Σωτήρης Γκορίτσας: συνέντευξη στην Τίνα Πανώριου

23:19 2/11/2022 - Πηγή: Diastixo

O Σωτήρης Γκορίτσας (γενν. 1955, Αθήνα) είναι σκηνοθέτης. Σπούδασε οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ και κινηματογράφο στο Λονδίνο. Ταινίες του: Κάποιος ξαγρυπνά (1987), Δέσποινα (1990), Απ’ το χιόνι (1993), Βαλκανιζατέρ (1997), Μπραζιλέρο (2001), Παρέες (2007), Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα (2010). Η νέα του ταινία, που τιτλοφορείται Εκεί που ζούμε και βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 27 Οκτωβρίου, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συζήτηση

μαζί του.

Κύριε Γκορίτσα, θα διαβάσατε υποθέτω ένα σωρό βιβλία και σενάρια μέχρι να καταλήξετε στο εξαιρετικό Εκεί που ζούμε του Χρίστου Κυθρεώτη (Εκδόσεις Πατάκη, 2019). Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον για να μπείτε στο «άγριο» τριπ να το κάνετε ταινία;

Από μικρός διάβαζα ελληνική λογοτεχνία. Όταν αργότερα ασχολήθηκα με τον κινηματογράφο, κατάλαβα αμέσως ότι το βασικό πρόβλημα των ταινιών μας ήταν το σενάριο. Τεχνικά άψογες κατασκευές πάνω σε αδύναμη όμως βάση. Γι’ αυτό οι περισσότερες ταινίες μου βασίστηκαν σε νεοελληνικά διηγήματα ή νουβέλες. Με άλλα λόγια, ήταν σαν να είχα συνεργάτη μου στο σενάριο κάποιον που ξέρει να αφηγείται πολύ καλύτερα από μένα. Όταν έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο του Χρίστου Κυθρεώτη, είδα σε αυτό μια εξαιρετική σύγχρονη περιγραφή της γενιάς των σημερινών σαραντάρηδων. Βλέποντας μάλιστα ότι η ματιά του εκτός από χιούμορ για τους άλλους είχε και αυτοκριτική διάθεση, βρέθηκα αμέσως στα νερά όπου μ’ αρέσει να κολυμπάω.

Ο ήρωάς σας, δικηγόρος στο επάγγελμα, ένας «αποστασιοποιημένος» αστός με τακτοποιημένο διαμέρισμα και τακτοποιημένη φαινομενικά ζωή, γιορτάζει τα τεσσαρακοστά του γενέθλια. Αλλά μέσα σε 24 ώρες γίνεται… το σώσε;

Ο Τζον Λένον είχε πει ότι «ζωή είναι αυτό που σου συμβαίνει ενώ εσύ κάνεις σχέδια για τη ζωή σου». Ο δε ποιητής Φίλιπ Λάρκιν έγραψε «What are days for? Days are where we live». Αυτό συμβαίνει στον ήρωα της ταινίας. Όπως και σε όλους μας.

Τα ψυχρά δικαστήρια, σκληροί, ενδιαφέροντες δραματουργικά χώροι όπου παίζονται πολλά – αξιοπρέπεια, εγκλεισμός… Κάτι αντίστοιχο με τα νοσοκομεία (Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα) – εκεί κι αν παίζεται ό,τι πολυτιμότερο. Σας ιντριγκάρουν αυτοί οι χώροι;

Πάντα ασκούσε πάνω μου ανεξήγητη γοητεία ο χώρος των δικαστηρίων. Όποτε έβρισκα ευκαιρία, παρακολουθούσα δίκες. Ίσως είχα επηρεαστεί και από το αγαπημένο μου τότε τραγούδι του φίλου δικηγόρου Βασίλη Νικολαΐδη, την εξαιρετική «Οδό Σανταρόζα». Μετά, λοιπόν, τη δημόσια υγεία και τα νοσοκομεία, όπου διακυβεύεται το κυριότερο αγαθό, η ίδια η ζωή μας –με τα οποία ασχολήθηκα στην προηγούμενη ταινία μου, Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα– η ιστορία του Εκεί που ζούμε μου έδωσε την ευκαιρία να βρεθώ και στον χώρο όπου διακυβεύεται το δεύτερο μεγαλύτερο αγαθό, η ελευθερία μας.

