφοδιασμένη η δική μας ορχήστρα, είστε ικανοποιημένος ή υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης;

Ο «ήχος» είναι το ζητούμενο από κάθε ορχήστρα. Είναι το πιο δύσκολο πράγμα για να επιτευχθεί και χρειάζονται πάρα πολλές προϋποθέσεις για να μπορέσει μια ορχήστρα να ξεχωρίσει γι’ αυτόν. Εμείς έχουμε πολύ δρόμο στον τομέα αυτόν. Το θέμα των οργάνων αποτελεί ένα σημαντικότατο πρόβλημα. Όσο καλύτερα τα όργανα των ερμηνευτών, τόσο καλύτερο και το άκουσμα του συνόλου. Τα τελευταία χρόνια, ανάλογα με τα οικονομικά μας, προσπαθούμε να ανεβάσουμε τον ήχο μας αγοράζοντας τα καλύτερα όργανα.

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι ένας οργανισμός λειτουργεί καλύτερα όταν τα οικονομικά του είναι ανθηρά. Είστε ικανοποιημένος από την κρατική επιχορήγηση προς την ορχήστρα;

{jb_quote}Τη μουσική δεν τη διαλέγεις. Εκείνη, αν θέλει, σε οδηγεί στον κόσμο της.{/jb_quote}

Τηρουμένων των αναλογιών, έχω να σημειώσω δυο πράγματα. Πρώτον: ότι σε σχέση με το ποσό που λάμβανε η ΚΟΑ την εποχή που ανέλαβα, τώρα τα οικονομικά, με τις ενισχύσεις του Υπουργείου, είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Δεύτερον: ότι σε σχέση με τους συναδέλφους μας στο εξωτερικό, απέχουμε πολύ ακόμη από την έννοια «ανθηρά».

Υπάρχουν δυνατότητες αύξησης της επιχορήγησης και πώς δείχνει το ενδιαφέρον του το Υπουργείο και φυσικά η ίδια η υπουργός πέραν της τακτικής επιχορήγησης;

Δεν θα ήθελα να φανώ αγνώμων. Όπως προανέφερα, η υπουργός συμπαρίσταται στην ΚΟΑ. Έχει αυξήσει την έκτακτη επιχορήγησή μας. Είμαι σίγουρος πως εκτιμώντας και τις δικές μας προσπάθειες στον χώρο της συμφωνικής μουσικής, θα μας ενισχύσει περαιτέρω, ανάλογα με τις δυνατότητες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο τρεις πολύ ενδιαφέροντες δίσκοι ακτίνας από την εταιρεία NAXOS. Στον έναν διευθύνει ο Β. Φιδετζής και στους άλλους δύο ο Στ. Τσιαλής. Υπάρχει προγραμματισμένο στο εγγύς μέλλον να κυκλοφορήσουν κι άλλοι δίσκοι της ΚΟΑ στο εμπόριο;

Ασφαλώς, οι επιτυχημένες κινήσεις προσπαθούμε να συνεχίζονται. Πρόσφατα ηχογραφήσαμε έναν νέο δίσκο με έργα του Μίκη Θεοδωράκη υπό τον μαέστρο Κορνήλιο Μιχαηλίδη, που θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα.

Κύριε Καρυτινέ, όπερα ή συμφωνική μουσική; Ποιες οι ερμηνευτικές ιδιαιτερότητες και οι διαφορές τους; Ποια μιλάει περισσότερο στην καρδιά σας;

Είμαι ευτυχισμένος που η ζωή μού έδωσε την ευκαιρία να ασχοληθώ και να υπηρετήσω και τα δύο είδη. Η όπερα, το πιο πολύπλοκο και δύσκολο μουσικό είδος, εκφράζει ολοκληρωμένα την ανθρώπινη ύπαρξη. Τις αγωνίες, τα πάθη, τα ένστικτα, την κακία, το έγκλημα, την πραότητα, την ανιδιοτέλεια και τόσα άλλα. Μέσα από την όπερα εκφράζεις την ανθρώπινη φύση σου και την εξαγνίζεις μέσα από τη μουσική της. Η συμφωνική μουσική, μέσα από τους ήχους της, σε περνάει από την ψυχή στο πνεύμα και σε οδηγεί σε κόσμους άχρονους και ιδεατούς. Τη μουσική δεν τη διαλέγεις. Εκείνη, αν θέλει, σε οδηγεί στον κόσμο της.