Στο νέο σας έργο ανταμώνετε και πάλι με τους παλιούς σας συνεργάτες, τον Στέλιο Μάινα, τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση, τον Νίκο Πορτοκάλογλου. Σε δύσκολους καιρούς, πώς κατορθώνετε όλοι εσείς να παραμένετε φίλοι καρδιάς;

Δεν είναι τόσο ότι παραμένουμε φίλοι, όσο το ότι τους ξέρω και με ξέρουν καλά και έτσι συνεννοούμαστε γρήγορα στο τι έχουμε να κάνουμε. Συγχρόνως, επειδή μου αρέσει πολύ να πειραματίζομαι με νέους και άγνωστούς μου συνεργάτες, μου είναι πολύ ανακουφιστικό να πατάω πού και πού σε κάποιες σταθερές. Όχι για να τις επαναλάβουμε. Αλλά για να δούμε αν μπορούμε να τις ξεπεράσουμε, αν δηλαδή έχουμε προχωρήσει λίγο παρακάτω.

Κοιτάζοντας πίσω, από την πρώτη σας ταινία μέχρι σήμερα, τι χρειάζεται για να πετύχει ένας δημιουργός; 10% έμπνευση και 90% ιδρώτα;

110% ιδρώτα. Μέσα από αυτόν προκύπτει η όποια έμπνευση. Ο ιδρώτας είναι πάντα αυτός που γεννάει την έμπνευση, ποτέ ο κομφορμισμός. Εκεί που μέσα στη μαύρη απελπισία σου παλεύεις απογοητευμένος, να βλέπεις ξαφνικά να ξεπροβάλλει το ουράνιο τόξο. Η πιο επίπονη αλλά συγχρόνως συναρπαστική δουλειά.

Ο Γκοντάρ είχε πει κάποτε: «Λυπάμαι το γαλλικό σινεμά γιατί δεν έχει λεφτά και το αμερικάνικο γιατί δεν έχει έμπνευση». Συμφωνείτε;

Στα είκοσί μου, όχι σήμερα. Ίσως και ο ίδιος να μη συμφωνούσε πια. Έχει άλλωστε πει πολλά και διάφορα, γοητευμένος πάντα από την ευκολία του αφορισμού, χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ιδεολογίας του. Βρίσκω εξαιρετικές αρκετές αμερικάνικες ταινίες και επίσης ζηλεύω πολύ τα budget γαλλικών! Πιο μεγάλο ενδιαφέρον πάντως θα είχε να με ρωτούσατε για τον Τριφό.

{jb_quote}Όσο για τους κριτικούς και το κοινό, μου αρκεί να βρουν στην ταινία κάτι που θα τους κάνει να νιώσουν λίγο πιο αισιόδοξα για τη ζωή τους.{/jb_quote}

Αλλάζοντας κλίμα: Είχατε 12 χρόνια να κάνετε ταινία. Τι σας σταματούσε; Η μη χρηματοδότηση από ξένους, η πλήρης αδιαφορία του κράτους στα θέματα της τέχνης; Και πώς «τη βγάζει» ένας δημιουργός πρακτικά, αλλά κυρίως πώς δεν αποθαρρύνεται;

Αυτό που με σταμάτησε ήταν η περιπέτεια όπου μπήκε η χώρα το 2015. Ανησυχούσα πολύ περισσότερο για αυτό από το πώς θα κάνω εγώ μια ταινία. Βεβαίως, αποθαρρύνομαι όταν περνάει καιρός χωρίς να μπορώ να κάνω ταινία. Όμως δεν ξέρω και τίποτα άλλο να κάνω. Και σε αυτά τα χρόνια δεν το άφησα, έφτασα στο πάρα πέντε για δυο ταινίες. Που στο και πέντε ματαιώθηκαν ακριβώς από την περιπέτεια που ζούσε η χώρα. Λεπτομέρειες δεν χρειάζονται. Ας ελπίσουμε μόνο να μην τα ξαναζήσουμε.

Κι αν η ταινία σας ανήκε στο «weird Greek cinema», δεν είχε εν ολίγοις αρχή, μέση κα τέλος, θα μπορούσε να μην περιμένει τόσο πολύ;

Ίσως. Αλλά το είδος στο οποίο αναφερθήκατε με άφησε εξαρχής αδιάφορο. Όπως και κάθε προσπάθεια που κραυγάζει ναρκισσισμό του «δημιουργού» της.

Πηγαίνοντας και πάλι πίσω: Ποια στιγμή της ζωής σας αποφασίστε ότι «το έχετε» με το σινεμά και ποια ήταν τότε η ταινία που πολύ σας είχε συγκινήσει;

Η στιγμή που έκανα το πρώτο σπουδαστικό τρίλεπτο ταινιάκι μου στην Αγγλία. Άσχετα απ’ το ότι σήμερα δεν «βλέπεται» και άσχετα από το ότι οι καθηγητές μου με πέρασαν γενεές δεκατέσσερις, εγώ είχα επιτέλους φτιάξει κάτι με τα χεράκια μου. Είναι πολλές οι ταινίες που με είχαν συγκινήσει. Αξέχαστη όμως παραμένει η εφηβική ταραχή μου από το Άμαρκορντ και τη Ρόμα του Φελίνι.

Σε λίγα βράδια, στις 27 Οκτωβρίου, κάνετε πρεμιέρα. Σας αγχώνει η αναμονή; Οι κριτικοί, που συχνά γράφουν για μια ταινία έχοντας προεξοφλήσει την τύχη της προτού καν μπουν στην αίθουσα;

Η δική μου δουλειά έχει τελειώσει με το τέλος της ταινίας. Με το ότι ευχαριστήθηκα την κατασκευή της και με το ότι κατάφερα σε μεγάλο βαθμό να κάνω αυτό που είχα φανταστεί. Επιπλέον, μου έδωσε τη σπάνια ευκαιρία να έρθω σε επαφή με τους νέους ανθρώπους που δουλεύουν σήμερα στο ελληνικό σινεμά. Με γέμισαν αισιοδοξία! Είδα πως έρχονται πίσω μας γενιές απαλλαγμένες τουλάχιστον από τις αγκυλώσεις της δικής μου γενιάς. Νιώθω ότι είμαστε σε καλά χέρια. Θα δείξει. Όσο για τους κριτικούς και το κοινό, μου αρκεί να βρουν στην ταινία κάτι που θα τους κάνει να νιώσουν λίγο πιο αισιόδοξα για τη ζωή τους.

Κλείνοντας, κ. Γκορίτσα: Τελικά το σινεμά είναι η πιο ωραία απάτη στον κόσμο;

Ασυζητητί! Καμία σχέση όμως με απάτη. Περιέχει όλα όσα απασχολούν τη ζωή του καθενός μας. Και κάποιες φορές καταφέρνει μάλιστα να φωτίσει και εκείνα που οι ίδιοι δυσκολευόμαστε να δούμε στην ίδια τη ζωή μας.

Και ακόμα: Το πιστεύετε ειλικρινά μέσα σας το μότο της ταινίας σας, «Χίλιες φορές θα πέσουμε και χίλιες θα σωθούμε»; Είστε ένας αισιόδοξος άνθρωπος;

Βεβαίως. Αντί για άπειρες ώρες στο Ίντερνετ και τα sms, αν διαβάζαμε και λίγη ελληνική ιστορία θα το πιστεύαμε όλοι. Αισιόδοξος είμαι, μόνο που δεν θα είναι μια βόλτα στη λιακάδα. Θα έχει και πέσιμο και σώσιμο. Και ελπίζω μόνο αυτά.

Το έργο βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Χρίστου Κυθρεώτη, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Πρωταγωνιστεί ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος και συμπρωταγωνιστούν οι Στέλιος Μάινας, Μάκης Παπαδημητρίου, Χριστίνα Τσάφου, Μαρία Καλλιμάνη, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Ναταλία Τσαλίκη, Αργύρης Μπακιρτζής, Γιούλικα Σκαφιδά, Τάκης Σακελλαρίου, Μαίρη Μηνά, Λένα Παπαληγούρα, Ωρόρα Μαριόν και η Λένα Κιτσοπούλου. Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Σωτήρης Γκορίτσας, την παραγωγή ο Ηρακλής Μαυροειδής, τη διεύθυνση φωτογραφίας ο Διονύσης Ευθυμιόπουλος, το μοντάζ ο Δημήτρης Πεπονής, τον ήχο ο Κώστας Κουτελιδάκης, τα σκηνικά η Πηνελόπη Βαλτή, τα κοστούμια η Έλενα Γιαννίτσα. Το soundtrack και το ομότιτλο τραγούδι της ταινίας είναι του μόνιμου συνεργάτη του Σωτήρη Γκορίτσα, Νίκου Πορτοκάλογλου. Διανομή: Feelgood Entertainment.